H Ιχθυόσκαλα Πειραιά (Κερατσινίου) βρίσκεται στην ίδια θέση, στο λιμάνι Ηρακλέους, στο Κερατσίνι, από το 1965. Έξι βράδια την εβδομάδα μετατρέπεται σε μια μικρή, ανεξάρτητη πολιτεία που λειτουργεί σε πλήρη εγρήγορση από τις 12 το βράδυ, που ξεκινά η προετοιμασία, μέχρι περίπου τις 6-6:30 το πρωί. Εκεί, ένα φασαριόζικο, πολυάσχολο σύνολο ανθρώπων συνδιαλέγεται, παζαρεύει, αγωνίζεται, φωνάζει, ενίοτε τσακώνεται και, εν τέλει, καταφέρνει να τροφοδοτεί με τεράστιες ποσότητες ψαριών όλων των ειδών ιχθυοπωλεία, εστιατόρια και λαϊκές αγορές σε ολόκληρη την Αττική, αλλά και σε κοντινές περιοχές.
Η ώρα είναι 3:30 το πρωί. Έξω από την Ιχθυόσκαλα ο αέρας φέρνει μια ανάκατη, βαριά μυρωδιά ζέστης, αρμύρας και ψαρίλας. Για τους εργαζόμενους και τους υπαλλήλους της Ιχθυόσκαλας αυτή είναι μια ώρα αιχμής. Μεγάλα και μικρά φορτηγά-ψυγεία, ως επί το πλείστον λευκού χρώματος, μπαινοβγαίνουν αδιάκοπα από την πύλη. Ο μεγάλος, κύριος χώρος της Ιχθυόσκαλας, όπου γίνονται οι αγοραπωλησίες, είναι λουσμένος στο λευκό φως, ένα φως που κάνει κυριολεκτικά τη νύχτα μέρα. Καμιά σκιά δεν του ξεφεύγει. «Μάλλον δεν θα χρειαστούμε φλας» λέει χαμογελώντας ο Πάρις. Mέσα ο χώρος είναι λίγο-πολύ όπως τον φαντάζεται κανείς: πάγος, νερό και ψάρι. Αγοραστές, πωλητές και εργάτες πηγαινοέρχονται μέσα σε έναν λαβύρινθο από ιχθυοκιβώτια (τελάρα) φτιαγμένα από φελιζόλ. Εργάτες με παλετοφόρα κινούνται επιδέξια ανάμεσά τους μεταφέροντας παραγγελίες και νέες παραλαβές που έρχονται από τη μεριά της στεριάς και της θάλασσας. Κάθε τόσο κάτι καινούργιο καταφθάνει, προσελκύοντας το ενδιαφέρον. Το διαρκές βουητό από τα τελάρα που τρίζουν και οι φωνές αυτών που διαλαλούν την ψαριά της ημέρας πλημμυρίζουν την ατμόσφαιρα. Στον πυρήνα της Ιχθυόσκαλας βρίσκεται ένα διαρκές αλισβερίσι που μοιάζει βγαλμένο από τις σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. «Μιλητό», διαπραγματεύσεις, τεφτέρι, στυλό, ενίοτε και βερεσέ. Οι πιο έμπειροι αγοραστές πηγαίνουν στοχευμένα, ξέροντας τι θέλουν. Άλλοι περιπλανιούνται ανάμεσα στα ψάρια, ψάχνοντας μια πραγματική ευκαιρία και κάποιον να τους πείσει γι' αυτήν.
Ο τζίρος των πωλήσεων, δηλαδή ο τζίρος των αλιευμάτων που φεύγουν έξω, φτάνει περίπου τα 100.000.000 ευρώ τον χρόνο, ενώ οι ποσότητες που διακινούνται σε όλες τις κατηγορίες ξεπερνούν τους 20.000 τόνους.
Η Ιχθυόσκαλα Πειραιά είναι η μεγαλύτερη από τις 11 ιχθυόσκαλες που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα (Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Χαλκίδα, Αλεξανδρούπολη, Χίος, Κάλυμνος, Χανιά, Πάτρα, Μεσολόγγι, Πρέβεζα), ενώ μία ακόμη βρίσκεται υπό κατασκευή στον Βόλο. Οι ιχθυόσκαλες δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της συγκρότησης μιας συνολικής αλιευτικής πολιτικής, όπως υπαγορεύει η αλιευτική νομοθεσία. «Η νομοθεσία είναι παλιά, αλλά ήταν πάρα πολύ σοφή όταν βγήκε» λέει ο διευθυντής της Ιχθυόσκαλας, Βασίλης Κατσιώτης, και συμπληρώνει: «Στόχος της είναι η ανάπτυξη ενός υγιούς και ορθολογικά λειτουργούντος ιχθυεμπορίου, η μείωση του κόστους της αλιευτικής παραγωγής, η άριστη συντήρηση των αλιευμάτων με όρους υγιεινής, η ομοιόμορφη κατανομή των αλιευμάτων σε όλη τη χώρα, η διατήρηση ακριβών στατιστικών στοιχείων και να υπάρχει μία ανάπτυξη η οποία θα λαμβάνει υπόψη της την προστασία της αλιευτικής δραστηριότητας της χώρας – αυτός είναι ο νόμος του 1970».
