Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο γιορτάζει φέτος τα 100 του χρόνια. Είναι ένα από τα εθνικά μουσεία της χώρας και ένα από τα σημαντικότερα μουσεία διεθνώς για την τέχνη και τον πολιτισμό των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων. Διαθέτει περισσότερα από 25,000 αντικείμενα, οργανωμένα σε συλλογές, τα οποία χρονολογούνται από τον 3ο έως τον 20ό αιώνα και προέρχονται κυρίως από τον ευρύτερο ελλαδικό, μικρασιατικό και βαλκανικό χώρο.
Η σημαντικότερη κατάθεση που κάνει το Βυζαντινό μουσείο για τα 100 του χρόνια είναι η επανέκθεση των μονίμων συλλογών του, ένα έργο το οποίο άρχισε από το 2000 και απασχόλησε το σύνολο του επιστημονικού προσωπικού του μουσείου.
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ιδρύεται τελικά το 1914 με τον Νόμο 401. Διοικείται από Εφορευτική Επιτροπή με επικεφαλής τον πρίγκιπα Νικόλαο και διευθυντή τον καθηγητή Αδαμάντιο Αδαμαντίου. Το 1923 ο βασικός πυρήνας των συλλογών του είχε ήδη σχηματισθεί. Η συλλογή γλυπτών δημιουργήθηκε από έργα που είχαν περισυλλεχθεί από τα μνημεία της Αττικής και είχαν συγκεντρωθεί στο Θησείο και στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι συλλογές εικόνων, μικροτεχνίας, χειρογράφων και υφασμάτων συγκροτήθηκαν τόσο από αγορές και δωρεές έργων, όσο και από την κατάθεση κειμηλίων που προέρχονταν από μονές της Ελλάδας και από διαλυμένες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.
Για τα 100 χρόνια και τον ρόλο του μουσείου σήμερα, μιλήσαμε με τη διευθύντριά του Αναστασία Λαζαρίδου
Αυτό που έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία είναι ότι το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο είναι ένα μουσείο του σήμερα. Αυτό που κανείς οφείλει να επιδιώξει, είναι τη σχέση του και τη σύνδεσή του με το σήμερα, και την προβολή των χαρακτηριστικών του Βυζαντίου προς όφελος της κοινωνίας και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Σήμερα, αυτό που συγκροτεί την πολιτική του Βυζαντινού μουσείου, συνίσταται στην πολύ καλή γνωριμία του κοινού με την ιστορία και την ανάδειξη του Βυζαντινού πολιτισμού, η οποία παρουσιάζεται στο μουσείο με ένα τρόπο εξαιρετικά συνθετικό και πρωτότυπο, καθώς μπαίνοντας κάποιος στο Μουσείο μπορεί να γνωρίσει όψεις του Βυζαντινού πολιτισμού από τον τρίτο μέχρι τον εικοστό αιώνα.
— Ποια είναι η σημαντικότερη κατάθεση για τα 100 του χρόνια;
Η σημαντικότερη κατάθεση που κάνει το Βυζαντινό μουσείο για τα 100 του χρόνια είναι η επανέκθεση των μονίμων συλλογών του, ένα έργο το οποίο άρχισε από το 2000 και απασχόλησε το σύνολο του επιστημονικού προσωπικού του μουσείου. Πολλές ειδικότητες και πολλοί συνάδελφοι εργάστηκαν προς αυτή την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα, το οποίο αναγνωρίζεται θεωρώ, όχι μόνο από το ελληνικό κοινό, αλλά κι από το διεθνές κοινό. Μπορεί κανείς πραγματικά να γνωρίσει όχι μόνο αντικείμενα τέχνης αλλά με συγκροτημένο τρόπο την συνέχεια των όψεων του Βυζαντινού Πολιτισμού. Θεωρώ επίσης ότι η σημαντικότερη κατάθεση για τα 100 χρόνια είναι το κομμάτι που αφορά την εποχή από τον 15ο αιώνα μέχρι το 19ο, που με μοναδικό τρόπο τόσο συγκροτημένα, για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο κοινό.
Το Βυζάντιο έπαιξε πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στη δυτική τέχνη διότι από την εικονομαχία έχουμε τέχνη, έχουμε παραστατική ζωγραφική ουσιαστικά.
— Γιατί είναι σημαντική αυτή η περίοδος του μεταβυζαντίου;
Η περίοδος, -αυτό που αποκαλούμε συμβατικά μεταβυζάντιο-, δηλαδή από την πτώση και μετά της Κωσταντινούπολης, είναι μία περίοδος εξαιρετικά σύνθετη, εξαιρετικά δύσκολη που ποτέ δεν είχε μεταγραφεί εκθεσιακά με τρόπο τόσο σύνθετο, όσο στη μόνιμη έκθεση. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι μια μοναδική ευκαιρία να μπορεί να δει κανείς όχι μόνο την τέχνη η οποία παράγεται σε περιόδους κατοχής, διότι είτε είναι υπό ενετική είτε υπό οθωμανική κατοχή ο ελληνισμός, αλλά να αντιτάξει κανείς, να αντιπροτείνει και τις γόνιμες περιόδους δημιουργίας αυτής όλης της σύνθετης περιόδου. Αυτό λοιπόν κατατίθεται.
Αυτό το κομμάτι της μόνιμης έκθεσης άρχισε το 2000 και ολοκληρώθηκε το 2010, υπό την επιστημονική εποπτεία του Δημήτρη Κωστάντιου.
— Μιλήστε μας για τους νέους εκθεσιακούς χώρους που έχουν προστεθεί.
