Οι θησαυροί του Αρχαιολογικού Μουσείου Κέρκυρας

Οι θησαυροί του Αρχαιολογικού Μουσείου Κέρκυρας Facebook Twitter
Ο ναός στο Καρδάκι κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, 1912-1914
0

Ένα ταξίδι στην πλούσια ιστορία της Κέρκυρας, από την παλαιολιθική εποχή έως την ύστερη αρχαιότητα, προσφέρει στους επισκέπτες του το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας, στο οποίο είναι αφιερωμένος ο τόμος «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας» της αρχαιολόγου και προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κέρκυρας, Τένιας Ρηγάκου. Πρόκειται για τον εικοστό δεύτερο τόμο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», η οποία προβάλλει τους θησαυρούς των αρχαιολογικών μουσείων της πατρίδας μας και την πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά. 

Ο αφιερωματικός τόμος με τον τίτλο «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας» φιλοξενεί στις σελίδες του ευρήματα τα οποία μας ταξιδεύουν στην πλούσια ιστορία του νησιού. Χάρη στη στρατηγική γεωγραφική του θέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, το Νησί των Φαιάκων αποτέλεσε κατά τους ιστορικούς χρόνους την έδρα μιας ισχυρής και οικονομικά αυτάρκους πόλης, που έκανε αισθητή την παρουσία της και στο έργο του Θουκυδίδη. Την εικόνα της αρχαίας Κέρκυρας ανασυνθέτουν τα σπουδαία μνημεία που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως, μεταξύ άλλων, ο δωρικός ναός του Καρδακίου στο Mon Repos, το αρχαϊκό κενοτάφιο του Μενεκράτη με τον επιβλητικό λέοντα και, το σημαντικότερο όλων, το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδας με τη μορφή της φτερωτής Γοργώς, «ένα μοναδικό έργο της πρώιμης αρχαϊκής εποχής», όπως υπογραμμίζει η συγγραφέας του τόμου.

«Στο σταυροδρόμι των μεσογειακών πολιτισμών, το νησί διαδραμάτισε από πολύ νωρίς σημαντικό ρόλο στη διακίνηση ανθρώπων, αγαθών, ιδεών. Η ομώνυμη πόλη-κράτος που αναπτύχθηκε στους αρχαϊκούς χρόνους εξελίχθηκε σε ισχυρή ναυτική δύναμη που έλεγχε τον θαλάσσιο δρόμο από το Ιόνιο στην Αδριατική, από την Ελλάδα στη Μεγάλη Ελλάδα και επέκεινα». 

Ένα νησί ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση
Εκεί που ακόμα ζουν οι Φαίακες του Ομήρου
και σμίγ’ η Ανατολή μ’ ένα φιλί τη Δύση,
κι ανθεί παντού με την ελιά το κυπαρίσσι,
βαθύχρωμη στολή στο γαλανό του Απείρου 

Έτσι γράφει ο Κωστής Παλαμάς για την Κέρκυρα και το πληθωρικό και πολύμορφο πολιτιστικό μωσαϊκό της όπως διαμορφώθηκε χάρη στην προνομιακή γεωγραφική της θέση στη Μεσόγειο. Η τύχη των αρχαιοτήτων της Κέρκυρας συνδέεται άμεσα με την ιστορία και τη στρατηγική γεωγραφική της θέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στο Νησί των Φαιάκων και του βασιλιά τους Αλκίνοου το ομηρικό παρελθόν συνομιλεί με ένα παλίμψηστο πολιτισμών που διατρέχουν τους αιώνες, των οποίων τα κατάλοιπα από τους αρχαίους χρόνους διασώζονται στο αρχαίο άστυ, στην Παλαιόπολη των βυζαντινών και των μεταγενέστερων χρόνων, στους οικισμούς και στην ύπαιθρο.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Χάλκινο αγαλμάτιο κωμαστή (εύθυμου νέου). Προέρχεται από τη διακόσμηση του χείλους ενός μεγάλου χάλκινου λέβητος, αναθήματος στο ιερό της Ήρας. Λακωνικό εργαστήριο. 570 π.Χ. περίπου. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