Ποια είναι η βασική λειτουργία της Ιχθυόσκαλας; Η παροχή, η επίβλεψη, η φροντίδα, η ασφάλεια και η καθαριότητα του χώρου όπου φέρνουν τα ψάρια τους οι παραγωγοί για να τα πουλήσουν. Τα έσοδά της προκύπτουν από τις μισθώσεις του χώρων που χρησιμοποιούν οι παραγωγοί και επιπλέον από μια αμοιβή που ορίζεται στο 2% επί των πωλήσεων που γίνονται μέσα (ποσοστό που πληρώνουν ουσιαστικά τα αλιευτικά και οι παραγωγοί) και ακόμη ένα ποσό της τάξεως των 30 λεπτών συν ΦΠΑ (37 λεπτά για την ακρίβεια) για κάθε ιχθυοκιβώτιο που βγαίνει έξω και πληρώνουν οι αγοραστές (έμποροι της λαϊκής, ιχθυοπωλεία, εστιάτορες κ.λπ.).
Σήμερα η Ιχθυόσκαλα Πειραιά είναι σε θέση να τροφοδοτεί με ψάρια ολόκληρη την Αττική αλλά και διάφορες περιοχές στην επαρχία, όπως η Κόρινθος, η Καλαμάτα κ.ά. Τα νούμερα είναι πραγματικά μεγάλα, αφού από την Ιχθυόσκαλα διακινούνται περίπου 12.000 ιχθυοκιβώτια την ημέρα, έξι μέρες την εβδομάδα. Ο τζίρος των πωλήσεων, δηλαδή ο τζίρος των αλιευμάτων που φεύγουν έξω, φτάνει περίπου τα 100.000.000 ευρώ τον χρόνο, ενώ οι ποσότητες που διακινούνται σε όλες τις κατηγορίες ξεπερνούν τους 20.000 τόνους. Για το 2013 πιο συγκεκριμένα, διακινήθηκαν συνολικά 23.841 τόνοι ψαριού: 21.000 τόνοι ντόπια ψάρια, 1.706 τόνοι από την Ευρωπαϊκή Ένωση και 1.135 τόνοι από τις λεγόμενες τρίτες χώρες, όπως η Σενεγάλη και το Μαρόκο. Όσο για τα άτομα που δραστηριοποιούνται καθημερινά στην Ιχθυόσκαλα, φτάνουν τα 2.500 και αποτελούνται από τους περίπου 500 εργαζόμενους κι επιχειρηματίες που απασχολούνται στις 130 επιχειρήσεις που φιλοξενούνται στην Ιχθυόσκαλα, τους 1.200-1.500 που εργάζονται στις 700 επιχειρήσεις που έρχονται απ' έξω, τα 15 άτομα που εργάζονται στον φορέα της Ιχθυόσκαλας αλλά και από τον συνολικό αριθμό των εργαζομένων που δουλεύουν στις δυο εταιρείες που φροντίζουν την καθαριότητα, τη φύλαξη και τον έλεγχό της.
Ποια είναι όμως τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ιχθυόσκαλα; Ο κ. Κατσιώτης εστιάζει στο εξής ένα: «Το βασικό μας πρόβλημα είναι ο χώρος. Δεν διαθέτουμε την άνεση να έχουμε αρκετούς ελεγχόμενους χώρους. Επειδή δουλεύουμε νύχτα και διακινούνται πάρα πολλά χρήματα, θέλουμε να έχουμε χώρους και όρους που να διέπονται από ασφάλεια. Όταν οι αγοραστές αφήνουν τα αυτοκίνητα μακριά και έρχονται σιγά-σιγά με τα πόδια, δημιουργείται ένα θέμα. Ζητήσαμε από τον ΟΛΠ και τον απέναντι χώρο επί πληρωμή, αλλά δεν μας τον δίνει, γιατί εκεί βρίσκονται τα αυτοκίνητα των διεθνών μεταφορών που δεν πληρώνουν τίποτα. Ας τα μεταφέρουν κάπου άλλου κι ας τον δώσουν σ' εμάς. Αυτό ζητάμε, το προβλέπει και ο νόμος δηλαδή, αλλά δεν έχουμε βρει σημείο επαφής».
