Ο καρδιοχειρουργός Στρατής Παττακός γεννήθηκε το 1951 στον Πολιχνίτο της Μυτιλήνης, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ειδικεύτηκε στη γενική χειρουργική στο Λαϊκό Νοσοκομείο.
Το 1982 αναχώρησε για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όπου παρέμεινε εννιά χρόνια ως ειδικευόμενος στη γενική χειρουργική και καρδιοχειρουργική ενώ το 1991 αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα.
Σήμερα είναι διευθυντής της Β' Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Υγεία» έχοντας στο ενεργητικό του περίπου 20.000 εγχειρήσεις, καταρρίπτοντας πολλά ρεκόρ Γκίνες.
Συναντηθήκαμε στο γραφείο του στο Μαρούσι ένα ηλιόλουστο πρωινό. Ο χώρος είναι γεμάτος βραβεία, φωτογραφίες με πρόσωπα από τις ΗΠΑ που ξεχωρίζουν στον τομέα της Ιατρικής, ένας πίνακας ζωγραφικής, πολλές γλάστρες με λουλούδια, βιβλία και μια πλαστική καρδιά που θυμίζει την πορεία της ζωής του.
Όση ώρα διήρκεσε η συζήτησή μας συνειδητοποίησα πως είχα μπροστά μου έναν άνθρωπο ευδιάθετο, με αίσθηση του χιούμορ και διεισδυτική σκέψη.
«Από το 1991 και για είκοσι πέντε χρόνια έκανα έξι εγχειρήσεις κάθε μέρα. Έχουμε κάνει 17.000 επεμβάσεις στην Ελλάδα και άλλες 3.000 όσο βρισκόμουν στις ΗΠΑ. Τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου τα πέρασα σε μια αίθουσα χειρουργείου από τις οκτώ το πρωί έως τη μία τη νύχτα» είναι οι πρώτες κουβέντες που μου είπε πριν ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας.
Αν κάποιος είναι πολυάσχολος και γυρίζει γελαστός αργά το βράδυ στο σπίτι του, δεν θα αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα. Αντιθέτως, αν κάποιος έχει μια δουλειά που δεν τον ικανοποιεί και του προξενεί εσωστρέφεια, μιζέρια, άγχος, κατάθλιψη, αυτό μπορεί να του δημιουργήσει καρδιακές αρρυθμίες
Στη συνέντευξη που ακολουθεί μίλησε αναλυτικά για τον χώρο της υγείας, τη σχέση ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική περίθαλψη, για το στρες ως αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, την πρώτη ρομποτική επέμβασης ανοιχτής καρδιάς αλλά και τη μεταφορική χρήση της καρδιάς, είτε στα social media είτε στις ανθρώπινες σχέσεις.
— Τι θυσιάσατε και τι κερδίσατε μετά από τόσες χιλιάδες εγχειρήσεις;
Εκ των υστέρων, αντιλήφθηκα ότι θυσίασα ελεύθερο χρόνο που θα μπορούσα να είχα αφιερώσει σ' εμένα και την οικογένειά μου.
Πρόκειται για μια πορεία που σε συνεπαίρνει, γι' αυτό, αν γύριζα τον χρόνο πίσω, πάλι τον ίδιο δρόμο θα διάλεγα. Κέρδισα πολλά, αλλά το πιο σημαντικό είναι η αναγνώριση.
Σε κάθε σημείο της Ελλάδας συναντώ φίλους, γνωστούς και ανθρώπους που έχω χειρουργήσει.
Πρόσωπα που θα σου πουν έναν καλό λόγο και θα σου εξιστορήσουν εκείνη τη βραδιά που η ζωή τους ήταν σε κρίσιμο σημείο και συ ήσουν εκεί για να τους σώσεις. Είναι λόγια που, όταν τα ακούς, συνειδητοποιείς ότι τελικά άξιζαν τον κόπο όλες οι θυσίες.