«Στο σταυροδρόμι των μεσογειακών πολιτισμών το νησί διαδραμάτισε από πολύ νωρίς σημαντικό ρόλο στη διακίνηση ανθρώπων, αγαθών, ιδεών. Η ομώνυμη πόλη-κράτος που αναπτύχθηκε στους αρχαϊκούς χρόνους εξελίχθηκε σε ισχυρή ναυτική δύναμη που έλεγχε τον θαλάσσιο δρόμο από το Ιόνιο στην Αδριατική, από την Ελλάδα στη Μεγάλη Ελλάδα και επέκεινα. 

Πολλοί είναι αυτοί που τη διεκδίκησαν, από τους Ευβοείς και τους Κορίνθιους, που πρώτοι την αποίκισαν, μέχρι τους Βενετούς, τους Γάλλους και τους Βρετανούς· όλοι έβαλαν τη σφραγίδα τους στο ιστορικό και μνημειακό κερκυραϊκό τοπίο. Αποτυπώματα και λείψανα αυτών των πολιτισμών, άλλα περίτρανα διατηρημένα και άλλα ταπεινότερα, σημαδεύουν σήμερα την ύπαιθρο και την πόλη της Κέρκυρας, καθιστώντας την ένα ανοιχτό μουσείο. Κατάλοιπα πολιτισμών και τα άυλα ίχνη τους συνυπήρξαν από αρχαιοτάτων χρόνων, καλλιεργήθηκαν, εμπλουτίστηκαν και μεταλαμπαδεύτηκαν. Το μαρτυρεί η υλική και η άυλη πολιτιστική της κληρονομιά που, αναγνωρισμένη από την Unesco, οδήγησε στην ένταξη της Παλαιάς Πόλης στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς», γράφει η κ. Ρηγάκου. 

Καθώς από την Αναγέννηση το ενδιαφέρον για την αρχαία Ελλάδα αυξάνεται, αρκετοί χαρτογράφοι προσθέτουν αναφορές, τις οποίες αντλούν από αρχαίους συγγραφείς, όπως σημειώνει το 1528 στον πρόλογο του νησολογίου του ο Βενετός χαράκτης και χαρτογράφος Benedetto Bordone (1460-1539). Η περιγραφή του για την Κέρκυρα αρχίζει με τις διάφορες παραδόσεις για την ίδρυση της πόλης και τις ποικίλες ονομασίες της. Ως πρώτος ιδρυτής της Κέρκυρας αναφέρεται ο Σίσυφος, ο πανούργος γιος του Αιόλου. Αρχικά λεγόταν Κόρκυρα. Όταν απέκτησε ισχύ μετονομάστηκε σε Εφίρα. Δεν άργησε να ακολουθήσει τη μοίρα των τόπων που στερούνται καλής τύχης, και καταστράφηκε. Σύντομα ξαναχτίστηκε από τον γιο του Ορέστη, Κόρινθο, και πήρε το όνομα Κόρινθος. Την αποκαλούσαν επίσης Μαλένα. Σήμερα λέγεται Κορφού. Στον χάρτη που συνοδεύει το κείμενο περιλαμβάνεται για πρώτη φορά και η Παλαιόπολη (Pagiopoli). Έκτοτε, το τοπωνύμιο, που απαντά και ως Paliopoli ή Paleopoli, αναγράφεται σταθερά σε όλους τους χάρτες του νησιού.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδος, 590-570 π.Χ. Στο κέντρο η φτερωτή Γοργώ με τα δυο παιδιά της, τον Πήγασο και τον Χρυσάορα, πλαισιώνονται από δύο λεοντοπάνθηρες, μυθικά ζώα. Στα δύο άκρα του αετώματος σκηνές από την Τιτανομαχία. Αριστερά, ο αρχηγός των Τιτάνων απλώνει ικετευτικά το χέρι στον Ποσειδώνα, που ετοιμάζεται να τον φονεύσει. Στο αριστερό άκρο κείτεται νεκρός Τιτάνας. Δεξιά, ο Δίας κραδαίνει κεραυνό εναντίον ενός Τιτάνα, ίσως του Ιαπετού. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Πολλοί περιηγητές φτάνουν στην Κέρκυρα, ενώ από τον 17ο αιώνα πλήθος αρχαιοτήτων γίνονται αντικείμενο αγοραπωλησίας. Κερκυραϊκές αρχαιότητες μεταφέρθηκαν στην Ιταλία για τον εμπλουτισμό διαφόρων ιδιωτικών συλλογών που είχαν αρχίσει να συγκροτούνται από την Αναγέννηση και μετά. Από τα τέλη του 18ου και κυρίως τον 19ο αιώνα, με την επικράτηση του κινήματος του ρομαντισμού, η Κέρκυρα κατακλύζεται από περιηγητές, λόγιους, επιστήμονες και καλλιτέχνες, καθώς η ομηρική γεωγραφία και αρχαιολογία στρέφουν το ενδιαφέρον τους στα Ιόνια Νησιά. Πολλοί περιηγητές καταφθάνουν στην Κέρκυρα και τον 19ο αιώνα, κυρίως κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και αργότερα, μετά την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα (1864).

Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται από έντονη ανασκαφική δραστηριότητα στην Παλαιόπολη, η οποία έφερε στο φως πλήθος αρχαιοτήτων. Οι πρώτες αναφορές για τα ευρήματα απαντούν στον Τύπο της εποχής και επί Βρετανικής Προστασίας (1815-1864) στην επίσημη εφημερίδα του Ιονίου Κράτους, «Gazzetta degli Stati Uniti delle Isole Ιonie». Η Ιονική Ακαδημία, που ιδρύθηκε το 1808 επί Γάλλων Αυτοκρατορικών, και στη συνέχεια η Ιόνιος Ακαδημία, που ιδρύθηκε από τον λόρδο Guilford το 1824, συνέβαλαν καθοριστικά στην επιστημονική προσέγγιση της αρχαιότητας.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
H Γοργώ από το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδος. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Το 1868 έφτασε στην Κέρκυρα ο Schliemann. Κατά την ολιγοήμερη παραμονή του στο νησί περιορίστηκε στην ταύτιση της Κέρκυρας με την ομηρική Σχερία, αντιπαραβάλλοντας το σύγχρονο τοπίο της Παλαιόπολης με τις ομηρικές αναφορές, όπως έκαναν και οι προηγούμενοι περιηγητές, χωρίς να στηριχθεί σε αρχαιολογικά ευρήματα. Στις αρχές του επόμενου αιώνα, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι Wilhelm Dörpfeld και Heinrich Bulle, ακολουθώντας το παράδειγμα του Schliemann, που είχε αποδείξει με τις ανασκαφές του ότι οι μύθοι βασίζονται σε ιστορικά γεγονότα, μάταια ανέσκαψαν θέσεις στη δυτική Κέρκυρα· δεν εντόπισαν την ομηρική Σχερία. «Οι Φαίακες και η Σχερία παραμένουν ακόμα στη σφαίρα του μύθου. Ίσως να πρόκειται για έναν κόσμο φανταστικό, έξω από τόπο και χρόνο· μια ουτοπία, μια ποιητική δημιουργία που αντανακλά απλώς την ιστορική πραγματικότητα της εποχής με στοιχεία από την κοινωνική ζωή των Ιώνων στα χρόνια του ποιητή», γράφει η κ. Ρηγάκου.

Το χρονικό της αρχαιολογικής έρευνας

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Πήλινα ειδώλια Αρτέμιδος. Αρχαϊκή και πρώιμη κλασική περίοδος. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Τα πρώτα αρχαία ευρήματα προέρχονται από την εποχή της Βενετοκρατίας (1386-1797), κυρίως μετά τα μέσα του 16ου αιώνα. Η πρώτη συγκεντρωτική καταγραφή των ανασκαφών πραγματοποιήθηκε από τον Α. Μουστοξύδη, που υπήρξε, άλλωστε, ο πρώτος έφορος Αρχαιοτήτων της Ελλάδας.

