Άρης Μπερλής
Mεταφραστής και κριτικός λογοτεχνίας
Βιβλίο, ένα και μοναδικό που άλλαξε τη ζωή μου δεν υπάρχει. Βιβλία που επηρέασαν την πνευματική μου εξέλιξη, διαμόρφωσαν την ευαισθησία μου και συνέβαλαν (μαζί με άλλα πράγματα) ώστε να γίνω αυτό που είμαι είναι πολλά. Το θεωρώ, λοιπόν, μάλλον άδικο έναντι των άλλων να μνημονεύσω ένα μόνο από αυτά. Αλλά θα μπορούσα ίσως να μνημονεύσω το πρώτο από αυτά τα καθοριστικά για μένα βιβλία, το πρώτο που μου έκανε βαθιά και διαρκή εντύπωση. Ένα βιβλίο που το διάβασα για πρώτη φορά όταν ήμουν δεκαπέντε ετών κι έκτοτε το διαβάζω ξανά κάθε δύο ή τρία χρόνια, με το ίδιο πάντα ενδιαφέρον: τη Μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ. Μου άνοιξε δρόμους, σπρώχνοντάς με να διαβάσω άλλα σπουδαία βιβλία και ταυτόχρονα διαμόρφωσε λίγο-πολύ τον ηθικό μου κώδικα, πώς να κρίνω τους ανθρώπους και πώς να βλέπω τα ανθρώπινα – έτσι όπως μας διδάσκει πάντα η καλή λογοτεχνία.
O Άρης Μπερλής έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Γκίνσμπεργκ, Γουλφ, Τζόις, Μπροντέ, Γιάκομπσον, Κόνραντ, Πόε, Μπέκετ και Θέσινγκερ. Επίσης, έχει δημοσιεύσει τα «5 (+2) Δοκίμια για τον Ελύτη» (Ύψιλον, 1992) και «Κριτικά Δοκίμια» (Ύψιλον, 2001). Η πιο πρόσφατη μετάφραση που έχει κάνει είναι του δοκιμίου «Τι είναι μια ανθρωπιστική κριτική;» του Μ.Χ. Έιμπραμς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΙΕΤ.
Θωμάς Κοροβίνης
Συγγραφέας
Θητεύοντας στο εκκλησιαστικό αναλόγιο, γνωρίστηκα νωρίς με τη Βίβλο. Ήμουν ένας «αμαρτωλός» νέος, χωρίς το άχθος των γνωστών ενοχών, που αναζητούσε όμως, ανεμοδαρμένος, απάγκιο σε βιβλία με χωνεμένη γνώση και πειστικό διδακτισμό. Δύο σοφά κείμενα, το «Άσμα Ασμάτων» του Σολομώντα και ιδίως οι Ψαλμοί του γιου του, Προφητάνακτα Δαβίδ, ήταν το φάρμακό μου στην πιο κρίσιμη καμπή της ζωής μου. Θέρμαναν το συναίσθημά μου, ζυμώθηκα μ' αυτά, τα αποστήθισα, πέρασαν μέσα μου και με σφράγισαν. Γερνώντας με την ίδια εφηβική ταραχή, χωρίς να θεοκρατούμαι, δεν τα ξεπέρασα ποτέ.
Το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Τ' αγαπημένα του Θωμά Κοροβίνη: Ποιήματα και αφηγήματα άλλων» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ενώ σύντομα πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Άγρα η συλλογή αφηγημάτων «Τι πάθος ατέλειωτο».
Μάκης Τσίτας
Συγγραφέας
Η Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη ήταν το πρώτο βιβλίο ενηλίκων που διάβασα. Μιλούσε, με παραμυθένια γλώσσα, για τη ζωή των κατοίκων της Μικράς Ασίας (προ της Ανταλλαγής), που μου ήταν πολύ οικεία λόγω των διηγήσεων της Καππαδόκισσας γιαγιάς μου. Δεν είναι κανένα αριστούργημα, αλλά εμένα εκείνη την εποχή (το καλοκαίρι που τελείωσα το Δημοτικό) με μάγεψε. Με έφερε για πρώτη φορά σε επαφή με τον κόσμο της λογοτεχνίας. Μετά την ανάγνωσή του όλα άρχισαν, και μάλιστα πολύ γρήγορα, να αλλάζουν: και μέσα μου και γύρω μου. Έβλεπα πια τα πάντα με άλλο μάτι.
