Μικρή Εικονογραφημένη Ιστορία του "Σύνδρομου της Στοκχόλμης". Από τον Σπύρο Στάβερη

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΠΥΡΟ ΣΤΑΒΕΡΗ

Η Kristin Enmark ήταν το 1973 μία από τους ομήρους στη ληστεία της Kreditbank της Στοκχόλμης. Δήλωσε εκ των υστέρων πως αισθανόταν ασφαλής μαζί με τους δύο ληστές κι ότι ο μόνος φόβος της ήταν μήπως κλιμακώσει την ένταση η αστυνομία. Είχε μάλιστα την ευκαιρία να συνομιλήσει μέσα από την τράπεζα με τον τότε Πρωθυπουργό της Σουηδίας 'Ολοφ Πάλμε εκφραζοντάς του τη δυσαρεσκειά της επειδή δεν άφηνε τους ληστές και τους ομήρους να βγούν ελεύθεροι.

Η αναμονή έξω από την τράπεζα κράτησε έξι μέρες. 'Ασχημη μέρα για τον δραπέτη Jan Erik Olsson που αποτυγχάνει στην προσπαθειά του να ληστέψει ένα υποκατάστημα της  Kreditbank της Στοκχόλμης. Κρατώντας ομήρους τους τέσσερις νεαρούς υπαλλήλους της τράπεζας, ζήτησε στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν να αφεθεί ελεύθερος και να οδηγηθεί στην τράπεζα ο συγκρατουμενός του Clark Olofsson. Στη διάρκεια της ομηρίας τους, οι τέσσερις υπάλληλοι ανέπτυξαν σχέσεις φιλίας με τους δύο ληστές (αυτό που οι ψυχίατροι σπεύδουν να χαρακτηρίσουν προσπάθεια ταύτισης με τους εγκληματίες που υπαγορεύεται από ένα μηχανισμό αυτοάμυνας). Κατά την εξοδό τους από την τράπεζα, καθώς επιτεύχθηκε η παράδοση των ληστών, οι όμηροι σχημάτισαν γύρω τους έναν προστατευτικό κλοιό και στη συνέχεια όχι μόνο αρνήθηκαν να καταθέσουν σε βάρος τους, αλλά τους επισκέπτονταν και στη φυλακή. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο "Σύνδρομο της Στοκχόλμης" με αφορμή τη ληστεία της Kreditbank ήταν ο εγκληματολόγος και ψυχίατρος Nils Bejerot, o οποίος μάλιστα συνεργάστηκε με τη σουηδική αστυνομία κατά τη διάρκεια της ομηρίας. Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε εκ των υστέρων από τον αμερικανό ψυχίατρο Frank Ochberg με σκοπό την αποτελεσματικότερη διαχείρηση παρόμοιων καταστάσεων.

Ο ψηλός άντρας που συλλαμβάνεται είναι ο Jan Erik Olsson, κι αυτός με το μούσι και τα πιο πολλά μαλλιά ο συγκρατουμενός του Clark Olofsson, ενώ στο φορείο μεταφέρεται πιθανόν η Kristin Enmark.

Αριστερά, ένα έργο από την έκθεση Τhe hostage syndrome in contemporary culture σε επιμέλεια του Måns Wrange στα πλαίσια της Στοκχόλμης πρωτεύουσας της Ευρώπης (1988). Δεξιά, οι τέσσερις όμηροι. Φωτ. Corbis.

'Οταν αποφυλακίστηκε, ο Jan Erik Olsson παντρεύτηκε μία Ταϊλανδέζα και πήγε να ζήσει στην Ταιλάνδη όπου ασχολήθηκε με φυτείες καουτσούκ και καλλιέργεια ρυζιού. Τα τελευταία χρόνια επέστρεψε στη Σουηδία για να είναι κοντά στα παιδιά του και να προωθήσει την αυτοβιογραφία του.

Ο Clark Olofsson, ο οποίος από τα 19 του ήταν αναμεμειγμένος σε μία υπόθεση δολοφονίας εις βάρος αξιωματικού της αστυνομίας, συνεχίζει να διάγει ένα ανήσυχο βίο μπαινοβγαίνοντας στη φυλακή. Συνελήφθη τελευταία φορά το 2008 για μία υπόθεση ναρκωτικών. Για ένα διάστημα παρακολούθησε τη Σχολή Δημοσιογραφίας της Στοκχόλμης. Στη φωτογραφία δεξιά, βρίσκεται στο πίσω μέρος της τράπεζας μαζί με δύο ομήρους.