— Μετά από εννέα χρόνια στις ΗΠΑ και μια επιτυχημένη πορεία, αποφασίσατε να επιστρέψετε στην Ελλάδα. Σήμερα θα κάνατε την ίδια διαδρομή;
Ήταν εντελώς διαφορετικές οι συνθήκες τότε απ' ό,τι σήμερα. Τώρα η καρδιοχειρουργική έχει ανθήσει στη χώρα μας σε τέτοιο βαθμό που παρατηρείται κορεσμός.
Ένας πολύ μεγάλος αριθμός φοιτητών στην Ελλάδα σπουδάζει Ιατρική και Νομική και δεν έχω καταλάβει τον λόγο.
Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ήταν ελάχιστοι οι γιατροί στον τομέα μου και οι περισσότεροι καρδιοπαθείς πήγαιναν στην Αγγλία.
— Τι είναι αυτό που κρατάτε από τα χρόνια της Αμερικής;
Η εμπειρία μου στις Ηνωμένες Πολιτείες μού έμαθε τι σημαίνει σκληρή δουλειά και απόκτηση εμπειρίας. Υπήρξα δώδεκα χρόνια ειδικευόμενος, ενώ εκπαιδεύτηκα στα ιατρικά θρανία 18 χρόνια συνολικά.
Όλη εκείνη η περίοδος με βοήθησε στην εξής διαπίστωση, ότι η χώρα μας ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε να εστιάσει στο ουσιαστικό περιεχόμενο της παιδείας.
Απεναντίας, λειτουργούμε χωρίς αυστηρά κριτήρια εξετάσεων, διαγωνισμών και ελέγχου.
— Η καρδιοχειρουργική έχει φτάσει σε ένα ποσοστό επιτυχίας 99%. Ένας επιτυχημένος γιατρός στέκεται περισσότερο σ' αυτό ή στο υπόλοιπό 1%;
Είναι ένα ποσοστό που υποδηλώνει κάτι πολύ καλό αλλά και κάτι πολύ δυσάρεστο. Το θετικό είναι πως έχει επιτευχθεί ένα μεγάλο βήμα όσον αφορά τις σημαντικές εξελίξεις και τη βελτίωση προς όφελος του ασθενή.
Θα χρησιμοποιήσω μια κακόηχη λέξη: μπορούμε πλέον να πούμε ότι έχει γίνει ρουτίνα μια εγχείρηση καρδιάς. Και επιμένω ότι είναι κακόηχη επειδή ποτέ δεν μπορείς να είσαι βέβαιος ότι δεν θα προκύψει κάτι.
Είναι σαν μια καθημερινή πτήση αεροπλάνου που ναι μεν θεωρείται ρουτίνα, αλλά ο απρόβλεπτος παράγοντας παραμονεύει. Επομένως, έχουμε μάθει πολλά που μας έκαναν καλύτερους.
Προχθές, σε μια δύσκολη επέμβαση, μου έστειλε ο γιος μου απόσπασμα μιας ομιλίας του Ρούσβελτ που έχουν αναρτημένο στο χειρουργείο και έλεγε: «Η τιμή δεν είναι σ' εκείνον που δείχνει με το δάχτυλο και λέει "δες τι λάθος έκανες". Η τιμή είναι σ' εκείνον που προχωρεί, πέφτει και σηκώνεται, αγωνίζεται και διορθώνεται, είναι γεμάτος αίμα και σκόνη. Και στο τέλος της ζωής του ξέρει ότι, είτε κέρδισε είτε έχασε, έχει τη χαρά ότι η ψυχή του δεν ανήκει σε αυτές τις κρύες και φοβισμένες ψυχές που δεν ξέρουν ούτε από νίκη ούτε από ήττα».
Γι' αυτό και για τον γιατρό εκείνο το 1% είναι πολύ σκληρό. Διότι αυτό το ποσοστό δεν σημαίνει ότι απλώς απέτυχε κάποια προσπάθεια, σημαίνει πρόβλημα υγείας.
Ο χειρουργός, λοιπόν, ξεχνάει εύκολα τις νίκες του και θυμάται έντονα τις ήττες του. Και καμία ήττα δεν σε αφήνει ποτέ να ηρεμήσεις.