Το μυθιστόρημα του Μάκη Τσίτα «Μάρτυς μου ο Θεός» (Κίχλη, 2013) τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014 και από τις 8 Νοεμβρίου παίζεται (κάθε Σάββατο και Κυριακή) στη σκηνή του Vault σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και ερμηνεία Ιωσήφ Ιωσηφίδη.
Τζένη Μαστοράκη
Ποιήτρια, μεταφράστρια
Διάβασα έντεκα χρονών τον Δράκουλα. Εκείνο τον παλιό, του Δαρεμά. Θα έχω να τον δω μισό αιώνα πια, όμως την κουβερτούρα του εξωφύλλου τη θυμάμαι: πράσινο φόντο, η κοπέλα, ο Κόμης με τα μαύρα. Με την εικόνα, και με όλα τα άλλα εκεί μέσα, τα ροζ μού τέλειωσαν απότομα και οριστικά. Για κάποια χρόνια, που ξαναγυρνούσα και τον ξαναδιάβαζα, ήτανε νύχτες που το Πέρασμα του Μπόργκο ανηφόριζε δίπλα ή κάτω απ' το κρεβάτι μου. Έβλεπα εφιάλτες, περιπέτειες ασπρόμαυρες, τεχνικολόρ. Πάντα τη γλίτωνα, ξημέρωνε εγκαίρως. Τα πρωινά –με τρόπο, εννοείται– έριχνα μια ματιά και για σημάδια στον λαιμό. Είχα αρχίσει να φαντάζομαι επιτέλους το σκοτάδι και από την άλλη του μεριά. Τέλεια ήτανε.
Η Τζένη Μαστοράκη μετέφρασε ξανά το κλασικό μυθιστόρημα του Τζ.Ντ. Σάλιντζερ «Στη σίκαλη, στα στάχυα, ο πιάστης», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γράμματα.
Ήτανε νύχτες που το Πέρασμα του Μπόργκο ανηφόριζε δίπλα ή κάτω απ' το κρεβάτι μου. Έβλεπα εφιάλτες, περιπέτειες ασπρόμαυρες, τεχνικολόρ. Πάντα τη γλίτωνα, ξημέρωνε εγκαίρως. Τα πρωινά –με τρόπο, εννοείται– έριχνα μια ματιά και για σημάδια στον λαιμό.
Η Τζένη Μαστοράκη για τον Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ.
Γλυκερία Μπασδέκη
Συγγραφέας, ποιήτρια
Ήταν το μοναδικό ενθύμιο (μαζί με μια θολή φωτογραφία) του θείου Αλέξανδρου, αδελφού της μαμάς. Διονυσίου Σολωμού, Άπαντα τα ευρισκόμενα, Προλεγόμενα Ιακ. Πολυλά – Μελέτη και μετάφρασις των ιταλικών Γ. Καλοσγούρου. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1921. Θυμωμένη η γιαγιά (επειδή πέθανε), πέταξε τα περισσότερα βιβλία του: «αυτά έφταιγαν, αυτά του πήραν τα μυαλά» τη θυμάμαι να λέει. Ο θείος έφυγε το 1944. Το βιβλίο (αριθμός 232 στη βιβλιοθήκη του) αποκτήθηκε το 1943. Το χάρηκε λιγότερο από χρόνο. Αυτά τα Άπαντα τα ευρισκόμενα του αδικοχαμένου θείου θα μου άλλαζαν τη ζωή. Με θυμάμαι να τα διαβάζω από τότε που με θυμάμαι να διαβάζω. Ιδέα δεν είχα για τον κόντε Σολωμό. Κάτι πέρα από μένα και πέρα από τον χρόνο με έσπρωχνε να αποστηθίζω την Ευρυκόμη και την Ψυχούλα και τη Φαρμακωμένη. Μετά θα ερχόταν ο Λάμπρος κι ο Ιερομόναχος Διονύσιος. Δεν σταμάτησαν έκτοτε να έρχονται και να μου αλλάζουν τη ζωή.
