Η πολιτική της κοινής λογικής

Η πολιτική της κοινής λογικής Facebook Twitter
Εικονογράφηση: Dreyk the Pirate/ LiFO
4

 

Κάθε μέρα, όλη μέρα, υπάρχει μια φωνή ανάμεσα στο παράλογο πλήθος που επικαλείται την κοινή λογική. Αυτό το πολύ απλό –ότι η κατάργηση των νόμων δεν σημαίνει δημοκρατία ή ελευθερία αλλά ασυδοσία και ότι το «λάδωμα» δεν οδηγεί στη γρήγορη εξυπηρέτηση αλλά τη γενικευμένη διαφθορά– είναι κάτι πολύ δύσκολο να ανιχνευθεί σε μια χώρα γενικευμένου παραλογισμού, όπως η Ελλάδα. Ακόμη και στις πρόσφατες εκλογές, το κλίμα πόλωσης με το γνωστό ψευτοδίλημμα Αριστερά ή Δεξιά είχε να κάνει με παραδεδομένες συμπεριφορές που αρέσκονται να χωρίζουν τον κόσμο σε δύο μέρη αλλά και να διατηρούν την ίδια τάση απολυταρχισμού. Η γενικευμένη, για παράδειγμα αρχή τού να χαρακτηρίζεται νεοφιλελεύθερο μέτρο το χαράτσι –ακόμη κι αν απευθυνόταν μόνο στους μεγαλοϊδιοκτήτες– είναι μια εγγενής αντίφαση ενός συστήματος που βιάζεται να ορίσει κάτι ως δεξιό, μόνο και μόνο επειδή προέρχεται από το κράτος.

 

Η σχετικότητα των όρων, όπως και των επιμέρους χαρακτηρισμών, είναι κάτι που αντιβαίνει σε οποιονδήποτε κανόνα απλής λογικής – κι αυτό είναι κάτι που έρχεται τώρα να επισημάνει ο Γιώργος Πολίτης με το καινοφανές και πρωτότυπο βιβλίο του Να σηκωθούμε όρθιοι - Η επανάσταση της κοινής λογικής από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Παρότι καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας ο ίδιος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ηθικής, εδώ παίρνει αποστάσεις από την πανεπιστημιακή του ιδιότητα και γράφει ένα βιβλίο για τον μέσο πολίτη. Γιατί όλα γύρω μοιάζουν παράλογα σε μια χώρα που θέλει μεν να ανήκει στη Δύση αλλά παρασύρεται από τους άγραφους κανόνες της Ανατολής; Τι είναι αριστερό και τι δεξιό, και γιατί ορίζεται διαφορετικά στην Ελλάδα; Πώς καταγράφεται ιστορικά η ασυδοσία και σε ποιον βαθμό έχει να κάνει με την πολιτική πραγματικότητα; Ο Γιώργος Πολίτης, δίνοντας παραδείγματα απλά και καθημερινά, εντοπίζει τις απαρχές του γενικευμένου προβλήματος τόσο ιστορικά όσο και θεωρητικά και πρακτικά. Ως φιλόσοφος εξηγεί τον κόσμο, αλλά πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, με την ιδιότητα του πολίτη, παίρνει θέση και προσπαθεί να τον αλλάξει.

 

Με την ουδέτερη ματιά του πολιτικού επιστήμονα και την ακράδαντη θέση ότι το περιεχόμενο των λέξεων «υπόθεση, επιχείρημα, ένδειξη, απόδειξη» μπορεί να αποκτήσει έγκυρη ισχύ επιμένει ότι μπορεί να ανιχνευθεί το consensus που θα οδηγήσει στην από κοινού πρόσληψη και επίλυση των διαφορών. Αρκεί να εντοπιστεί τι ακριβώς πήγε λάθος και γιατί ο διαχωρισμός ανάμεσα στο δεξιό και το αριστερό στην Ελλάδα συνιστά αποτέλεσμα μιας γενικευμένης παρανόησης: «Οι μεγαλύτεροι σοφοί των αιώνων δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν ως προς το ποια από τις δυο θεωρίες είναι η σωστή» γράφει ο Πολίτης για τη διάσταση των διαφορετικών θεωριών (δεοντοκρατικές, συνεπειοκρατικές) και των δυο πόλων. «Μπορούν, εντούτοις, να μας εξηγήσουν τι σημαίνει η αποδοχή της μιας ή της άλλης θεωρίας. Ποιες είναι οι δευτερεύουσες αρχές που παράγονται, αν αποδεχθούμε τις πρωτεύουσες αρχές της καθεμιάς.