Τα ψάρια με τη μεγαλύτερη ζήτηση είναι τα «λαϊκά» ψάρια, τα λεγόμενα και «φθηνόψαρα»: ο γαύρος, η σαρδέλα, η μαρίδα, η αθερίνα. Οι τιμές των ψαριών διαμορφώνονται με όρους προσφοράς και ζήτησης. «Τα ψάρια είναι διαλογής. Είναι ψιλά, είναι χοντρά. Ανάλογα με το μέγεθος και την κατάσταση του ψαριού είναι και η τιμή του. Εδώ είναι χρηματιστήριο, η τιμή πάει πάνω ή κάτω ανάλογα με την ποσότητα που πιάνουν τα καΐκια. Σήμερα δεν έχει γαύρο, θα πάει πιο ακριβά. Είναι λογικό. Αύριο δεν πιάνουν σαρδέλα, το ίδιο. Η κατάσταση των καϊκιών διαμορφώνει τις τιμές. Υπάρχει, όμως, πρόβλημα οικονομικό. Τα χοντρά ψάρια έχουν φάει τα μούτρα τους» λέει ο πρόεδρος των εμπόρων της Ιχθυόσκαλας Νίκος Σπυριδάκης, επιθεωρώντας παράλληλα ένα τελάρο με σαρδέλες. Όταν του επισημαίνω πόσο πολύς κόσμος βρίσκεται στις 4:30 τα ξημερώματα στην Ιχθυόσκαλα, είναι κατηγορηματικός: «Δεν υπάρχει κίνηση. Άλλες φορές, τέτοια ώρα, η αγορά έβραζε. Δεν υπάρχει ζήτηση. Έχει πέσει κατά 40% τα τελευταία δύο χρόνια».
Μας διακόπτουν οι φωνές από την άλλη μεριά της αίθουσας και μια νέα παραλαβή μεγάλων ψαριών που ήρθε από κάποιο ιχθυοτροφείο. Λίγο μετά, συνεχίζει: «Υπάρχει και μια παραπληροφόρηση. Εδώ τα ψάρια πωλούνται πάρα πολύ φθηνά – από εμάς τουλάχιστον. Ξέρεις τι γίνεται όμως; Υπάρχει μεγάλο κόστος: έξοδα, εργατικά, ΙΚΑ, ποσοστά, εφορία, ενοίκια. Όταν δίνουμε 350 ευρώ σε αυτό το γραφειάκι, συν τα φώτα, συν έτσι, συν αλλιώς, είναι ένα πεντακοσάρικο τον μήνα. Είναι τεράστια τα έξοδα. Εμείς δεν έχουμε και περιθώρια στοκ. Δεν πουλάμε παπούτσια. Το ψάρι είναι είδος τροφίμου. Εντάξει, υπάρχει συντήρηση, αλλά αν δεν πωληθούν, την επόμενη μέρα πάνε για τροφές ή δωρεές σε εκκλησίες και δήμους που τα διαμοιράζουν».
Η ώρα περνάει, η κούραση και η νύστα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους. Ούτε εγώ ούτε ο Πάρις είμαστε μαθημένοι σε αυτά τα ωράρια. Λίγο πριν φύγουμε κοντοστέκομαι για να ρίξω μία τελευταία ματιά σ' αυτούς τους ανθρώπους που δουλεύουν αδιάκοπα και δείχνουν να μην επηρεάζονται από την ώρα και την προσπάθεια που καταβάλλουν. Δε μπορώ παρά να κάνω μία τελευταία ερώτηση στον κ. Σπυριδάκη. «Πώς αντέχετε με αυτό το ωράριο; Πότε κοιμάστε;». «Συνήθεια είναι» μου απαντά με νόημα. «Τα πρώτα χρόνια είναι δύσκολα. Δουλεύουμε πολλές ώρες. Δώδεκα ώρες το δεκαοκτάωρο, που λένε. Είναι άτιμα τα ωράρια, βάρβαρα, αλλά, εντάξει, κοιμόμαστε το βράδυ, 8 με 11».
Ιχθυόσκαλα Πειραιά
Βρίσκεται στο λιμάνι Ηρακλέους στο Κερατσίνι από το 1965. Είναι μία από τις 11 συνολικά ιχθυόσκαλες που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η είσοδος στην Ιχθυόσκαλα επιτρέπεται μόνο σε επαγγελματίες. Οι πόρτες ανοίγουν στις 02:00. www.okaa.gr
Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά το 2014