— Πραγματοποιήσατε την πρώτη ρομποτική επέμβαση καρδιάς στην Ελλάδα. Γιατί δεν είχε συνέχεια στη χώρα μας αυτή η πρακτική;
Όταν το ακούει κάποιος ενθουσιάζεται. Δυστυχώς, δεν ευδοκίμησε η ρομποτική καρδιοχειρουργική στην Ελλάδα. Μικρό το όφελος, ίσως στο μέλλον μπορέσει να μας δώσει περισσότερα.
Η ρομποτική απαιτεί εκπαίδευση και οικονομικές δυνατότητες, στοιχεία που λείπουν όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να μας δίνει προοπτικές για την επόμενη δεκαετία.
— Ποιο μέρος του σώματος είναι πιο εύκολο να μελετηθεί, η καρδιά ή ο εγκέφαλος;
Η καρδιά είναι πολύ πιο εύκολο όργανο, διότι δεν έχει κρυφά σημεία. Ως απλή μυϊκή αντλία έχει μελετηθεί ευκολότερα και γρηγορότερα σε σχέση με τον εγκέφαλο, τον οποίο εξακολουθούμε να μαθαίνουμε, αφού πρόκειται για πιο πολύπλοκο όργανο.
— Όλα από την καρδιά δεν πηγάζουν όμως;
Από την καρδιά ή από τον εγκέφαλο; Νομίζω από το δεύτερο. Η καρδιά έχει μια παρόρμηση και, όπως συμβαίνει στην ποίηση και στη λογοτεχνία, συνιστά μια πιο συναισθηματική λειτουργία. Δεν αγαπάς με την καρδιά αλλά με το μυαλό.
Όμως αυτά τα δύο είναι αλληλένδετα. Βέβαια, χωρίς καρδιά δεν υπάρχει εγκέφαλος, ενώ το αντίθετο μπορεί να ισχύσει, αν και δεν νομίζω ότι αξίζει.
— Πώς αντιμετωπίζετε όλη αυτήν τη συζήτηση για τους γιατρούς, τα φακελάκια και τα προβλήματα που επικρατούν στον χώρο της υγείας; Έχει χάσει το κύρος του το επάγγελμα του γιατρού;
Ως χώρα μάς λείπει η οικονομική οργάνωση, είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα.
Παράγουμε πληθώρα γιατρών, αυξήσαμε τον ανταγωνισμό, κατακρημνίσαμε τον μισθό όσων δουλεύουν στο Δημόσιο, με αποτέλεσμα ένας γιατρός να μην μπορεί να ζήσει την οικογένειά του. Έμεινε απροστάτευτος ο γιατρός στη χώρα μας.
Ας μην ανατρέξουμε στο σκανδιναβικό μοντέλο, ας δούμε το πολύ επιτυχημένο παράδειγμα της Κύπρου. Έχουμε μια τάση ως πολιτεία να τα αφήνουμε όλα μισά, να κυριαρχεί μια θολούρα και το γκρίζο τοπίο.
Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν δύο νοσοκομεία σε απόσταση τριάντα χιλιομέτρων. Ψηφοθηρία χωρίς κανένα νόημα. Ένα μεγάλο νοσοκομείο στο κέντρο του νομού που να περιέχει τα πάντα και να καλύπτει όλες τις ανάγκες είναι προτιμότερο από πολλά μικρότερα νοσοκομεία.
Δεν είναι δυνατόν να έχεις νοσοκομείο σε νησί χωρίς να διαθέτει τα βασικά και να μην έχεις ένα Super Puma ώστε να μεταφέρεις ένα επείγον περιστατικό άμεσα στο κοντινότερο και καλύτερα οργανωμένο νοσοκομείο. Πιστεύω ότι στη χώρα μας δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τις σκληρές αλήθειες.
— Θεωρείτε ότι το μέλλον ανήκει στο ιδιωτικό ή στο δημόσιο σύστημα υγείας;
Το βέλτιστο είναι να μπορούν να συνυπάρχουν και τα δύο. Εγώ δεν είμαι υπέρ του δημοσίου ή του ιδιωτικού, είμαι υπέρ του σωστού.