H πιο πρόσφατη ποιητική συλλογή της Γλυκερίας Μπασδέκη «Σύρε καλέ την άλυσον» κυκλοφορεί από την Βibliotheque. Επίσης, υπογράφει το κείμενο της παράστασης «αχ!» της ομάδας bijoux de kant που θα παρουσιάζεται από τις 21/11 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
Συγγραφέας
Δεν ξέρω αν μας καθορίζει ένα βιβλίο ή αν πρέπει να το έχει η κούτρα σου, καθώς λέμε, να κατεβάζει ψείρες. Προσωπικά, γοητεύτηκα από τη μαγεία πολλών βιβλίων και πολύ νέος. Κυρίως από το Κόκκινο και το Μαύρο του Σταντάλ, τα ποιήματα του Ελύτη, τα διηγήματα του Θεοτόκη, του Παπαδιαμάντη, του Γκι ντε Μοπασάν. Αλλά και από τον Όμηρο, το Τη Υπερμάχω, συν τον Ροΐδη. Δεν ξέρω. Ίσως το πιο μοιραίο να ήταν η Γυναίκα της Ζάκυθος, του Σολωμού.
Το βιβλίο «Νοέμβριος» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Κωνσταντίνος Τζαμιώτης
Συγγραφέας
Από νωρίς ένιωσα την ανάγκη να μάθω πολλά πράγματα. Όλα ήθελα να τα ξέρω. Ίσως γι' αυτό δεν έγινα επιστήμονας. Ο επιστήμονας πρέπει πολύ γρήγορα να το πάρει απόφαση πως τα πιο πολλά πράγματα που υπάρχουνε στον κόσμο δεν θα τα ξέρει. Μια μέρα, στο μουσείο του Βοτανικού, ρώτησα για κάτι σχετικό με ένα δόντι από μαμούθ έναν μεγάλο γεωλόγο. «Δεν είναι από τα αντικείμενα που βρίσκονται στη δικιά μου βιτρίνα» μου αποκρίθηκε σοφά ο σπάνιος αυτός άνθρωπος. Ποτές μου δεν μπόρεσα ν' αντισταθώ στον πειρασμό να κοιτάζω τις βιτρίνες των άλλων. Από το 1984 που διάβασα αυτό το αυτοβιογραφικό απόσπασμα του Ανατόλ Φρανς στο βιβλίο του Το έγκλημα του Σιλβέστρ Μπονάρ (εκδόσεις Ντουντούμη, μετάφραση Ρενέ Ψυρούκη) ήταν σαν να έκλεισα μια μυστική συμφωνία με τον εαυτό μου. Συμφωνία που τηρώ ακόμη.
To βιβλίο του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «H πόλη και η σιωπή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Παράλληλα, συμμετέχει στην ανθολογία «15 βγαίνουν με κόκκινο» των εκδόσεων Τόπος.
Θεόδωρος Γρηγοριάδης
Συγγραφέας
Γιώργος Ιωάννου, Επιτάφιος Θρήνος. Στη Μεταπολίτευση, ως φοιτητής, διάβασα τα πρώτα πεζογραφήματα του Γιώργου Ιωάννου. Αφουγκραζόμουν τη χαμηλή φωνή του, την οικειότητα των τοπίων, την ακρίβεια κάθε λέξης, τη λογοτεχνική της ανάδειξη. Προσπάθησα, τότε, να μιμηθώ τον τόνο και το ύφος του σε πρωτόλεια διηγήματα που χάθηκαν μαζί με τα νοτισμένα τετράδια. Ώσπου, το 1980, εκδίδεται η συλλογή διηγημάτων του Ο επιτάφιος θρήνος. Ιστορίες περιπλανώμενων ανθρώπων, καθηλωμένων, απελπισμένων, ιστορίες συντροφικότητας, ταπεινότητας αλλά και ενός διακαούς πόθου. Κοιτάζω ακόμη την περιφορά του θλιμμένου επιταφίου, σαν μέσα από δωμάτιο παράνομου ξενοδοχείου της Ομόνοιας, έχοντας την ελπίδα ότι στο τέλος της πομπής μάς περιμένει μια προσωπική ανάταση, ένα αναστημένο Σώμα.
