Ο Παπαγιώργης για τον Παπαδιαμάντη

Ο Παπαγιώργης για τον Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Πριν καταπιαστεί ο Παπαγιώργης με την προσωπικότητα και το έργο του Σκιαθίτη συγγραφέα, σκιαγραφεί την εποχή του, το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε και έγραψε.
0



«ΟΙ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΡΩΣΤΟΙ καταφεύγουν συχνά στην Αγία Γραφή και μερικοί Έλληνες στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Καθώς ο ελληνικός κόσμος χαλαρώνει στην ασφυκτικά αναπαυτική αγκαλιά της φανταστικής ευρωπαϊκής κοινότητας, αυτού του πολυσυλλεκτικού κατασκευάσματος που στηρίζεται στην αναγκαιότητα της οικονομίας κι όχι εκείνη του συναισθήματος, ο Παπαδιαμάντης θα έπρεπε να απομακρύνεται και να χάνεται από τα μάτια μας. Κι όμως λάμπει περισσότερο από ποτέ κι αυτό συμβαίνει παρά τη θέλησή μας· η παρουσία του αφήνει ένα ανεξίτηλο χνάρι»...

Αυτό, ανάμεσα σε άλλα, έγραφε ο Χρήστος Βακαλόπουλος (1956-1993) σε ένα από τα τελευταία κείμενά του, προτρέποντάς μας «να πλησιάσουμε εμείς τον Παπαδιαμάντη και όχι να προσπαθήσουμε να τον φέρουμε στα μέτρα μας». Αυτό επιχείρησε και ο Κωστής Παπαγιώργης (1947-2914) στο «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ» και δεν είναι τυχαίο ότι ολοκλήρωνε το βιβλίο του μνημονεύοντας τον Βακαλόπουλο.

Διαβάζοντας το «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ», ο σημερινός αναγνώστης, ο τόσο αποξενωμένος από τον κόσμο του Σκιαθίτη, δεν καλύπτει μόνο κενά της παιδείας του. Ανακαλύπτει κάτι άκρως συκοφαντημένο: την ελληνική ψυχή. 

Πώς όμως να πλησιάσουμε τον Παπαδιαμάντη, αν πρώτα δεν κατανοήσουμε ποιοι είμαστε εμείς; Πώς να καταλάβουμε τον παπαδιαμαντικό κόσμο (έναν κόσμο θρησκευόμενο κι ευάλωτο, πεπεισμένο ότι όλα τα κακά έρχονται απ' έξω), πώς να εξηγήσουμε την προσήλωση του συγγραφέα στη μικρή νησιωτική κοινότητα (όπου συνωστίζονται ένα σωρό ναυάγια της ζωής), πώς ν' ανοίξουμε το θησαυροφυλάκιο της γλώσσας του (όπου τ' αρχαία, τα βυζαντινά και τα νέα ελληνικά αφομοιώνονται αρμονικά), αν δεν γνωρίζουμε ποια είναι η ιστορία μας, ποια η καταγωγή μας, ποια τα ιδεολογήματα που μας ακολουθούν μέχρι σήμερα;

Να κάτι ακόμα που δεν είναι τυχαίο: προτού καταπιαστεί ο Παπαγιώργης με την προσωπικότητα και το έργο του Σκιαθίτη συγγραφέα, σκιαγραφεί την εποχή του, το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε και έγραψε. Είναι τα χρόνια που ακολουθούν την Επανάσταση του '21. Η εποχή που το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, με την... ευγενική βοήθεια της Δύσης, εφευρίσκει την Ιστορία του. Αναζητά τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, παρακάμπτοντας την ύπαρξη του απίθανου βυζαντινο-οθωμανο-βαλκανικού αμαλγάματος που έχει σχηματιστεί στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, και παράλληλα ξεπλένει τη γλώσσα του από τις προσμείξεις και τις νοθεύσεις των προηγούμενων αιώνων. Η στάση του Παπαδιαμάντη είναι σαφής: ανάμεσα στους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της εθνικής αναγέννησης από τη μια, και τους υποστηρικτές της συσπείρωσης κάτω από τις φτερούγες της Ορθοδοξίας από την άλλη, έχει διαλέξει να πορευτεί με τους δεύτερους.

