Έχω την αίσθηση πως αν ζούσε σήμερα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης αφενός ελάχιστα θα άντεχε τη πολυδιάσπαση της ηλεκτρονικής εποχής και αφετέρου δε θα μπορούσε να συντονιστεί ψυχικά με την αφόρητη ένταση του καταναλωτικού μας τσίρκου.
Η διάφανη παπαδιαμαντική σκέψη δε θα άντεχε για πολύ τα ψυχαναγκαστικά ξεφυλλίσματα και τη ζάλη των πυρετώδων παθολογιών της σύγχρονης ζωής ούτε και όλο αυτό το ευρύζωνο, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό φαίνεσθαι που μοιραζόμαστε όλοι μαζί ως σύμπτωμα.
Και έτσι μάλλον θα σιωπούσε.
Αυτό που αναρωτιέμαι είναι πως θα λειτουργούσαν οι ηρωές του σήμερα, αν θα κατάφερναν ως γνήσιοι καρποί μιας άλλης εποχής να μην εκμηδενιστούν και να μην διαλυθούν σαν την άμμο μέσα στο νερό, επανασυγκολλημένοι σε χιλιάδες ψηφίδες στη οθόνη της τηλεόρασης ή στην οθόνη του υπολογιστή αφουγκραζόμενοι την άνευρη και κωφάλαλη αλληλουχία των κινούμενων εικόνων.
Απ' την άλλη ο τρόπος που τους έχει δομήσει ο Παπαδιαμάντης, το ογκώδες ψυχικό παραπέτασμα με το οποίο είναι εφοδιασμένοι, οι λέξεις τους που κρύβουν έναν ολόκληρο ωκεανό από υπόγεια ρεύματα και αντηχήσεις, το καθημερινό πεπρωμένο τους ως μια στιγμή κατανόησης που όλοι μας μπορούμε να ανατρέξουμε τους μετατρέπει αναπόδραστα σε ήρωες κινηματογραφικής ταινίας.
Μιας ταινίας που μπορεί να μη γυρίστηκε ποτέ παρολ' αυτά ζει και αναπνέει μέσα στις σελίδες του μ ' έναν τρόπο σύγχρονο. Δεν έχει σημασία αν το χωροχρονικό παπαδιαμαντικό συνεχές είναι αυτό που είναι. Υπάρχει κάτι εντελώς μοντέρνο για μένα μέσα σε όλο αυτό το πολυγωνικό σχήμα που κάθε φορά επιλέγει για να δημιουργήσει το λογοτεχνικό του σύμπαν.
Το σύμπαν αυτό δεν ταξίδεύει μέχρι τη δικιά μας εποχή γαλήνιο και αδιατάρακτο. Κουβαλάει κι αυτό όπως και η χώρα στιγμές σύνθλιψης, αναδημιουργίας, συστολής και διαστολής, μεγάλες εκρήξεις λέξεων και ψυχής, λοξοδρομήσεις, αδιέξοδα και παρενθέσεις. Ψίθυρους μιας χαμένης ενότητας.
Ποιός κατοικεί σήμερα στον Παπαδιαμαντικό σύμπαν; Όποιος νιώθει και θέλει να δει με ποιο τρόπο οι ασύμβατες και αντίπαλες κοσμοθεωρήσεις συντέλεσαν στο να δομηθούν τα ημισφαίρια του ελληνικού ψυχισμού όπως δομήθηκαν, πως οι παραδόσεις , η συλλογική νεοελληνική ταυτότητα, ο ανατολίτικος μυστικισμός και η πυρετώδης απόδραση από τον θρησκευτικό πυρήνα προετοιμαζόντουσαν να δώσουν τη θέση τους και να δεχθούν στο σώμα τους τις αποσχιστικές δυνάμεις της μετανεωτερικότητας.
Και κυρίως όσοι πιστεύουν πως μεταξύ γειώσης και καλλιτεχνικής μεταρσίωσης, οι λέξεις, η γλώσσα ως ένα είδος ποιητικού επανακαθορισμού της πραγματικότητας έχουν τη ικανότητα να μας συνδέσουνε με τον χαμένο μας ψυχικό πυρήνα.
Όλα αυτά βέβαια δεν συμβαίνουν αυτονόητα. Παρολ' αυτά το να ψηλαφουμε σήμερα τις πολλαπλές εκδοχές ενός τέλους μιας εποχής έτσι όπως το αποτύπωσε ο Παπαδιαμάντης ίσως μας αποκαλύπτει εκδοχές και του δικού μας βουλιάγματος.
Το τέλος της αυτοτέλειας δεν είναι απαραίτητα και το τέλος της συναισθηματικής ζωής. Ίσως αυτό το πένθος που θα βιώσουμε, πένθος που στο παπαδιαμαντικό σύμπαν είναι πανταχού παρών μας βοηθήσει να δούμε τι προβαλλόταν στις οθόνες της αντιληψής μας μέχρι τώρα, να καταλάβουμε τα λάθη μας και να προσπαθήσουμε να ξεφύγουμε οσο το δυνατό πιο γρήγορα από τη διαδικασία αποθεράπευσης.
Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη αυτό θα έκαναν.
σχόλια