Αυτό που θέλουμε, λοιπόν, είναι να μη φεύγουν οι νέοι για να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Αυτό είναι εθνικό θέμα που πρέπει να επιλυθεί.
Με απογοητεύει ο διχασμός που ζούμε στη χώρα μας, είτε πολιτικός, είτε αθλητικός, είτε θρησκευτικός. Ας τελειώνουμε επιτέλους με τους εμφυλίους, τις οπαδικές συμπεριφορές και τους φανατισμούς.
— Αν ερχόταν σ' εσάς ένας νέος που θα ήθελε να σπουδάσει ιατρική, τι συμβουλή θα του δίνατε;
Θα του έλεγα πως αν μείνει στην Ελλάδα θα εργαστεί σε ένα υψηλά κορεσμένο τοπίο στον ιδιωτικό τομέα ή σε ένα χαμηλόμισθο περιβάλλον στον δημόσιο τομέα. Το να φύγει στο εξωτερικό θα είναι μια επιλογή με ανθρώπινο κόστος.
— Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επηρεάσει αρνητικά την υγεία των Ελλήνων;
Το σημαντικό είναι πως έχει χαθεί η παρέα, η φιλία, το γέλιο και έχει επικρατήσει ένας ακραίος ανταγωνισμός. Έχουν «επαγγελματοποιηθεί» πλήρως οι ζωές μας.
Αυτό που ονομάζουμε στρες όμως δεν επιβαρύνει οπωσδήποτε την καρδιά. Το παραγωγικό και το δημιουργικό στρες δεν επιφέρουν καρδιακά προβλήματα.
Αν κάποιος είναι πολυάσχολος και γυρίζει γελαστός αργά το βράδυ στο σπίτι του, δεν θα αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα.
Αντιθέτως, αν κάποιος έχει μια δουλειά που δεν τον ικανοποιεί και του προξενεί εσωστρέφεια, μιζέρια, άγχος, κατάθλιψη, αυτό μπορεί να του δημιουργήσει καρδιακές αρρυθμίες.
Πάντως, η μεγάλη μάστιγα στη χώρα μας είναι το κάπνισμα. Από κει προέρχονται τα πιο πολλά προβλήματα.
— Ακούμε πολλές φορές τη φράση-κλισέ «μην άγχεσαι». Εσείς πώς την σχολιάζετε;
Είναι λάθος φράση, κατά τη γνώμη μου. Το ζήτημα είναι να μην άγχεσαι άσκοπα. Θυμάμαι, κάποτε ήμουν σε ένα χωριό και είπα σ' έναν κάτοικο να κόψει το κάπνισμα. Τότε μου απάντησε ότι με τη δουλειά που κάνει το κάπνισμα δεν κόβεται.
Για μια στιγμή πίστεψα ότι εργάζεται ως ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας ή ότι έχει τα κλειδιά για τα πυρηνικά κάποιας υπερδύναμης. Στη συνέχεια συνειδητοποίησα ότι ήταν ο ιδιοκτήτης του μπακάλικου στο χωριό.
Και μάλιστα, μου είπε το αμίμητο: «Το μπακάλικο έχει ευθύνες, άρα είναι αδύνατον να κόψω το κάπνισμα».
Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτό που χρειάζεται είναι να έχουμε τη γνώση ώστε να ξεχωρίζουμε το δημιουργικό από το καταθλιπτικό άγχος.
— Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε;
Γεννήθηκα σε αγροτικό περιβάλλον, για το οποίο είμαι περήφανος. Σε ένα χωριό της Μυτιλήνης, όπου η καθημερινότητά μας αποτελούνταν από ψαράδες, αγρότες και ανθρώπους του μόχθου.
Ένας αυθεντικός τρόπος ζωής, με τα γλέντια, την επικοινωνία, το παιχνίδι, την οικογένεια, την ανεμελιά, την απουσία κινδύνου και τη γνησιότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Με μια πρόταση, η ομορφιά της ζωής.