Ο Παπαδιαμάντης, ωστόσο, όπως θυμίζει ο Παπαγιώργης, δεν θα αναφερθεί ποτέ ούτε στην Πόλη, ούτε στο Πατριαρχείο, ούτε στην Επανάσταση. Προσηλώνεται στη μικρή κοινότητα της πατρίδας του, αναζητώντας εκεί το αυθεντικό ήθος και τη γνήσια θρησκευτικότητα. Καταγράφει την τραχύτητα των ηθών, απολαμβάνοντας σε όλες της τις εκφάνσεις την ανθρώπινη ατέλεια. Κι όλα αυτά μ' έναν τρόπο που δεν αφήνει καμιά γλώσσα παραγκωνισμένη. «Γράφοντας για οικεία καθημερινά πρόσωπα σε μια γλώσσα που τους ήταν ανοίκεια και ακαταλαβίστικη, στην πραγματικότητα απευθυνόταν όχι μόνο στους ίδιους τους Σκιαθίτες, αλλά σε άλλους, στο εγγράμματο κοινό της Αθήνας και του εν γένει Ελληνισμού» σημειώνει ο Παπαγιώργης. Αντλεί το υλικό του απ' τις καρδιές των ηττημένων, των δειλών, των άπραγων, των αλκοολικών, των «ξεχωρισμένων» από τον κόσμο, και ταυτόχρονα νιώθει με τη σειρά του παρείσακτος, «ένας λογοτεχνικός προδότης που κάνει βούκινο τις ιστορίες του χωριού»...

Τα παιδικά χρόνια του Παπαδιαμάντη, οι αδυναμίες και τα πάθη του, οι πρώτες συγγραφικές του απόπειρες, το πέρασμά του από το μυθιστόρημα στο διήγημα, η πινακοθήκη των ηρώων του, η αντιμετώπιση που είχε το έργο του («όταν ένας συγγραφέας είναι πραγματικά μεγάλος, τόσο που να μη χωρά στα όρια της εποχής, είναι συναρπαστικό πόσο ερεθίζει τη μικρόνοια και τη στενοκεφαλιά»), το αδιέξοδο της μετάφρασής του, όχι μόνο στα νεοελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες, η σχέση του με το Κακό (όπως διαγράφεται μέσα από τη «Φόνισσα»), όλα έχουν τη θέση τους στο μεστό και εξομολογητικό –όπως όλα του- δοκίμιο του Παπαγιώργη. Διαβάζοντας το «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ», ο σημερινός αναγνώστης, ο τόσο αποξενωμένος από τον κόσμο του Σκιαθίτη, δεν καλύπτει μόνο κενά της παιδείας του. Ανακαλύπτει κάτι άκρως συκοφαντημένο: την ελληνική ψυχή.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Βιβλίο / Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Η Σταυρούλα Παπασπύρου ερευνά γιατί όσο περνούν τα χρόνια ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εκτιμάται και μυθοποιείται όσο ελάχιστοι ομότεχνοί του.
ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Κωστής Παπαγιώργης: Ένας αδηφάγος αναγνώστης, ένας ανατρεπτικός βιβλιοκριτικός

Βιβλίο / Κωστής Παπαγιώργης: Ένας αδηφάγος αναγνώστης, ένας ανατρεπτικός βιβλιοκριτικός

Η ανθολογία με τα βιβλιοκριτικά κείμενα του Κωστή Παπαγιώργη από τις εκδόσεις Καστανιώτη μάς θυμίζουν τη μεγάλη συμβολή του συγγραφέα και θεωρητικού στα ελληνικά γράμματα και τη μεγάλη τομή στην προσέγγιση και ανάγνωση των κειμένων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Βιβλίο / Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Η επιμελήτρια του βιβλίου «Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον… Διηγήματα ερωτικά» και μελετήτρια του έργου του Παπαδιαμάντη, Αγγέλα Καστρινάκη, γράφει για 5 αριστουργηματικά διηγήματα του σπουδαίου Έλληνα πεζογράφου.
ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΑΣ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