Κατά την περίοδο της Βρετανικής Προστασίας (1815-1864) αποκαλύπτονται, στο πλαίσιο διαφόρων δημόσιων έργων, σπουδαία μνημεία της αρχαίας πόλης και πραγματοποιούνται οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες επιστημονικού χαρακτήρα. Η σπουδαιότερη αποκάλυψη είναι αυτή του δωρικού ναού του Καρδακίου στο Mon Repos.

Η τελευταία ανασκαφική έρευνα για τον 19ο αιώνα πραγματοποιήθηκε από τον Ηπειρώτη πολιτικό Κωνσταντίνο Καραπάνο το 1889, σε συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, την οποία εκπροσωπούσε ο Henri Lechat. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε στο νοτιοδυτικό άκρο της χερσονήσου του Κανονιού και απέδωσε έναν αποθέτη με χιλιάδες πήλινα ειδώλια γυναικείας θεότητας που ταυτίστηκε με την Αρτέμιδα. Μετά την ανασκαφή τα ειδώλια μεταφέρθηκαν στη Συλλογή Καραπάνου, αργότερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, και λίγα από αυτά συντηρήθηκαν. Τα περισσότερα παρέμειναν αποθηκευμένα και άρχισαν να συντηρούνται μετά την επιστροφή τους στον τόπο που τα αποκάλυψε.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Ειδώλιo Αρτέμιδος. 6ος και α' μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Στις αρχές του 20ού αιώνα η τυχαία ανεύρεση στην περιοχή της Μονής των Αγίων Θεοδώρων κάποιων γλυπτών σπαραγμάτων οδήγησε στην ανακάλυψη του αρχαϊκού ναού της Αρτέμιδας. Η ανασκαφή άρχισε τον Ιανουάριο του 1911 από τον έφορο Αρχαιοτήτων Φρειδερίκο Βερσάκη, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα αποκάλυψε όλα τα γλυπτά μέρη από το δυτικό αέτωμα του ναού, όπου δέσποζε η δαιμονική μορφή της Γοργώς. 

Η ανασκαφή συνεχίστηκε από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με διευθυντή τον αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Wilhelm Dörpfeld, ύστερα από παρέμβαση του Κάιζερ Γουλιέλμου της Γερμανίας, ο οποίος αγόρασε το Αχίλλειο μετά τον θάνατο της πριγκίπισσας Σίσσυ και επισκεπτόταν συχνά την Κέρκυρα. Η αποκάλυψη του αετώματος της Γοργώς αποτέλεσε μεγάλη είδηση για τον Τύπο της εποχής. Ιδιαίτερα τεκμήρια της ανασκαφής και των ευρημάτων της αποτελούν τα επιστολικά δελτάρια που κυκλοφόρησαν την περίοδο εκείνη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο ίδιος ο Κάιζερ, όπως γράφει στα Απομνημονεύματά του, συνέθεσε, σε συνεργασία με τον διευθυντή του Βασιλικού Θεάτρου του Βερολίνου, Haseler von Hulsen, το χαμένο σήμερα θεατρικό έργο «Κέρκυρα». Η πρεμιέρα του έργου πραγματοποιήθηκε στη Βασιλική Όπερα του Βερολίνου το 1912. Στα σκηνικά του έργου υπήρχε αναπαράσταση του ναού της Αρτέμιδας, που την επιμελήθηκε ο Dörpfeld.