Roberta Flack, Killing Me Softly (1973 ). Είναι το τραγούδι που σφύριζε ο Jan-Erik Olsson καθώς έκοβε βόλτες στο χώρο του χρηματοκιβωτίου της τράπεζας όπου είχαν μεταφερθεί οι όμηροι.

Με  έμβλημά τους την κόμπρα, η μικρή αμερικανική ομάδα αντάρτικου πόλεως SLA (Symbionese Liberation Army), αποφάσισε το 1973 να περάσει στη δράση απαγάγοντας από το φοιτητικό της δωμάτιο στο Πανεπιστήμιο του Berkeley, και "συμβιώνοντας" μαζί της, την Patty Hearst, την εγγονή του William Randolph Hearst, του γνωστού μεγιστάνα του τύπου που ενέπνευσε στον Orson Welles την ταινία του Citizen Kane. Αντί για λύτρα, η ομάδα ζήτησε από την οικογένεια της Patty Hearst να μοιράσει τρόφιμα στις φτωχές συνοικίες του Los Angeles. Η οικογένεια δέχτηκε να ικανοποιήσει το αίτημα, αλλά οι απαγωγείς δυσαρεστήθηκαν από την προχειρότητα της όλης επειχήρησης και ζήτησαν να επαναληφθεί με έναν τρόπο λιγότερο ...αναρχικό. Η οικογένεια προφασίστηκε τότε πως δεν είχε άλλα χρήματα στη διαθεσή της, κι έτσι η Patty Hearst αφέθηκε στη μοίρα της κι αναγκάστηκε να ακολουθήσει την ομάδα. Η εξέλιξη της υπόθεσης με την Patty Hearst να ενσωματώνεται πλήρως στην ομάδα, κι από Patty να γίνεται η συντρόφισσα Τάνια με το μπερέ και την καραμπίνα στο χέρι, την κατέστησε το διασημότερο παράδειγμα (η θύμα) του Συνδρόμου της Στοκχόλμης.

Για τη συμμετοχή της στην ομάδα, η Patricia Hearst καταδικάστηκε αρχικά σε επτά χρόνια φυλακή, αλλά ο αμερικανός Πρόεδρος Jimmy Carter μείωσε την ποινή της στα δύο χρόνια, με τη δικαιολογία ότι υπάκουε σε διαταγές των απαγωγέων της, παρ' όλο που τα εναπομείναντα μέλη της ομάδας δήλωσαν όλα στο δικαστήριο πως είχε την επιλογή να φύγει, μία εκδοχή που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τις κάμερες ασφαλείας των τραπεζών που κατέγραψαν τις ληστείες και που έδειξαν πως δεν δοκίμασε να εκμεταλλευθεί διάφορες ευκαιρίες που της παρουσιάστηκαν για να διαφύγει. Τελικά, η Patricia Hearst έμεινε 22 μήνες στη φυλακή, το υπόλοιπο της το χάρισε ο Jimmy Carter. Στο τέλος της περιπέτειας αυτής παντρεύτηκε έναν πρώην σωματοφυλακά της...

Η ληστεία της Hibernia Bank στο San Francisco τον Απρίλη του 1974 (via Lujo y Asco - imágenes robadas - desviaciones - miscelánea). Η Patty Hearst διακρίνεται σε όχι και τόσο παθητικό ρόλο σε δύο φωτογραφίες που προέρχονται από τις κάμερες ασφαλείας της τράπεζας (υπήρχαν από τότε στην Αμερική !).

Μία γιάφκα του SLA εντοπίζεται στο Los Angeles μετά από μία φιλονικία της ομάδας με έναν υπάλληλο ασφαλείας σε ένα κατάστημα αθλητικών ειδών. Το σπίτι περικυκλώνεται από 400 αστυνομικούς και ακολουθεί μία αιματηρή μάχη όπου βρήκαν το θάνατο 5 μέλη της ομάδας, τρία κορίτσια και δύο αγόρια. Από το δωμάτιο ενός ξενοδοχείου στο Anheim όπου βρισκόταν εκείνες τις μέρες, η Patty Hearst παρακολουθούσε τα ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Φημολογείται ότι είχε δεσμό με το ένα από τα αγόρια που σκοτώθηκε.

Μέλη του SLA (Symbionese Liberation Army) που επέζησαν, πριν και μετά.

Από το αντάρτικο πόλεως στο πλατό του Larry King.

The Simpsons go Brazil. Ο Homer απολαμβάνει την απαγωγή του στο Rio de Janeiro.

Η απαγωγή του εφοπλιστή Περικλή Παναγόπουλου, ή το Σύνδρομο της Στοκχόλμης από την ανάποδη.