Το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ο Ναύτης» κυκλοφορεί σε επανέκδοση από τις εκδόσεις Πατάκη.
Αργύρης Ξάφης
Ηθοποιός
Το αλφαβητάρι της Α' Δημοτικού είναι το σημαντικότερο βιβλίο, αν και δεν είναι λογοτεχνία. Οι φράσεις «Λόλα, να ένα μήλο - Έλα, μήλα, μέλι» κ.λπ. είναι χαραγμένες τόσο βαθιά μέσα μου, σαν η μεγαλύτερη «πόρτα» προς κάτι τόσο καινούργιο, που δεν το φανταζόμουνα ποτέ. Παρηχήσεις, ρυθμός και παράλογο τόσο απερίσκεπτα δεμένα μεταξύ τους, που πολλές φορές –ακόμη και τώρα– ψάχνω να βρω το κρυμμένο δράμα πίσω από όλα αυτά, να βρω ένα γιατί που είμαι σίγουρος πως υπάρχει και απλώς δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμα. Μπορεί να ακούγεται σαν ένα αστείο όλο αυτό και σίγουρα υπάρχουν σημαντικότερα βιβλία, αλλά μετά από αυτήν τη συνάντηση με το αλφαβητάρι μας ήξερα πως είχα μπει κάπου αλλού και δεν υπήρχε πια επιστροφή.
Ο Αργύρης Ξάφης ξεκινάει πρόβες για το « Mότζο» του Τζεζ Μπάτεργουερθ που ξεκινάει στο Θέατρο Πόρτα τον Φεβρουάριο σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου και διδάσκει υποκριτική στο Ωδείο Αθηνών.
Θωμάς Μοσχόπουλος
Σκηνοθέτης
Το πρώτο βιβλίο που σκέφτομαι είναι το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ. Είναι αυτό που άλλαξε μέσα μου τη σχέση χρόνου-ανάγνωσης και με επανέφερε στην απόλαυση και όχι στην κατανάλωση ενός βιβλίου. Το έχω ξεκινήσει από τα 32 μου χρόνια και το διαβάζω αργά και σταθερά, σαν Ευαγγέλιο. Άλλαξε τη σχέση μου με τον αφηγηματικό χρόνο και τη γραμμικότητα της αφήγησης. Αυτά όσον αφορά τα δομικά στοιχεία. Η σχέση μου με τους ήρωές του είναι σαν να υπάρχει σε ένα παράλληλο με το δικό μου σύμπαν. Με συνοδεύει σαν άνθρωπος που ξέρω εδώ και πολλά χρόνια και κάθε φορά που τον συναντώ, ανακαλύπτω κάτι καινούριο γι' αυτόν. Το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο συνδυάζει πολλά για έναν αναγνώστη. Είναι ένα βιβλίο «πλήρες» και δυσκολεύομαι να μιλώ γι' αυτό, όπως δυσκολεύομαι κάθε φορά που μιλώ για κάτι πολύ δικό μου. Καθώς επιμηκύνεται η σχέση μου μαζί του, αλλάζει και ο τρόπος που αφηγούμαι την ίδια μου τη ζωή και υιοθετώ την οπτική του απέναντί της. Να τη βλέπω με μάτι κριτικό και τρυφερό.
Ο Θωμάς Μοσχόπουλος ετοιμάζει, μεταξύ άλλων, την παράσταση «Λίλιομ» του Φέρεντς Μόλναρ, που κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Πόρτα στις 20 Δεκεμβρίου.