Προστέθηκε ένα σημαντικό κομμάτι που είναι το μέγαρο Δούκισσας Πλακεντίας, και το 2011 παραδόθηκε στο κοινό. Άρα λοιπόν έχουμε νέους εκθεσιακούς χώρους. Πρόκειται για ένα λαμπρό κτίσμα το οποίο ανακαινίστηκε προκειμένου να μετατραπεί από χειμερινή κατοικία του μεγάρου σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό χώρο. Το μέγαρο ήταν η καρδιά του Βυζαντινού Μουσείου, άρα κρατούμε τον ιστορικό πυρήνα και σήμερα τον μετατρέπουμε σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό χώρο. Επίσης έχουμε παραδώσει στο κοινό ένα σύγχρονο αναψυκτήριο κι ένα σύγχρονο πωλητήριο. Αυτά όσον αφορά την ολοκλήρωση των υποδομών μας.
— Γιατί είναι σημαντικό να συνδέσουμε το σήμερα με το Βυζάντιο;
Εμείς θεωρούμε σημαντικό όχι μόνο να αναδείξουμε την οικουμενικότητα και την αξία του Βυζαντινού πολιτισμού, αλλά και των χαρακτηριστικών εκείνων που ουσιαστικά διαμορφώνουν την τέχνη στη δυτική κοινωνία. Αυτό, ένας πολύ μεγάλος αριθμός κοινού το αγνοεί, ένα ειδικότερο κοινό το ξέρει. Ποτέ κανείς δεν έχει προβάλλει αυτό το πολύ γερό όπλο. Να δείξει τις σχέσεις της Βυζαντινής με τη δυτική τέχνη. Το Βυζάντιο έπαιξε ένα πάρα πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό, διότι από την εικονομαχία έχουμε τέχνη, έχουμε παραστατική ζωγραφική ουσιαστικά. Επίσης οι βυζαντινοί λόγιοι είναι αυτοί που στελεχώνουν τα πρώτα πανεπιστήμια στην Ιταλία και μεταφέρουν όχι μόνο την αρχαιοελληνική αλλά και τη βυζαντινή γραμματεία, δηλαδή από τους βυζαντινούς λόγιους αρχίζει όλη η ιστορία. Επομένως θέλω να πω ότι έχει πλεονεκτικά χαρίσματα ο βυζαντινός πολιτισμός τα οποία είναι εξαιρετικά χρήσιμο να γνωρίζουμε.
— Με ποιό τρόπο συνδέετε τη βυζαντινή με τη σύγχρονη τέχνη μέσα στο Μουσείο;
Είναι μέλημά μας, φροντίδα μας, καθήκον μας, να δείξουμε και τις σχέσεις της βυζαντινής ζωγραφικής με τη σύγχρονη τέχνη. Πιστεύω ότι αυτό το κάνουμε με ένα πολύ συγκροτημένο τρόπο και εκεί στηρίζεται και η πολιτική σύγχρονης τέχνης που έχουμε τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι προς άγραν πελατείας η σύγχρονη τέχνη, ούτε είναι κάτι αβασάνιστο, ούτε κάτι που γίνεται ασύντακτα. Αντίθετα, στηρίζεται πάνω σε μία πάρα πολύ σοβαρή δουλειά υποδομής που έχει γίνει και που πιστεύω ότι αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να προτάξουμε μετά προς τα έξω τις ουσιαστικές σχέσεις της βυζαντινής τέχνης με τη σύγχρονη τέχνη.
— Οι εκθέσεις που υπάρχουν και ετοιμάζονται ποιές είναι;
Στο μέγαρο της Δούκισσας Πλακεντίας, που είναι πια ένας χώρος περιοδικών εκθέσεων του μουσείου έχουμε το έκθεμα του μήνα. Είναι ένας θεσμός που πρωτοπόρα θεωρώ ότι λάνσαρε το Βυζαντινό Μουσείο με τον Κωστάντιο πριν από πολλά χρόνια. Το έκθεμα του μήνα είναι σήμερα οι Τalking Ιcons, οι ομιλούσες εικόνες. Επίσης υπάρχει η έκθεση με τα λατρευτικά του Δημήτρη Κοντού, ενός πολύ σημαντικού καλλιτέχνη ο οποίος δεν έγινε ευρύτερα γνωστός.
Στον εσωτερικό περίβολο υπάρχει το καράβι με τα τάματα της Καλλιόπης Λαιμού. Ο Κοντός και η Λαιμού κάνουν δυο διαφορετικές αναγνώσεις του τάματος. Φροντίζουμε οι εκθέσεις να συνδέονται μεταξύ τους και να δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Τον Νοέμβριο έχουμε την έκθεση «Δομίνικος Θεοτοκόπουλος πριν τον Ελ Γκρέκο», δηλαδή είναι η ανάδειξη του περιβάλλοντος του καλλιτεχνικού μέσα στο οποίο ανατράφηκε ο Δομίνικος πριν γίνει Γκρέκο. Αυτή η έκθεση ξεκινάει 19 Νοεμβρίου και θα κρατήσει μέχρι τέλη Μαρτίου. Στη συνέχεια τα 50 χρόνια από το θάνατο του Κόντογλου. Μια έκθεση της Λίζας Μανωλά. Θα φέρουμε φωτογραφικό υλικό με το λειτουργικό τυπικό της Αιθιοπίας. Και μετά υπάρχει ακόμα μία έκθεση για τους Βυζαντινούς Δελφούς όπου υπάρχει η εικαστική και η λατρευτική συνέχεια των Δελφών στο χριστιανικό κόσμο.
σχόλια