Όλοι, ξένοι και Έλληνες, λαός και τεχνοκράτες, κυβέρνηση και Τρόικα, συμφωνούν στο εξής ένα σημείο για την ελληνική κρίση που βιώνουμε 7 χρόνια τώρα. Η φοροδιαφυγή είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ελληνικό κράτος. Όλες οι κυβερνήσεις στις προγραμματικές τους δηλώσεις του υπόσχονται να τα βάλουν μαζί της, να την εξαφανίσουν, να την περιορίσουν έστω!
Πριν αναμετρηθούμε, όμως, με αυτό το τέρας, δεν θα πρέπει να το γνωρίσουμε; Να το χαρτογραφήσουμε για να αποφασίσουμε έπειτα και την καλύτερη αντιμετώπισή του; Αυτό προσπαθεί να κάνει η καινούργια έρευνα της διαΝΕΟσις, σε συνεργασία με την Ernst & Young.
Σε όλο τον κόσμο, και όχι μόνο στη διεφθαρμένη Ελλάδα, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μικρές επιχειρήσεις φοροδιαφεύγουν. Στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες, όμως, αυτό δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, γιατί οι αυτοαπασχολούμενοι είναι λίγοι, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό της αυτοαπασχόλησης είναι διπλάσιο από αυτό του ευρωπαϊκού μέσου όρου (34%).
Ας ξεκινήσουμε ανάποδα: πόσα είναι τα χρήματα που πληρώνουμε σε φόρους; Το ελληνικό κράτος έχει κάθε χρόνο έσοδα ύψους περίπου 50 δισ., χωρίς να υπολογίζονται οι ασφαλιστικές εισφορές και τα δάνεια των μνημονίων. Από αυτά, πρέπει να αφαιρέσουμε τα έξοδα για τη λειτουργία του, για την αποπληρωμή δανείων (περίπου 12 δισ. τον χρόνο), για την πληρωμή συντάξεων (28 δισ. τον χρόνο), για τους μισθούς των δημόσιων υπαλλήλων (περίπου 15 δισ. τον χρόνο) αλλά και για τα πρωτογενή πλεονάσματα που έχουμε συμφωνήσει να σημειώνουμε τα επόμενα χρόνια. Το 88% αυτών των εσόδων του κεντρικού κράτους προέρχεται από τη φορολογία. Από τα φορολογικά έσοδα, οι άμεσοι φόροι φέρνουν περίπου 20 δισ., ενώ οι έμμεσοι (ΦΠΑ, φόροι καυσίμων, καπνών κ.λπ.) περίπου 24 δισ.
Κάθε χρόνο υποβάλλονται στην Ελλάδα περίπου 5,7 εκατ. φορολογικές δηλώσεις. Το 2011, το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία από τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, οι μισές από αυτές (49%) αφορούσαν εισοδήματα κάτω των 12.000 ευρώ. Οι αυτοαπασχολούμενοι, δε, δήλωναν εισοδήματα κάτω από το τότε αφορολόγητο όριο των 12.000 ευρώ σε ποσοστό 64% (δήλωναν μέσο όρο εισοδημάτων 4.300 ο καθένας). Όλοι αυτοί οι φορολογούμενοι πλήρωσαν λιγότερο από το 1% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Με άλλα λόγια, 2,8 εκατομμύρια πολίτες πλήρωσαν φόρο συνολικά 60 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή 21,4 ευρώ ο καθένας. Αντίθετα, το 8% των φορολογούμενων που δήλωσαν εισοδήματα άνω των 42.000 ευρώ ετησίως, περίπου 400.000 πολίτες, πλήρωσαν το 69% των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων.
Επίσης, στην Ελλάδα το 2011 υπήρχαν 220.000 επιχειρήσεις που δήλωναν ετήσια κέρδη μικρότερα από 1,2 εκατομμύρια ευρώ και μόλις 901 επιχειρήσεις που δήλωναν μεγαλύτερα κέρδη. Οι πρώτες πλήρωσαν φόρο κατά μέσο όρο 5.400 ευρώ ετησίως. Οι δεύτερες 2,1 εκατ.. Το 2011, λοιπόν, το 8% των φορολογούμενων πλήρωσε το 69% των φόρων φυσικών προσώπων, και το 0,4% των επιχειρήσεων πλήρωσε το 61% των φόρων νομικών προσώπων στη χώρα μας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, όμως, η κατάσταση άλλαξε λίγο το 2014. Τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν έσοδα άνω των 42.000 δεν είναι πια το 8% αλλά μόνο το 1,6%.
Σε όλο τον κόσμο, και όχι μόνο στη διεφθαρμένη Ελλάδα, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μικρές επιχειρήσεις φοροδιαφεύγουν. Στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες, όμως, αυτό δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, γιατί οι αυτοαπασχολούμενοι είναι λίγοι, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό της αυτοαπασχόλησης είναι διπλάσιο από αυτό του ευρωπαϊκού μέσου όρου (34%). Σύμφωνα με μελέτες, το ποσοστό των μη δηλωθέντων εισοδημάτων των αυτοαπασχολούμενων κυμαίνεται στο 57-58,6%, ενώ για τους μισθωτούς το αντίστοιχο ποσοστό είναι 0,5-1%. Ο αριθμός των απασχολούμενων σε πολύ μικρές επιχειρήσεις (0-9 ατόμων) στην Ελλάδα είναι διπλάσιος απ' τον ισχύοντα στην Ε.Ε., ένα ιλιγγιώδες 59%. Το δε ποσοστό των εργαζομένων σε μεγάλες επιχειρήσεις (με πάνω από 250 υπαλλήλους) είναι μόλις 13% για την Ελλάδα, έναντι 33% της Ε.Ε.
Ταυτόχρονα, όμως, πολίτες με πολύ υψηλά εισοδήματα, ένα πολύ μικρό υποσύνολο των 400.000 που δηλώνουν εισόδημα άνω των 42.000 ευρώ τον χρόνο, έχουν στη διάθεσή τους μια σειρά από εργαλεία φοροαποφυγής, όπως η ίδρυση offshore εταιρειών, shell corporations, trusts και άλλες νομικές οντότητες. Σύμφωνα με μελέτες, το 8% της περιουσίας φορολογούμενων παγκοσμίως βρίσκεται σε «φορολογικούς παραδείσους».
Όπως συμπεραίνει η έρευνα, τα διαφυγόντα έσοδα από τη φοροδιαφυγή των φυσικών προσώπων κυμαίνονται από 1,9% ως 4,7% του ΑΕΠ ετησίως.
Από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ εκτιμάται ότι χάνουμε το 3,5% του ΑΕΠ.
Απώλειες από το λαθρεμπόριο ποτών, τσιγάρων και καυσίμων αντιστοιχεί στο 0,5% περίπου του ΑΕΠ.
Για τα νομικά πρόσωπα, τα διαφυγόντα κέρδη για τη χώρα από τη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή των επιχειρήσεων υπολογίζονται γύρω στο 0,15% του ΑΕΠ.
Το μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα μπορεί να προσδιοριστεί σε ένα ποσοστό από 6% ως 9% του ΑΕΠ, δηλαδή ανάμεσα σε 11 και 16 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Τέλος, το μέγεθος της παραοικονομίας υπολογίστηκε από τους συντάκτες της έρευνας στο 22,4% του ΑΕΠ, δηλαδή σχεδόν 40 δισ. ευρώ.