Αμάντα Μιχαλοπούλου
Συγγραφέας
Ήμουν δεκαοκτώ χρονών και δεν ήξερα τίποτα για την αυτοαναφορικότητα, για τα βιβλία που σχολιάζουν άλλα βιβλία. Δεν είχα διαβάσει Μπόρχες ακόμη, ούτε Λόρενς Στερν. Σ' αυτή την κατάσταση αναγνωστικής αγνότητας με βρήκε ο Ίταλο Καλβίνο. Θυμάμαι σαν τώρα τη στιγμή που άνοιξα το βιβλίο του στο Θεμέλιο και διάβασα την πρώτη φράση: «Είσαι έτοιμος ν' αρχίσεις να διαβάζεις το νέο μυθιστόρημα του Ίταλο Καλβίνο Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης. Χαλάρωσε. Συγκεντρώσου. Διώξε από πάνω σου κάθε άλλη σκέψη». Ακολούθησα την προτροπή του. Το Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης είναι το μυθιστόρημα που με έκανε συγγραφέα, αλλά και παθιασμένη αναγνώστρια που ζηλεύει τα κείμενα των άλλων και γράφει επιδιώκοντας μια ρομαντική, ατελέσφορη συνάντηση μαζί τους. Ο Καλβίνο επινοεί τον Αναγνώστη και την Αναγνώστρια, ένα ζευγάρι που ερωτεύεται ενώ προσπαθεί να βρει το χειρόγραφο του βιβλίου που υποτίθεται ότι διαβάζει. Διάφορες καταστροφές συμβαίνουν κι έτσι οι δυο τους διαβάζουν συνεχώς το βιβλίο από την αρχή. Όλες οι συγγραφικές εμμονές μου πηγάζουν από αυτό το ανατρεπτικό, χιουμοριστικό, απαιτητικό βιβλίο που σε μαθαίνει να βλέπεις το μυθιστόρημα ως ανοιχτό κόσμο. Ως μαγικό σύμπαν όπου όλα μπορούν να συμβούν.
Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν το νέο μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου «Η γυναίκα του Θεού» και σε επανέκδοση η συλλογή διηγημάτων «Έξω η ζωή είναι πολύχρωμη».
Χίλντα Παπαδημητρίου
Συγγραφέας, μεταφράστρια
Ρέι Μπράντμπερι - Φαρενάιτ 451: Από τα πρώτα «σοβαρά» βιβλία που διάλεξα μόνη μου, στην εφηβεία, χαζεύοντας στις προθήκες των παλαιοβιβλιοπωλών δίπλα στη Νομική. Η παραβολή ενός δυστοπικού κόσμου χωρίς βιβλία παραμένει ο χειρότερος εφιάλτης μου από τότε. Η υπόθεση με δυο λόγια: τον 24ο αιώνα, τα βιβλία είναι απαγορευμένο είδος και η δουλειά των πυροσβεστών είναι να τα καίνε. Ταυτίστηκα απόλυτα με τον πυρονόμο Μόνταγκ που αλλάζει στρατόπεδο κι εντάσσεται σε μια ομάδα αντιστασιακών, οι οποίοι απομνημονεύουν ο καθένας από ένα βιβλίο, έτσι ώστε οι ιστορίες να μη χαθούν ποτέ. Και αποφάσισα ότι σε ανάλογη εφιαλτική περίπτωση, θα διάλεγα να διασώσω το Φαρενάιτ 451, φυσικά.
Tα βιβλία της Χίλντας Παπαδημητρίου «Για μια χούφτα βινύλια» και «Έχουνε Όλοι Κακούς Σκοπούς» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί και η τελευταία της μετάφραση, «Το γυάλινο κλειδί» του Dashiell Hamett.