Με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οι ανασκαφικές εργασίες διακόπηκαν και συνεχίστηκαν αργότερα (1920) από τον έφορο Αρχαιοτήτων Κωνσταντίνο Ρωμαίο.  Κατά την περίοδο της ιταλικής κατοχής, με την ευκαιρία της επέκτασης του αεροδρομίου, οι Ιταλοί εντόπισαν στην περιοχή του Υλλαϊκού Λιμένα αρκετούς ελληνιστικούς τάφους. Τις επόμενες δεκαετίες πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες, αποκαλύπτοντας σημαντικές πληροφορίες για την εικόνα του νησιού κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Ειδώλιo Αρτέμιδος. 6ος και α' μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Συστηματικότερες ανασκαφές με στόχο την επίλυση τοπογραφικών προβλημάτων της αρχαίας πόλης άρχισαν λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίστηκαν αργότερα. Τη δεκαετία του 1960 ο Δοντάς και ο Καλλιγάς συνεχίζουν στον χώρο του Ηραίου την ανασκαφική έρευνα που είχε ξεκινήσει ο Dörpfeld στις αρχές του ίδιου αιώνα. Παράλληλα, οι ανασκαφές στην Παλαιόπολη έφεραν στο φως τμήμα υστερορωμαϊκού λουτρού βόρεια της αρχαίας αγοράς. Την ίδια εποχή ο Κερκυραίος αρχαιολόγος Αύγουστος Σορδίνας ανακαλύπτει τα πρώτα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας κατά την παλαιολιθική και τη νεολιθική εποχή στο νησί. Οι έρευνες αυτές, που αποκαλύπτουν ένα παρελθόν πολύ αρχαιότερο, αποδεσμεύονται από την αναζήτηση για την ταύτιση ομηρικών περιγραφών και θέτουν νέους προσανατολισμούς στην επιστημονική προσέγγιση της αρχαιότητας.

Οι συστηματικές ανασκαφές φέρνουν στο φως πολύτιμα ευρήματα, ενώ το διάστημα 2000-2013 υλοποιήθηκαν μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ευρείας κλίμακας έργα ανάδειξης στους κυριότερους επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους της αρχαίας πόλης, στον ναό της Αρτέμιδας, στα ρωμαϊκά λουτρά και στην αρχαία αγορά, στον Πύργο Νερατζίχας, στα νεώρια του λιμένα του Αλκινόου, στο Ηραίο και στον αρχαιολογικό χώρο του ταφικού μνημείου του Μενεκράτη, αλλά και εκτός της πόλης, στον ναό της Ρόδας και στα λουτρά της Αχαράβης, τα οποία απέφεραν πλήθος ευρημάτων και νέα δεδομένα για την αρχαιολογική έρευνα. Παράλληλα, η δημιουργία του Μουσείου Παλαιόπολης-Mon Repos και η επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου έδωσαν την ευκαιρία για συντήρηση, ψηφιοποίηση και μελέτη των ευρημάτων από τις κατά καιρούς ανασκαφές και την οργάνωση αρχαιολογικών αποθηκών των μουσείων.

Από το 2018 πραγματοποιείται συστηματική ανασκαφική έρευνα της Εφορείας στο κτήμα Mon Repos υπό τη διεύθυνση της επίτιμης εφόρου Γαρουφαλιάς Μεταλληνού. Η έρευνα επικεντρώνεται στον χώρο του Ηραίου και συνεχίζει το ανασκαφικό έργο της δεκαετίας του 1960 και του 2012. Μέχρι σήμερα, οι σωστικές ανασκαφές της Εφορείας στο πλαίσιο δημόσιων και ιδιωτικών έργων εμπλουτίζουν διαρκώς με νέα ευρήματα και δεδομένα τον αρχαιολογικό χάρτη του νησιού. Το πλούσιο ανασκαφικό έργο της συμπληρώνεται από  δημοσιεύσεις ανασκαφών και ειδικές μελέτες για την προϊστορία, την τοπογραφία, την κεραμική, τη νομισματοκοπία και άλλα αρχαιογνωστικά θέματα.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η ιστορία του

