Όπως περιγράφει ο ίδιος τον εαυτό του στα εξώφυλλα των βιβλίων και στις περιοδείες του, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ είναι «Εγελιανός φιλόσοφος, Λακανικός ψυχαναλυτής, πολιτικός ακτιβιστής και ριζοσπάστης αριστεριστής». Είναι επίσης ο μοναδικός εν ζωή διανοούμενος που έχει ένα ολόκληρο ακαδημαϊκό περιοδικό (International Journal of Žižek Studies) αφιερωμένο στο έργο και τις ιδέες του. Τα έγκυρα mainstream μέσα τον έχουν αποκαλέσει «celebrity φιλόσοφο» με «δημοτικότητα ροκ σταρ» και «φανατικό παγκόσμιο κοινό», «Έλβις της πολιτισμικής θεωρίας», αλλά και «τον πιο επικίνδυνο φιλόσοφο στη Δύση». Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν παρακολουθήσει τις διαλέξεις, τις ταινίες και τα βίντεο του στο YouTube, εκατοντάδες χιλιάδες έχουν αγοράσει τα βιβλία του ενώ πρόσφατα 3.000 άτομα γέμισαν ασφυκτικά το Sony Centre στο Τορόντο (πληρώνοντας μέχρι και 1.500 δολάρια το εισιτήριο) για να παρακολουθήσουν το debate του με τον επίσης γνωστό, συντηρητικό διανοούμενο Τζόρνταν Πίτερσον.
Ένας τόσο επιφανής διανοούμενος - προβοκάτορας όπως ο Ζίζεκ δεν θα μπορούσε να μην έχει και τους δριμείς επικριτές του, συχνά μάλιστα από το ευρύτερο φάσμα της αριστερής θεωρίας και σκέψης, όπου υποτίθεται ότι ανήκει. Σε μια από τις πιο γνωστές «επιθέσεις» ενάντια στον 70χρονο Σλοβένο στοχαστή, ο Βρετανός πολιτικός φιλόσοφος Τζον Γκρέι είχε γράψει πριν μερικά χρόνια στο New York Review of Books ότι το έργο του Ζίζεκ στην καλύτερη περίπτωση, «αγγίζει μόνο μια παραπλανητική επιφάνεια» και ότι εν τέλει, «το άθροισμα της σκέψης του είναι λιγότερο από τίποτα». Ο ψυχολόγος και επίσης επιφανής "δημόσιος διανοούμενος" Στίβεν Πίνκερ τον είχε αποκαλέσει στο Τwitter «τσαρλατάνο», ενώ ο Νόαμ Τσόμσκι είχε δηλώσει ότι το έργο του Ζίζεκ επί της ουσίας «στερείται περιεχομένου...πέρα από το επίπεδο πραγμάτων που μπορείς να εξηγήσεις σε ένα δωδεκάχρονο μέσα σε πέντε λεπτά».
Ο Τόμας Μόλερ-Νίλσεν κατηγορεί τον «εξπέρ στην ανακύκλωση του εαυτού του» Ζίζεκ ότι παρά τις διαρκείς αναφορές του σε πρόσωπα και τάσεις της σύγχρονης ποπ/μαζικής κουλτούρας, ουσιαστικά επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα.
Μια από τις πιο δριμείες (και μακροσκελείς) κριτικές στην προσωπικότητα και το έργο του Ζίζεκ καταγράφηκε πριν από μερικές μέρες στο άρθρο "What is Žižek for?" του συγγραφέα και ακαδημαϊκού (στην Οξφόρδη) Τόμας Μόλερ-Νίλσεν, που δημοσιεύτηκε στην πολιτική επιθεώρηση Current Affairs. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του άρθρου (που έγινε "viral" στους θεωρητικούς κύκλους) «ο διάσημος "αριστεριστής φιλόσοφος" είναι ένας ρατσιστής αντιδραστικός και η Αριστερά δεν έχει καμιά δουλειά μαζί του». Μέσα από πλήθος - αντικρουόμενων συχνά μεταξύ τους – αναφορών στο έργο και στις δηλώσεις του Ζίζεκ, ο Μόλερ-Νίλσεν επιχειρεί να στοιχειοθετήσει μια σειρά από βαρύτατους χαρακτηρισμούς εις βάρος του αμφιλεγόμενου στοχαστή: «ρατσιστής», «αντιδραστικός», «(αυτο)λογοκλόπος», «τσαρλατάνος», «φιλόσοφος του clickbait»...
Ρατσιστής
Στο άρθρο τονίζεται, μεταξύ (πολλών) άλλων, η δημόσια στήριξη (σε διάφορες περιστάσεις) από τον Ζίζεκ της περιβόητη θέσης του Σάμιουελ Χάντιγκτον περί της σύγχρονης «σύγκρουσης των πολιτισμών ανάμεσα στο Ισλάμ και στην Δύση». Όσο για τα αυθεντικά λεγόμενα του ίδιου του Ζίζεκ, σημειώνεται η άποψη του πως «είναι απλά γεγονός το ότι οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες προέρχονται από μια κουλτούρα εντελώς ασύμβατη με τις δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων», ενώ αλλού φαίνεται να υποστηρίζει ότι ακόμα και οι πιο μετριοπαθείς εκδοχές του πολιτικού Ισλάμ ισοδυναμούν με τον φασισμό. Αναγνωρίζεται πάντως στον Ζίζεκ ότι είναι σαφώς υπέρμαχος της άποψης ότι η Ευρώπη - «παρ' όλα αυτά» - οφείλει να διατηρήσει τις πόρτες της ανοιχτές και να εγγυηθεί την «αξιοπρεπή επιβίωση» των προσφύγων.