Κατ’ αναλογία το ίδιο συμβαίνει και στην πολιτική. Δεν μπορεί να αποδειχθεί με αδιάψευστο τρόπο ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα. Καλύτερο για ποιους; Για όλους; Για τους πιο δυνατούς; Τους πιο νέους, τους πιο έξυπνους; Τους πιο αδύνατους; Καλύτερο σε τι; Στη μέγιστη διασφάλιση βασικών αναγκών ή τη μέγιστη ελευθερία δυνατοτήτων; Αυτό όμως που τεκμηριώνεται είναι τι συμπεράσματα συνάγονται για τον τρόπο κοινωνικής συμβίωσης, εφόσον γίνει δεκτό ότι το σύστημα το οποίο διέπει την κοινωνική συμβίωση είναι η κοινοβουλευτική δημοκρατία.

 

Η ηθική ορίζει ότι υπάρχει ανάγκη και συμφέρον των πολιτών από την τήρηση ορισμένων κανόνων στον δημόσιο βίο. Αυτή δεν είναι μια αριστερή ή δεξιά αρχή. Αριστερό ή δεξιό μπορεί να είναι το περιεχόμενο αυτών των κανόνων. Αυτό όμως είναι πρόβλημα άλλου επιπέδου. Στη χώρα μας το πρόβλημα δεν είναι ότι επικρατούν οι αριστεροί ή δεξιοί κανόνες αλλά ότι δεν επικρατούν κανόνες. Ή, καλύτερα, ότι επικρατούν άγραφοι κανόνες που δεν έχουν προαποφασισθεί, θεσμοθετηθεί, αλλά κυριάρχησαν εξαιτίας της ισχύος που διέθεταν ορισμένοι αλλά και της αδυναμίας να τους αντιμετωπίσουν».

 