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Χάλκινο αγαλμάτιο γυμνού νέου που κρατά όρθιο μολύβδινο ραβδί στο δεξί του χέρι. Φρυγικός σκούφος καλύπτει τον αυχένα και την ωμοπλάτη, Ρωμαϊκή Περίοδος. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η πρώτη συνειδητή προσπάθεια για την προστασία των κερκυραϊκών αρχαιοτήτων και τη φύλαξή τους σε έναν οργανωμένο χώρο γίνεται κατά τον 19ο αιώνα, όταν έρχονται στο φως οι πρώτες αρχαιότητες από τις ανασκαφές των Γάλλων. Ως προδρομική ενέργεια μπορεί να θεωρηθεί η μετατροπή της ιδιωτικής καλλιτεχνικής σχολής του γλύπτη Παύλου Προσαλέντη, το 1815, σε Δημόσια Ακαδημία των Καλών Τεχνών με απόφαση του πρώτου Βρετανού αρμοστή των Ιονίων Νήσων Thomas Maitland. Η Ακαδημία, που στεγάστηκε στην καθολική Μονή του Αγίου Φραγκίσκου, περιελάμβανε και «μουσείο με κερκυραϊκές αρχαιότητες», οι οποίες προέρχονταν από την ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Προσαλέντη.

Την εποχή εκείνη υπήρχε σημαντικός αριθμός ιδιωτικών συλλογών στην Κέρκυρα. Η συνήθεια του «συλλέγειν» υπήρξε, ίσως, η καλύτερη έκφραση των αρχαιολογικών ενδιαφερόντων τον 19ο αιώνα. Άλλωστε, η συγκρότηση αξιολογότατων συλλογών αρχαιοτήτων, κυρίως από ιδιώτες Έλληνες και ξένους –πολλές από τις οποίες κατέληξαν στα μεγάλα μουσεία των ευρωπαϊκών πόλεων– ήδη από τον 17ο αιώνα, πήρε διαστάσεις κοινωνικού φαινομένου που εντάσσεται στο γενικότερο πνεύμα λατρείας και αναβίωσης του αρχαιοελληνικού παρελθόντος.

Κατά την περίοδο της Βρετανικής Προστασίας (1815-1864) δημιουργείται επίσημα το πρώτο Μουσείο στην Κέρκυρα και μπαίνουν οι βάσεις για τη μετέπειτα ανάπτυξη και εξέλιξή του. Η απόφαση για την ίδρυσή του διακρίνεται για τη θεώρηση των αρχαιοτήτων ως «αντικειμένων τέχνης», σύμφωνα και με τη γενικότερη αντίληψη της εποχής, αποκομμένων από τα στρωματογραφικά, κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενά τους. 

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Χάλκινο αγαλμάτιο Ηρακλή, Ελληνιστική Περίοδος. Φωτ.: Σωκράτης Μαυρομμάτης

Tο 1833, μετά από εισήγηση της επιτροπής που συστάθηκε για τον σκοπό αυτό, αποφασίστηκε από τη Γερουσία η ίδρυση Ιονικού Μουσείου – η απόφαση δημοσιεύτηκε στις 16 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους στην «Gazzetta degli Stati Uniti delle Isole Ionie». Η διεύθυνση του μουσείου ανατέθηκε στον γλύπτη Παύλο Προσαλέντη. Το διάστημα 1833-1835 στεγάστηκε στην έπαυλη του Mon Repos. Το 1835 τα αρχαία του μεταφέρθηκαν στην πόλη, πιθανόν στο κτίριο της Ιονίου Ακαδημίας. Για την τύχη τους τα επόμενα χρόνια δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Στις 20 Ιουλίου 1846 τίθενται για πρώτη φορά απαγορεύσεις και αυστηροί περιορισμοί όσον αφορά τόσο το εμπόριο των αρχαιοτήτων όσο και τη διενέργεια ανασκαφών. Ορίζονται, επίσης, ποινές και πρόστιμα για τους παραβάτες.

Mετά από έναν αιώνα περιπλάνησης των αρχαίων σε διάφορα κτίρια της πόλης, στις αρχές του 20ού αιώνα καθίσταται επιτακτική η ανάγκη ανέγερσης νέου που θα λειτουργούσε ως μουσείο όπου θα συγκεντρώνονταν και θα εξετίθεντο οι αρχαιότητες. Το κομψό πέτρινο κτίριο, στου οποίου την πρόσοψή υπάρχει η μαρμάρινη επιγραφή «Μουσείον», ήταν το πρώτο ανεξάρτητο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέρκυρας. Πολύ νωρίς όμως, μετά την αποκάλυψη το 1911 του μνημειώδους αετώματος του ναού της Αρτέμιδας, προέκυψε η ανάγκη επέκτασής του για την έκθεση του σημαντικού αυτού ευρήματος.