Ξένια Κουναλάκη
Δημοσιογράφος
Ο Τομ Σόγιερ ήταν το ίνδαλμά μου. Ήταν η αλήτρα που παγίδευε τζιτζίκια μέσα σε σπιρτόκουτα και τα ταλαιπωρούσε, που έβγαζε κέρδη αραχτός, βάζοντας άλλους να βάψουν τον φράχτη, την τιμωρία που του επιβλήθηκε. Ατίθασος και ψεύτης, έκανε κοπάνα για να πάει να κολυμπήσει, έτρωγε τα γλυκά που δεν έπρεπε, έλεγε τα λάθος λόγια τη λάθος στιγμή κι έκανε αταξίες με τον αβίαστο αυθορμητισμό ενός γνήσια αναρχικού ανήλικου (αν και συνήθως «αναρχικός» και «ανήλικος» είναι ταυτόσημες έννοιες). Ταυτόχρονα, όμως, ήταν ο πιστός φίλος του απόκληρου Χοκ Φιν, ο μεγάλος ρομαντικός, αθεράπευτα ερωτευμένος με την Μπέκι Θάτσερ, την κόρη του δικαστή, αλλά και παράτολμος, απηνής διώκτης του Ιντιάνα Τζο (ας ξεχάσουμε τον υφέρποντα ρατσισμό). Όταν πριν από πέντε χρόνια επισκέφτηκα το σπίτι του Μαρκ Τουέιν στο Χάρτφορντ του Κονέτικατ, ένα επιβλητικό κατακόκκινο βικτωριανό κτίσμα, αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν το περίτεχνο ξύλινο κεφαλάρι του κρεβατιού του, διακοσμημένο με ανάγλυφους αγγέλους. Ο ξεναγός μάς είπε μια ηλίθια λεπτομέρεια: ότι ο Τουέιν κοιμόταν ανάποδα στο κρεβάτι του. Ένιωσα μια καθησυχαστική οικειότητα: μιμούμενη τη δεύτερη πρωθιέρεια των παιδικών μου χρόνων, την Πίπη Φακιδομύτη, συνήθιζα ως πιτσιρίκι να κοιμάμαι με τις πατούσες στο μαξιλάρι.
Η Ξένια Κουναλάκη είναι δημοσιογράφος της «Καθημερινής».
Μαρία Μήτσορα
συγγραφέας
Το βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή ήταν συμπτωματικό ως προς το περιεχόμενό του, αλλά πρώτο αυτό μου αποκάλυψε τη λευκή μαγεία της ανάγνωσης. Επίσης, στις σελίδες του διαισθητικά ανακάλυψα ότι για μένα, αντίθετα από αυτό που λέγεται, η κάθε λέξη έχει την ισχύ χιλίων εικόνων.
Το έλεγαν Η Μυρτώ και το αρκουδάκι της. Ήμουν ξαπλωμένη στο κρεβάτι με πυρετό, συλλαβίζοντας αργά, όταν ξαφνικά σχίστηκε το παραπέτασμα του ναού των λέξεων και μπόρεσα να διαβάσω την ιστορία της Μυρτώς, που ήταν όπως εγώ, ξαπλωμένη και κρυολογημένη. Το αρκουδάκι της, μόλις ζήτησα να μου κλείσουν τη πόρτα τάχατες για να κοιμηθώ, μας πήρε και τις δύο μαζί του σε ένα ταξίδι πάνω σε χιόνι χλιαρό, όπου η κάθε νιφάδα ήταν ένα πολύτιμο πετράδι κρεμασμένο από μια μικροσκοπική άσπρη ομπρέλα. Δρόμο παίρνοντας και δρόμο αφήνοντας, συναντήσαμε πολλά άγρια ζώα που ήταν ευγενικά μαζί μας. Ακόμα και μια κάτασπρη τίγρη που είχε το χάρισμα του λόγου και μας ευχήθηκε να γίνουμε γρήγορα καλά και να είμαστε καλές μαθήτριες. Αυτό το τελευταίο δεν με ενθουσίασε - θα προτιμούσα να περάσω την υπόλοιπη ζωή μου ξαπλωμένη, ταξιδεύοντας κρυφά.
Τα πρώτα εκείνα μάγια διαλύθηκαν απότομα, όταν η μητέρα μου άνοιξε την πόρτα για να μου φέρει ένα πιάτο κοτόσουπα. Θυμάμαι ακόμα την κραυγή της, καθώς για μερικά δευτερόλεπτα της φάνηκε ότι στεκόταν απέναντι σε ένα άδειο κρεβάτι.
