Πόσο καλά ξέρουμε τη Ρωσία του Πούτιν;

5

 

Πόσο καλά ξέρουμε τη Ρωσία του Πούτιν; Facebook Twitter
Eίναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τις επιρροές του Πούτιν, αν δεν γνωρίζει σε βάθος τις ιστορικές καταβολές και τη μακρά και πολύπλοκη ιστορία της Ρωσίας από το Μεσαίωνα έως τη διάλυση της.

Δύσκολα καταλαβαίνεις τι κρύβεται στη ρωσική ψυχή αν δεν δεις μέσα στα μεγάλα κείμενα: τους λογοτέχνες, τους μύστες, τους ποιητές και τους φιλοσόφους. Ακόμα και στην περίπτωση του παντοδύναμου Βλαντιμίρ Πούτιν είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς τις επιρροές του για να καταλάβει πως ακριβώς στήνει το φιλόδοξο, καθολικό πλάνο του. Αυτό ακριβώς πραγματεύεται το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο "Στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν" που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διάμετρος σε μετάφραση Τζίας Καραγεώργου. Μέσα από τη διεισδυτική του μελέτη ο Μισέλ Ελτσανινόφ, αρχισυντάκτης του περίφημου Philosophie και πολύ γνωστός διανοούμενος στη Γαλλία, αποπειράται να προσεγγίσει τις θεωρητικές καταβολές του πολιτικού πλάνου του Ρώσου Προέδρου από τη φιλοσοφία έως τη θρησκεία και από την οικονομία έως τη λογοτεχνία. Για παράδειγμα, από τον Ίλιν ο Πούτιν αντλεί αυτό το μείγμα "χεγκελιανισμού μιλιταρισμού και αυτοκρατορικού εθνικισμού" πρεσβεύοντας όπως ο Ίλιν ότι η Ρωσία είναι "ένας μηχανισμός διαμορφωμένος και πολιτισμικά αιτιολογημένος" στο οποίο βασίζει και τους λόγους του περί ενωμένης Ρωσίας. Από την άλλη, ύστερα από τη μεγάλη σύνοδο που έγινε το 2013, στο Κλαμπ Βαλντάι, ο Πούτιν δείχνει μια έντονη επιστροφή στις χριστιανικές αξίες, στο οποίο στήριξε και το λεγόμενο "πεφωτισμένο συντηρητισμό", όπως είθισται να τον αποκαλεί ο ρωσικός τύπος. "Από ποιους στοχαστές όμως αντλεί την έμπνευσή της η συντηρητική αυτή στροφή;" αναρωτιέται ο συγγραφέας για τον Πούτιν. Μεγάλη επιρροή φαίνεται να έχουν ασκήσει στη σκέψη του οι σύγχρονοι θεολόγοι οι οποίοι είχαν επηρεαστεί τα μάλα από τον Λεόντιεφ-τον γνωστό μυστικιστή και αισθητιστή του οποίο το έργο του "Βυζαντινισμός και σλαβικός κόσμος", παρότι γράφτηκε το 1875, ασκεί τεράστια επίδραση μέχρι σήμερα. Πρόκειται για έναν φιλόσοφο-μυστικιστή διάσημο και στη Δύση καθώς θεωρείται πρόδρομος του Σπένγκλερ (του περίφημου συγγραφέα του "Η παρακμή της Δύσης") . Κατά τα άλλα όμως, όπως σημειώνει και ο συγγραφέας του "Στο Μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν": "Πέραν των χριστιανικών αρχών, του πατριωτισμού, της προσκόλλησης στην παράδοση, της ανοχής απέναντι στους άλλους λαούς, μέσα σε έναν χώρο πολυεθνικό, η Ρωσία θα πρέπει να έχει τη δική της εκδοχή για τη δημοκρατία. Αγανακτισμένος από τη χρήση της 'δημοκρατικής ορολογίας που χρησιμοποιούν για να επηρεάζει την εσωτερική και εξωτερική μας πολιτική', ο Πούτιν διεκδικεί το δικαίωμα να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο τις έννοιες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας της έκφρασης κλπ" γεγονός που εξηγεί και την 'επιλεκτική' ερμηνεία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των ομοφυλοφίλων κλπ.

