Η Αγνή Βάρδα στην παραλία
Ποιος έχει πει ότι η ηλικία είναι ένα φράγμα στη δημιουργία και το ανοιχτό μυαλό; Ίσως είναι μια έρημος, επειδή πεθαίνουν οι φίλοι σου, αλλά και στην έρημο ακόμα η ζωή έχει δύναμη.
Ο Μπαλζάκ ξεκίνησε όταν οι φίλοι του έκαναν τα πατερημά τους, η Ντυράς έζησε έναν καινούργιο έρωτα σ' ένα παραθαλάσσιο ξενοδοχείο της Νορμανδίας - με τον παράξενο νεαρό Γιαν Αντρέα Στάινερ.
Μερικές φορές το νερό κυλάει πιο καθαρό ανάμεσα στα ξερά βράχια.
Το σκέφτηκα καθώς είδα την τελευταία ταινία της ογδοντάχρονης Ανιές Βαρντά (που μάλλον δεν θα παιχτεί ποτέ στην Ελλάδα) με τίτλο Les Plages d' Agnes.
Τι απίστευτη φρεσκάδα και ελευθερία! Είναι ένα είδος αυτοβιογραφίας, που εκτυλίσσεται σε διάφορες ακρογιαλιές της πραγματικής και κινηματογραφικής ζωής της.
Πολλές φορές το ένα διαχέεται με το άλλο, καθώς το έργο της είναι βαθιά βιωματικό κι οι τόποι της είναι τόσο αισθηματοποιημένοι που μοιάζουν με τοπία εσωτερικά.
Η πλαζ με το καζίνο όπου ο πατέρας έχασε σε μια ζαριά ολόκληρη την περιουσία του και πέθανε επιτόπου κεραυνοβολημένος.
Ακρογιαλιές με ψαροχώρια όπου γύρισε το πρώτο της αριστούργημα, το La Point Courte. Χίπικες παρέες που μοιράζονται το σεξ και την μπίρα τους.
Η παραλία, όπου ένα βράδυ η περιπλανώμενη αλήτισσα Σαντρίν Μπονέρ (Δίχως στέγη, δίχως νόμο) έστησε τη σκηνή της και είδε τα άστρα.
Παραλίες της Νορμανδίας κυρίως, αλλά και του Λος Άντζελες, όπου ακολούθησε επί τρία χρόνια τον μεγάλο έρωτα και σύντροφο της ζωής της - τον Ζακ Ντεμύ, δημιουργό του Ομπρέλες του Χερβούργου και από τα πρώτα θύματα του AIDS.
Πόσο θαυμάζω αυτή τη γηραιά κυρία, που δικαίως θεωρεί τον εαυτό της σύντροφο στα όπλα των αδελφών Νταρντέν.
Και των δυο το έργο έχει οικονομία και καλοσύνη. Αγαπούν τον άνθρωπο που δοκιμάζεται όσο κανένας άλλος σύγχρονος δημιουργός - και ο υπερθετικός δεν είναι σχήμα λόγου. Δεν θέλουν τις γλύκες, οτιδήποτε πεποιημένο -ψαγμένες γωνίες, ειρωνείες, παρηχήσεις, φλυαρίες.
Η Ανιές γυρίζει πια τα έργα της με μια ψηφιακή μηχανή χειρός. Οι Νταρντέν φτιάχνουν τα αριστουργήματά τους με αστείο μπάτζετ, χειρουργικό μοντάζ και δίχως μουσική - μόνο στη Σιωπή της Λόρνα (την ιστορία μιας Αλβανίδας μετανάστριας στη Λιέγη) βάζουν στο τέλος την αριέτα του Μπετόβεν, που είναι σαν σταγόνες δροσιάς σε μια ακίνητη λίμνη.
Αλλά η Βαρντά, που πάντα ήταν ένα πνεύμα αναρχικής γιορτής και δικαίως θεωρείται η γιαγιά της Νουβέλ Βαγκ (με την Κλεό από τις 5 ως τις 7, κυρίως), στις Παραλίες της με συγκλόνισε, αν και το ρήμα αυτό το χρησιμοποιούμε με επικότερες αφορμές.
Γιατί μου έδειξε, με το παράδειγμά της, ότι η δημιουργική απόλαυση της ζωής είναι η κορυφαία αξία που έχουμε - το να αγαπάς, να φτιάχνεις πράγματα και με το δικό σου βλέμμα να ράβεις τα ρετάλια του κόσμου σε μια καινούργια, απροσδόκητη εικόνα.
Τώρα που στην Ελλάδα πάει να ποινικοποιηθεί η απόλαυση, γιατί εννιά στις δέκα φορές είναι προϊόν απάτης, η Ανιές μου θύμισε επίσης ότι τα βασικότερα πλούτη είναι δωρεάν.
Τελείως αδιάφορη για το χρήμα, τις τιμές και τη χλιδή, αυτή η μεγάλη δημιουργός που την τιμούν βαθιά στο Παρίσι και τον κόσμο ζει ακόμα σε ένα σπίτι με πεσμένους σοβάδες, αλλά με λουλούδια στο βάζο για τον άντρα που αγάπησε -κι έχει πεθάνει χρόνια.
«Ένα πιάτο φαΐ, πάντα βρίσκεται». Το χίπικο ήθος υπάρχει έντονα και στις ταινίες της. Όμως όχι επιδερμικά - είναι μια φιλοσοφία απλότητας και οικολογίας.
Το άλλο της μεγάλο αριστούργημα (Les Glaneurs et la Glaneuse) είναι ένα οδοιπορικό στις πόλεις και τα χωράφια της Γαλλίας για αυτούς που ζουν από τα απομεινάρια των άλλων, όπως η καλή Ρουθ της Βίβλου - ανθρώπων που μαζεύουν τα πεσμένα ή αμάζευτα φρούτα, τα περισσεύματα των εστιατορίων, το χθεσινό ψωμί των φούρνων - τα πεσμένα στάχυα ενός πολιτισμού εμφραγματικής αφθονίας και ανισότητας.
Ο πατέρας της ήταν ελληνικής καταγωγής (Βάρδας!), αλλά η ίδια ανήκει μόνο στον εαυτό της. Μιλά όμως με τρυφερότητα για την Ελλάδα.
Είναι ένα από τα λεπτότερα πνεύματα που ζουν σήμερα. Άλλοι, στην ηλικία της, κάνουν βόλτες σε οίκους ευγηρίας. Αυτή γυρίζει αριστουργήματα. Μοντέρνα χωρίς να νεάζει. Μαχητική χωρίς δημαγωγίες. Ανθρώπινη χωρίς μελοδραματισμούς.
Ένα παράδειγμα που μας λέει τραγουδιστά στο αυτί ότι αξίζει να ζεις μέχρι την τελευταία σου ανάσα με ένταση και τόλμη, αρκεί να μάθεις να ξεχωρίζεις κάποια στιγμή το ουσιώδες από την παραίσθηση.
___________
Του 2010 από την έντυπη LIFO