Αντιδραστικός
Εκτός του ότι ο Ζίζεκ είχε υποστηρίξει ανοιχτά και επιδεικτικά τον Ντόναλντ Τραμπ (για τον οποίον είχε δηλώσει ότι είναι «κεντρώος φιλελεύθερος στην πραγματικότητα»), είχε επίσης προτείνει στους Γάλλους ψηφοφόρους να απέχουν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών το 2017 στη Γαλλία, επειδή, όπως είχε πει, η επιλογή ανάμεσα στον υπέρ της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, νεοφιλελεύθερο Εμανουέλ Μακρόν και στην ενάντια στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ νεοφασίστρια Μαρίν Λεπέν, ήταν μια «ψευδής επιλογή».
Επίσης έχει τακτικά εκφράσει την περιφρόνησή του στο πλήθος των απλών ανθρώπων («το 99% είναι βαρετοί ηλίθιοι»), φτάνοντας μέχρι και να δηλώσει ότι δεν πιστεύει ότι υπάρχει κάτι «πραγματικά αυθεντικό στις πραγματικές έγνοιες των κανονικών ανθρώπων», ενώ συγχρόνως έχει δηλώσει κατ' επανάληψη ότι προτιμά σαφώς «την χειρότερη εκδοχή του Σταλινισμό από την καλύτερη εκδοχή του φιλελεύθερου-καπιταλιστικού κράτους πρόνοιας».
Λογοκλόπος του εαυτού του
Συνεχίζοντας το δριμύ κατηγορώ του, ο Τόμας Μόλερ-Νίλσεν αναρωτιέται πώς γίνεται να έχει καταφέρει από το 1989 που ξεκίνησε να γράφει στα αγγλικά, 48 βιβλία μόνο στην αγγλική γλώσσα και άλλα 16 στα σλοβενικά και μάλιστα εν μέσω πλήθους άλλων δραστηριοτήτων; Την απάντηση την δίνει ο ίδιος, κατηγορώντας τον «εξπέρ στην ανακύκλωση του εαυτού του» Ζίζεκ ότι παρά τις διαρκείς αναφορές του σε πρόσωπα και τάσεις της σύγχρονης ποπ / μαζικής κουλτούρας, ουσιαστικά επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα με τα ίδια τοτέμ (Χέγκελ, Λακάν, Φρόιντ, Μαρξ) και τον ίδιο θίασο (Λένιν, Στάλιν, Χίτλερ) - ασχέτως αν το θέμα του είναι ο καπιταλισμός, ο κομμουνισμός, ο χριστιανισμός, η Κίνα, ο αντισημιτισμός, οι μετανάστες, το Ισλάμ και, όπως σημειώνεται στο άρθρο, αυτό που φαίνεται να τον απασχολεί περισσότερο απ' όλα: το σεξ.
Τσαρλατάνος
Το πιο έντονο όμως (αρνητικό) χαρακτηριστικό του Ζίζεκ, σύμφωνα με το άρθρο, είναι η αμετροέπεια και ο καθ΄ έξιν «τσαρλατανισμός» που διακρίνει την σκέψη του και ως υπόδειγμα γι΄ αυτό αναφέρεται το πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο Like a Thief in Broad Daylight (Σαν τον κλέφτη στο φως της ημέρας) και υπότιτλο Power in the era of post-humanity (Η εξουσία στην εποχή της μετα-ανθρωπότητας), το οποίο περιλαμβάνει στην οπισθόφυλλό του την θερμή επιδοκιμασία του Γιάνη Βαρουφάκη: «Το εξαιρετικό νέο βιβλίο του Ζίζεκ υπηρετεί την ανθρωπότητα με τον τρόπο που μόνο η αυθεντική φιλοσοφία μπορεί να το κάνει».
Ο Μόλερ-Νίλσεν πάντως μετά την ανάγνωση του βιβλίου καταλήγει ότι η συγκεκριμένη έκδοση δεν έχει να κάνει ούτε με την τεχνολογία, ούτε με την επιστήμη, ούτε με την «εξουσία στην εποχή της μετα-ανθρωπότητας», αλλά κυρίως έχει να κάνει με το σεξ, αφιερώνοντας μεγάλα τμήματα του στην υπεράσπιση λόγου χάρη του κωμικού Louis CK – οι πράξεις του οποίου, σύμφωνα με τον Ζίζεκ, μπορεί να είναι κατακριτέες αλλά δεν συνιστούν σεξουαλική βία – ή σε μια λακανική ανάγνωση της ταινίας La La Land, η οποία μας διδάσκει την βαθιά ματαιότητα των σεξουαλικών σχέσεων ή, τέλος, σε μια εντελώς παράξενη σύγκριση που επιχειρεί στο βιβλίο ανάμεσα στην σεξουαλική ζωή του Προέδρου Κένεντι και στην αντίστοιχη του Προέδρου Τραμπ.
Clickbait φιλόσοφος
Από πολλές απόψεις πάντως, όπως παραδέχεται ο συγγραφέας του άρθρου, ο Ζίζεκ είναι ο ιδανικός φιλόσοφος για μια εποχή σαν αυτή που ζούμε στην οποία η διάρκεια της προσοχής μας στενεύει διαρκώς χάρη στην αυξημένη χρήση των social media και πρέπει να ακούσουμε τα ίδια πράγματα πολλές φορές μέχρι να τα εμπεδώσουμε (ενώ συγχρόνως διαβάζουμε όλο και λιγότερα βιβλία). Αν ο Ντόναλν Τραμπ είναι ο ιδανικός «clickbait πολιτικός», τότε ο Σλάβοϊ Ζίζεκ είναι ο ιδανικός «clickbait φιλόσοφος», καταλήγει.
σχόλια