Κι είναι άκρως ενδιαφέρον να δει κανείς την πορεία από το βασίλειο της Ρωσίας στην τεράστια ρωσική αυτοκρατορία και σε μια ασύλληπτη έκτασης χώρα που σήμερα λέγεται Ρωσική Ομοσπονδία και συνορεύει από τη μια με την ηπειρωτική Ευρώπη και από την άλλη με τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Όσο για τους γνωστούς συμβούλους που βρίσκονται στο πλευρό του Πούτιν ο Ελτσανινόφ καταγράφει τον περίφημο Σολζενίτσιν ο οποίος έχει δείξει στο παρελθόν την υποστήριξή του και τον Λεβ Γκουμιλιόφ, γιο των ποιητών Νικολάι Γκουμιλιόφ και Άννας Αχμάτοβα. Περισσότερο όμως από όλους φάνηκε να επιδρά στη σκέψη του Πούτιν ο Ντοστογιέφσκι τον οποίο διαβάζει από μικρός. Ο Ντοστογιέφσκι δίνει τη δική του απάντηση-και εναλλακτική ανάμεσα στους φιλοδυτικούς και τους σλαβόφιλους, που ήταν τα δυο κεντρικά στρατόπεδα στη ρωσική σκέψη:"Η ρωσική καθολικότητα την οποία επιθυμεί με όλη του την ψυχή κατέστη δυνατή μόνον χάρη στη 'διευρυνόμενη της ματιάς' στην Ευρώπη, που ξεκίνησε με τον Μέγα Πέτρο και ήταν κάτι που όμοιο του δεν υπήρξε σε άλλον λαό στον κόσμο. Οι σλαβόφιλοι, κλεισμένοι στον εθνικισμό τους, στάθηκαν ανίκανοι να σκεφτούν την παγκόσμια αποστολή της Ρωσίας, ενώ οι δυτικόφιλοι, θεωρώντας τη διεύρυνση αυτή μίμηση της Δύσης, δεν κατάλαβαν ότι δεν επιτάχυνε το σωτήριο πεπρωμένο της ρωσικής ορθόδοξης ιδέας. Γι αυτό το διευρυμένο όραμα του εθνικισμού θα υπερθεματίσει ο Ντοστογιέφσκι στην Ομιλία για τον Πούσκιν, κάλεσμα για τη δημιουργία ενός ρωσικού πνεύματος μάλλον πολιτιστικού και φιλειρηνικού παρά πολιτικού και στρατιωτικού". Εννοείται, βέβαια, όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας πως "ο Ντοστογιέφσκι είναι μέγιστος συγγραφέας και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να τον προσεταιριστεί καμία ιδεολογία και πολύ περισσότερο ένας εθνικισμός μιας δήθεν επιστημονικής αξίωσης".

Παρόλα αυτά είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τις επιρροές του Πούτιν, αν δεν γνωρίζει σε βάθος τις ιστορικές καταβολές και τη μακρά και πολύπλοκη ιστορία της Ρωσίας από το Μεσαίωνα έως τη διάλυση της. Άκρως διαφωτιστικό και ακριβές είναι το βιβλίο "Η Ιστορία της Ρωσίας" που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αιώρα (σε μετάφραση Θάλειας Σπανού και επιστημονική συνεργασία Νίκου Χρυσίδη). Στην πολύπτυχη μελέτη του ο Paul Bushkovitch, κορυφαίος μελετητής της ρωσικής ιστορίας και καθηγητής του Γέιλ παρακολουθεί όλο τον κοινωνικοπολιτικό μετασχηματισμό της αχανούς χώρας από τον 9ο αιώνα έως τις μέρες μας. Για την ακρίβεια καταγράφει τη μετατροπή της από ένα πριγκιπάτο της ανατολικής Ευρώπης σε μια αυτοκρατορία που απλωνόταν σε ολόκληρη την Ευρασία ενώ εξετάζει σχολαστικά τι είναι αυτό που στοιχειοθέτησε τη δημιουργία της περίφημης Σοβιετικής Ένωσης. Το κοινωνικό αυτό πείραμα, που κατάφερε να καταστεί ιστορικοπολιτική πραγματικότητα, όχι μόνο δεν είχε προηγούμενο αλλά επέδειξε μεγάλη συνοχή για χρόνια, πράγμα που εξηγείται από τον τρόπο που επιστρατεύτηκαν στη διαμόρφωσή του τα γράμματα και οι τέχνες-αλλά και οι επιστήμες. Κι είναι άκρως ενδιαφέρον να δει κανείς την πορεία από το βασίλειο της Ρωσίας στην τεράστια ρωσική αυτοκρατορία και σε μια ασύλληπτη έκτασης χώρα που σήμερα λέγεται Ρωσική Ομοσπονδία και συνορεύει από τη μια με την ηπειρωτική Ευρώπη και από την άλλη με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ως εκ τούτου το βιβλίο του Bushkovitch δεν είναι μόνο πολύτιμο αλλά και άκρως διαφωτιστικό για την κατανόηση του παράδοξου μορφώματος που είναι η Ρωσία του σήμερα.



5

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