Άντζελα Δημητρακάκη
συγγραφέας και ακαδημαϊκός
Το βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή ήταν -έστω και αν κοκκινίζω που το λέω- το Όσα παίρνει ο άνεμος. Μάλλον γιατί το διάβασα σε ηλικία 12 ετών, ηλικία στην οποία αναζητούσα προφανώς γυναικείο role model - έστω και εν αγνοία μου, δηλαδή υποσυνείδητα. Σε συνειδητό επίπεδο τα είχα χαμένα και υποψιαζόμουν ότι ακολουθούσαν δύσκολα χρόνια, στα οποία θα χρειαζόμουν ένα στήριγμα πέρα απ' τα συνηθισμένα, μια imaginary friend. Μεγάλη ατραξιόν του βιβλίου ήταν ασφαλώς η κεντρική ηρωίδα, η Σκάρλετ Ο' Χάρα, ψευδώνυμο με το οποίο υπέγραφα τουλάχιστον ως τα 14 τα διάφορα λευκώματα και ημερολόγια φίλων που κυκλοφορούσαν τότε. Η Σκάρλετ ήταν η προσωποποίηση της αποφασιστικότητας και της άγριας επιθυμίας για ζωή. Μπορούσε να κάνει τα πάντα για να επιζήσει, αλλά και για να ζήσει, δούλευε σκληρά κι ερωτευόταν σκληρότερα (γενικά σε σχέση με τα γυναικεία πρότυπα της εποχής θεωρούνταν «σκληρή»), δεν νιαούριζε μυξοκλαίγοντας και αποδεχόμενη τη μοίρα της. Αλλά, κυρίως, είχε αυτό το χάρισμα: ενώ όλα είχαν πάει στο διάολο, η Σκάρλετ δεν παραδεχόταν ποτέ ότι ηττήθηκε ή απέτυχε. Πήγαινε για ύπνο κι έλεγε στον εαυτό της «αύριο είναι μια καινούργια μέρα, θα σκεφτώ μια λύση». Αυτή η προσέγγιση στη ζωή ήταν τόσο αντίθετη με τον χαρακτήρα μου, που έπαθα σοκ όταν διαπίστωσα ότι υπάρχει. Από 12 ετών προσπαθώ να φερθώ με το ίδιο πνεύμα αποφασιστικότητας (παρά αισιοδοξίας), αλλά σπανίως τα καταφέρνω. Επιμένω όμως, γιατί πλέον, ύστερα από τόσα χρόνια, αυτή η προσέγγιση μού φαίνεται απολύτως φυσική. Βέβαια, τη Σκάρλετ στο βιβλίο την παρακολουθούμε ως τα 28, ενώ εγώ συνεχίζω το ίδιο βιολί ως τα 41. Από ένα σημείο και μετά είναι κάπως κουραστικό να πιστεύεις στο αύριο. Μάλλον πρέπει να βρω ένα καινούργιο βιβλίο να μου αλλάξει τη ζωή.
Δημήτρης Τάρλοου
ηθοποιός και μεταφραστής
Ξαπλώνω στα ζεστά βράχια μιας απομονωμένης παραλίας των Λειψών και κρατώ στα χέρια μου μια όμορφη, δερματόδετη, παμπάλαια έκδοση των Αδελφών Καραμαζόφ. Αυτός ο μήνας κι αυτό το βιβλίο-μύθος υπήρξαν για μένα σημαντικά. Ο Μ. Καραγάτσης το λάτρευε κι είχε ταυτιστεί με τον πρωταγωνιστή, τον Μίτια, υποκοριστικό στα ρώσικα του Δημήτρη.
Δημήτρης κι αυτός (αν τυχόν δεν το ξέρετε), ένιωθε να βρίσκεται κοντά στη βίαιη παραφορά, μα και την υπέρμετρη ευαισθησία, την αυτοκατοστροφική μανία, αλλά και την εντιμότητα του ήρωα. Εγώ δεν τολμούσα να το αγγίξω για χρόνια, μάλλον από φόβο. Όταν μπήκα στο μυθιστόρημα, μαγεύτηκα κι έκλαψα γοερά για πολλά. Μαλάκωσε για πάντα η ψυχή μου και ξεκουράστηκε στα διαυγή νερά των βασανισμένων αυτών ψυχών. Αγάπησα βαθιά τον Καραγάτση, που τόσο αγάπησε αυτό το βιβλίο, κι έφυγα από τους Λειψούς με το βλέμμα παιδιού που συνειδητοποιεί για πρώτη φορά την ύπαρξη του θανάτου.