Απόστολος Πετράκης (κατηγορούμενος) :
"Δεν είμαι αδίστακτος άνθρωπος… Το μόνο πράγμα που θέλω είναι να αφήσω αυτή την περιπέτεια πίσω. Η ζωή μου είναι στον Θεό και στα χέρια σας. Σας παρακαλώ να μου δώσετε την ευκαιρία να φτιάξω την ζωή μου.

Ο τρόπος που ο Παναγόπουλος αντιμετώπισε την ομηρία του ήταν μάθημα ζωής για μένα. Τέτοιες συμπεριφορές σε βοηθούν να γίνεις καλύτερος άνθρωπος.…Τα λύτρα, το κομμάτι που μου αναλογεί το έχω στην κατοχή μου και του Μουστάκα που δεν το έχει πάρει. Διάλεξα να κάνω μια κατάθεση ψυχής. Εμένα με περιμένει μία πολυετή φυλάκιση. Έρχονται δύσκολοι καιροί, έχω παιδί. Στην φυλακή εάν δεν έχεις χρήματα καταντάς να γίνεις ο χαμάλης της φυλακής. Με αυτά τα λεφτά θα μπορέσω να περάσω την φυλακή και να έχουν μέλλον τα παιδιά μου.

Εάν ήξερα με ποιον άνθρωπο είχα να κάνω δεν θα λάμβανα μέρος στην απαγωγή. Ο Παναγόπουλος μού είχε δώσει ένα φυλαχτό. Του το επέστρεψα την ημέρα της απελευθέρωσής του μαζί με το όπλο του οδηγού του, γιατί στην Κρήτη έχουμε τη νοοτροπία να μην παίρνουμε όπλο από αυτούς που σεβόμαστε. Ο Παναγόπουλος αγκάλιασε τον Μουστάκα και τον αφήσαμε στον δρόμο. Ειδοποιήσαμε την κ. Παναγοπούλου πως ο άνδρας της είναι ελεύθερος και της είπαμε 'Πήγαινε να τον πάρεις γιατί κάνει κρύο'.

Όπως λέει και ο Βίκτωρ Ουγκώ, η κοινωνία παράγει το έγκλημα το οποίο εκτελεί ο εγκληματίας".

Περικλής Παναγόπουλος (θύμα απαγωγής) :

"Ήμουν σε εμβρυακή θέση. Ήταν πολύ δύσκολο, δεν έχω ξαναταξιδέψει έτσι. Είχα την αίσθηση ότι περνάμε από τούνελ. Υπέθεσα ότι βρισκόμασταν στην Εθνική Αθηνών-Πατρών.

Μου έδωσαν να φορέσω μια μαύρη φόρμα, σαν κι αυτές που φόραγαν αυτοί και κάτι παντόφλες κόκκινες μαλλιαρές. Ευτυχώς γιατί μου κρατούσαν τα πόδια ζεστά. Ο χώρος ήταν εκτεθειμένος στον αέρα. Ήμουν αλυσοδεμένος σε όλη τη διάρκεια της κράτησης, εκτός από κάποιες στιγμές που είχαν την καλοσύνη να με αφήσουν να περπατήσω για να μην πάθω καμιά θρόμβωση.

 Στο χώρο υπήρχε μια τηλεόραση που έπιανε μόνο Mega και πάνω στην τηλεόραση υπήρχε μια άλλη συσκευή που προφανώς ήταν για να με παρακολουθούν. Στην ηλικία που είμαι, τι να κάνω, να αποδράσω ντυμένος έτσι όπως ήμουν ντυμένος, με τις κόκκινες παντόφλες;

Ωστόσο η συναλλαγή ήταν η ζωή σου ή τα χρήματα, ας μην το ξεχνάμε αυτό. Είναι άθλιο και φοβερό. Πώς προσμετράται η αξία μιας ζωής;"

Στην καταθεσή του, ο Περικλής Παναγόπουλος επιβεβαίωσε πως οι απαγωγείς του πήγαιναν ο'τι ζητούσε, πως έλαβε φάρμακα για τρεις μήνες και πως είχαν πάντα σωστή συμπεριφορά μαζί του. Του είχαν ζητήσει δε να τους φωνάζει όλους "Χρήστο".

(Το σχεδιάγραμμα είναι από Τα Νέα).

Ο Παναγιώτης Βλαστός οδηγείται στον εισαγγελέα.

Η μυθολογική εκδοχή του Συνδρόμου της Στοκχόλμης : η Αρπαγή των Σαβίνων Γυναικών. Ratto delle Sabine, πίνακας του Pietro da Cortona  (1627-1629), Μουσεία των Καπιτωλίων, Ρώμη.

L'intervention des Sabines (Η επέμβαση των Σαβίνων Γυναικών), 1799. Πίνακας του Jacques-Louis David, Μουσείο του Λούβρου.