Γι’ αυτό και ο συγγραφέας πρεσβεύει ότι ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι επιβεβλημένο σήμερα περισσότερο από ποτέ, «μια νέα συμφωνία μεταξύ πολιτείας και κοινωνίας» όπου τα δυο μέρη θα μπορέσουν να συμφωνήσουν για τους κοινούς κανόνες και να ορίσουν τους όρους τήρησής τους. Κι αυτό είναι άσχετο από τη μορφή του πολιτεύματος, το κατά πόσο, δηλαδή, αυτό θα λέγεται αμεσοδημοκρατική ή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Εφόσον, βέβαια, το μόνο μοντέλο που γνωρίζουμε ότι έχει λειτουργήσει έως τώρα είναι το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο και εφόσον οι προσπάθειες για την αμεσοδημοκρατική επανάσταση του 1848 έπεσαν στο κενό, καλό είναι να ορίσουμε νέους κανόνες με βάση μια γνωστή και όχι άγνωστη πολιτική χώρα. Κάτι που έχει δοκιμαστεί και προκρίνει τις πολιτικές επιλογές και τους υφιστάμενους θεσμούς συνιστά έναν εμπειρικά διαπιστωμένο τρόπο διακυβέρνησης, με την προοπτική περαιτέρω διόρθωσης και αλλαγών. Άλλωστε, για τον επιστήμονα και συγγραφέα το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι οικονομικό, αλλά πρωτίστως ηθικό και πολιτικό. Η κρίση δεν έχει να κάνει μόνο με την αβελτηρία κάποιων πολιτικών επιλογών αλλά με την απουσία κανόνων. Και όσο κι αν διαφωνεί κανείς με κάποιες από τις επισημάνσεις του συγγραφέα, αναγνωρίζοντας στις θέσεις του την αποστασιοποιημένη ματιά του ειδικού που κρατά το βασίλειο της γνώσης, δεν μπορεί να μη δεχτεί ότι, ναι, το ελληνικό πρόβλημα είναι θέμα κοινού νου. Ίσως και γενικευμένου φαρισαϊσμού, καθώς άλλα εξαγγέλλει η εκάστοτε πολιτική πλευρά ότι προασπίζεται και άλλα πρεσβεύει, άλλα θεωρεί ότι ανατρέπει και άλλα νομοθετεί. Οπότε, ο μόνος τρόπος «για να βγούμε από το τέλμα», όπως επιμένει και ο Γιώργος Πολίτης, είναι να καταλάβουμε τι ακριβώς «σημαίνουν στην πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας τα πέντε από τα μεγάλα προβλήματα μας: μεταναστευτικό, συνδικαλισμός-απεργία, πολιτική βία, πολιτική συμμετοχή, παιδεία» και κατόπιν να ανιχνεύσουμε τους δρόμους επίλυσής τους. Ας δούμε, για παράδειγμα, πώς λειτουργούν τα ΜΜΕ, το πανεπιστήμιο ή το Δημόσιο, η δικαιοσύνη, και μετά ας μιλήσουμε για την κακή ή καλή λογική των μνημονίων. Σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπως είναι αυτό που διανύουμε, η πολιτική αποσαφήνιση είναι παραπάνω –επιμένει ο συγγραφέας– από κεντρική. Ακόμα κι αν η στάση του Γιώργου Πολίτη μάς θυμίζει κατά πολύ το αίτημα της réforme morale του Ζαν Ζακ Ρουσό που πρέσβευε ότι μια αλλαγή στον βίο και στη σκέψη θα φέρει και αλλαγή και ανόρθωση της κοινωνίας, η φωνή του Διαφωτισμού που επικαλείται το βιβλίο φαντάζει όαση στην έρημο των ακροτήτων. Η κριτική δύναμη (puissance de juger), που υποστήριζε ο Ρουσό και φαίνεται να ακολουθεί ο Γιώργος Πολίτης, είναι επιβεβλημένη σήμερα περισσότερο από ποτέ και είναι ακριβώς το όριο «πέραν του οποίου δεν καταλαβαίνω τίποτα πλέον», όπως επέμενε ο Γάλλος διανοητής και όπως πρέπει να επιμείνουμε κι εμείς σήμερα.

4

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

4 σχόλια
Το "να σηκωθουμε ορθιοι" ειναι καποιο γνωστο τσιτατο; Ρωταω γιατι το πεταξα σε καποιο φορουμ πριν πολλα χρονια, με την ιδια εννοια οπως εδω, και μπορει να το ειχα ακουσει κι εγω καπου αλλου.
Καλή ανάλυση των πραγματικών αιτίων της κρίσης στην Ελλάδα και πως θα προχωρήσουμε στην επίλυση της. Η σχέση κράτους-πολίτη και «τα πέντε από τα μεγάλα προβλήματα μας: μεταναστευτικό, συνδικαλισμός-απεργία, πολιτική βία, πολιτική συμμετοχή, παιδεία». Υπάρχουν μερικά ακόμη, όπως Υγεία, Ολιγοπώλια, Ασφάλεια του πολίτη, Ενεργειακή πολιτική, Αυθαίρετα - καταπάτηση δημοσίων εκτάσεων και παραλίων, Χρέη πρώτης κατοικίας. Θα ήθελα να υπήρχε και η έμφαση στον χρόνο. Δεν έχουμε την πολυτέλεια του «θα τα μελετήσουμε και θα ενεργήσουμε στο μέλλον». Ας σηκωθούμε όρθιοι τώρα!Δεν λένε στον καρκινοπαθή πάρε μια ασπιρίνη για τώρα, και θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με την θεραπεία αύριο. Ούτε εκείνος μένει ακίνητος, παράλυτος από τον φόβο, ξαπλωμένος στο κρεβάτι του μέχρι να του κλείσουν τα μάτια.