Έρση Σωτηροπούλου
συγγραφέας
Τα ποιήματα του e.e.cummings. Δεν ξέρω αν μου άλλαξαν τη ζωή, αλλά επιβεβαίωσαν έναν θαυμαστό κόσμο που μόνο υποψιαζόμουν ότι υπάρχει. Στη μουντή Πάτρα της δικτατορίας, ήμουν δεκατεσσάρων χρονών τότε, αυτά τα ποιήματα ήταν μια χειρονομία ανατρεπτική, ικανή να χρωματίσει παράφορα την γκρίζα ατμόσφαιρα του σχολείου και της συντηρητικής πόλης. Δεν είχαν βγει ακόμα σε βιβλίο, ήταν χειρόγραφα σε μετάφραση Σωκράτη Σκαρτσή. Η ποίηση τού e.e.cummings άλλαξε τον τρόπο που έβλεπα τα πράγματα και τον τρόπο που έγραφα.
Και χρόνια αργότερα, στη Ρώμη, σε μια περίοδο ψυχικής καθίζησης. Βρισκόμουν μέσα σ' ένα ταξί κι άνοιξα το βιβλίο που μου είχαν στείλει. Ήταν τα ποιήματα του Gozo Yoshimasu. Θυμάμαι την επωδό «Παρακαλώ, ψαράδες, μην κλαίτε». Τα διάβασα με τρεμάμενα χέρια. Αφού μπορούν να γράφονται τόσο ωραία ποιήματα, είπα μέσα μου. Μέσα σε λίγα λεπτά πήρα την απόφαση να παραιτηθώ και να γυρίσω στην Αθήνα.
Λένα Διβάνη
συγγραφέας και ακαδημαϊκός
Το βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή είναι (παραδόξως ή ίσως όχι και τόσο...) μια μάλλον άθλια συντομευμένη/εικονογραφημένη έκδοση της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων για πολύ μικρά παιδιά. Μου τη χάρισε ο μπαμπάς μου λίγο πριν πάμε στον γιατρό που θα μου έβγαζε τις αμυγδαλές μου. Διαβάζοντας μετά την επέμβαση, βούτηξα μέσα στο βιβλίο και ξέχασα και τον πόνο και την πείνα μου και την ακινησία μου σ' ένα θλιβερό κρεβάτι νοσοκομείου. Εκεί έμαθα στην πράξη τι υπέροχο εργαλείο θα ήταν για μένα τα βιβλία: θα δραπέτευα μ' αυτά, θα παρηγοριόμουν, θα μάθαινα, θα φάρδαινα, θα στένευα, θα άλλαζα!
Νίκος Μπακουνάκης
δημοσιογράφος-αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Θα ήταν υπερβολή να έλεγα ότι κάποιο βιβλίο μού άλλαξε την ζωή. Θα αναφέρω όμως ένα βιβλίο που με έκανε να δω τα πράγματα καθαρότερα στην κρίσιμη ηλικία των 18 ετών, πριν από πολλά χρόνια, σε εποχές έντονης πολιτικοποίησης και σχεδόν βίαιης ένταξης -λόγω του κλίματος- σε διάφορα κόμματα και κομματάκια της αριστεράς. Πολύ πριν την πτώση του Τείχους, πολύ πριν το χλόμιασμα του υπαρκτού σοσιαλισμού, το δοκίμιο του Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ Μηδέ ο Μαρξ, Μηδέ ο Χριστός, που είχε εκδοθεί από τις εκδόσεις Ράππας, μου έδειξε μερικούς δρόμους που δεν τους είχα φανταστεί. Ο συγγραφέας μάς έλεγε ότι ούτε λίγο ούτε πολύ η δεξαμενή όπου βρίσκονταν όλοι οι τύποι των συγκρούσεων ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Κι ότι στο τέλος του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα μια επανάσταση θα ξεκινούσε από κει. Δεν αναφερόταν βέβαια σαφώς στην τεχνολογική επανάσταση που ζούμε σήμερα, αλλά το δοκίμιο του Ρεβέλ σε προκαλούσε να σκεφτείς πράγματα που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να τα διακρίνεις πίσω από την ασπρόμαυρη κουρτίνα της πρώτης μεταπολιτευτικής εποχής.
σχόλια