— Πώς ανακαλύπτει κανείς τον δρόμο του στη ζωή;
Από μικρός η καρδιά ήταν το παιδικό μου όνειρο. Ήθελα να κάνω καρδιοχειρουργική από 16 ετών, επειδή την ημέρα των γενεθλίων μου, 2 Δεκεμβρίου, έτυχε να γίνει μεταμόσχευση καρδιάς στη νότια Αφρική. Κάπως έτσι αποφάσισα με τι θα ασχοληθώ στη ζωή μου.
— Η καρδιά έχει εξελιχθεί σε ένα δημοφιλές σύμβολο στα social media. Ποια είναι η άποψή σας;
Ωραίο είναι που έχει εισχωρήσει η καρδιά σε αυτό το ψηφιακό περιβάλλον. Είναι μια συναισθηματική έκφραση που μου αρέσει.
Η καρδιά πάντα έχει πολλές μορφές κι έτσι κατάφερε να επιτύχει στα social media. Όπως κάποτε είχαμε τα τραγούδια, τώρα έχουμε τις καρδιές στο Facebook και στο Instagram.
— Όσον αφορά τις βαθύτερες επιθυμίες μας είναι καλύτερα να ακούμε την καρδιά ή το μυαλό;
Η καρδιά δεν έχει καμία σχέση με τη σκέψη, εκφράζει πάντα με λογοτεχνικό τρόπο τον συναισθηματικό μας κόσμο. Η διαφορετικότητα των ανθρώπων οφείλεται στο συναίσθημα και όχι στην απόλυτη σκέψη. Αυτή είναι η ουσιαστική διαφορά μας από τα υπόλοιπα θηλαστικά.
«Κάνε αυτό που λέει η καρδιά σου» λέμε συχνά και πιστεύω ότι είναι καλύτερο να επιλέγουμε αυτό που λέει η καρδιά μας παρά η αυστηρή λογική. Ο νους μάς δίνει τη σκέψη, ενώ η καρδιά την παρόρμηση.
Πολλές φορές μάς οδηγεί σε λανθασμένες επιλογές, αλλά αυτό είναι το νόημα, να μαθαίνεις από τα λάθη. Προτιμώ, λοιπόν, τους ανθρώπους που προχωρούν με δύναμη και συναίσθημα, κι ας κάνουν λάθος.
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Την εσωτερική ηρεμία. Να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου και τους γύρω σου. Να είσαι σίγουρος ότι κάθε σου σκέψη είναι καθαρή.
— Υπάρχει κάτι που να σας λείπει;
Η ζωή μού στάθηκε γενναιόδωρη. Αλλά θα ήθελα περισσότερες στιγμές με φίλους και την οικογένειά μου. Τουλάχιστον, ο χρόνος μου ήταν πάντοτε ποιοτικός, δεν δαπανήθηκε σε άσκοπες ασχολίες.
— Μια δύσκολη στιγμή που δεν θα ξεχάσετε;
Ένα ατύχημα στη θάλασσα, στα εννιά μου χρόνια, που παραλίγο να μου κοστίσει τη ζωή.
— Καθημερινά έρχεστε σε επαφή με τη συνέχεια ή το τέλος της ανθρώπινης ζωής. Σας τρομάζει καθόλου ο θάνατος;
Ο θάνατος, ως φυσική κατάληξη, με αφήνει παντελώς αδιάφορο και τον έχω αποδεχτεί. Εκείνο που με τρομάζει είναι ο ορατός, επώδυνος θάνατος.
— Σας δίνει κάτι ελπίδα σήμερα;
Ναι, ο ίδιος ο άνθρωπος. Κι όταν καταφέρουμε κάποτε να φτάσουμε στο σημείο να ζούμε χωρίς αντιπαραθέσεις, αυτό θα είναι το υπέρτατο.
— Τι σας έχει μάθει η ζωή;
Ότι είναι ένας κύκλος τον οποίο πρέπει να ολοκληρώσεις όσο το δυνατόν καλύτερα. Να ενδιαφέρεσαι για τα λάθη σου. Τα σωστά ας τα κρίνουν οι άλλοι. Και να προσπαθείς κάθε μέρα να ξύνεις και να απαλύνεις τις ατέλειες του γλυπτού που λέγεται «σωστός άνθρωπος».
σχόλια