Το 1915, ύστερα από αιτήματα της Εφορείας και έγκριση της μελέτης που προέβλεπε τον τριπλασιασμό του εμβαδού του κτιρίου, άρχισαν οι εργασίες επέκτασης, οι οποίες όμως διακόπηκαν σύντομα λόγω της έναρξης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Με την έναρξη του Β' Παγκοσμίου οι εργασίες αναβλήθηκαν και πάλι.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας και η πλούσια ιστορία του Facebook Twitter
Ο αφιερωματικός τόμος «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας».

Ύστερα από πολυετείς και επίμονες προσπάθειες της Εφορείας, και κυρίως χάρη στις ενέργειες του Ιωάννη Παπαδημητρίου και του Γεωργίου Δοντά, ξεκίνησαν το 1962 οι εργασίες ανέγερσης του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου Κέρκυρας. Το κτίριο, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Βασιλείου Δούρα, οικοδομήθηκε στην περιοχή της Γαρίτσας σε έκταση που προπολεμικά δωρήθηκε από τον Δήμο Κερκυραίων για τον σκοπό αυτό. 

Δείγμα του μοντερνισμού, χαρακτηρίζεται από λιτές, αυστηρές γεωμετρικές γραμμές και αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα. Εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1967. Στις συλλογές του εκτέθηκαν αντικείμενα από παλιές ανασκαφές, καθώς και νεότερα ευρήματα από το αρχαίο νεκροταφείο και την Παλαιόπολη. 

Έπειτα από πενήντα χρόνια λειτουργίας, η φθορά του κτιρίου και οι απαρχαιωμένες εκθεσιακές αντιλήψεις επέβαλαν την ανακαίνιση και επανέκθεση των συλλογών του μουσείου. Μετά τη σύνταξη και έγκριση των απαραίτητων μελετών, το διάστημα 2012-2018 υλοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κέρκυρας και τη Διεύθυνση Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού, και με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους και πόρους του ΕΣΠΑ, ένα ζωτικό έργο ανακαίνισης του κτιριακού συγκροτήματος και εκσυγχρονισμού της μουσειακής έκθεσης. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις μιας εποχής, κατά την οποία ο προσανατολισμός των μουσείων είναι ανθρωποκεντρικός, το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας αναζήτησε σύγχρονα μέσα και μεθόδους ανανέωσης για να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις και στις σύγχρονες μουσειολογικές επιταγές. Η επανέκθεση των αρχαιοτήτων οργανώθηκε σε δέκα νέες μόνιμες εκθεσιακές ενότητες, θεματικά διαρθρωμένες έτσι ώστε να καλύπτονται όλες οι εκφάνσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου στην αρχαιότητα. Στις συλλογές του φιλοξενεί ανασκαφικά σύνολα και μεμονωμένα ευρήματα από όλο το νησί, που καλύπτουν τη χρονική περίοδο από την προϊστορία μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Σήμερα, το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας είναι ένα μοντέρνο μουσείο με μισό αιώνα ζωής. Η έκθεσή του προβάλλει την αρχαιολογική κληρονομιά της Κέρκυρας και προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν το αρχαίο παρελθόν του νησιού.

Τένια Ρηγάκου – Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας

Ο τόμος, με τον τίτλο «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας», είναι ο εικοστός δεύτερος της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, την οποία συνεχίζει για τέταρτη χρονιά η Lamda Development με στόχο να συμβάλει στην ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

Μπορείτε να περιηγηθείτε στον τόμο από εδώ

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου για πρώτη φορά στο κοινό

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου

Από το άβατο του θησαυροφυλακίου του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών στις βιτρίνες: Χρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας φωτίζουν την αρχαία Αχαΐα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το λουτρό ως ιεροτελεστία στην πρώτη έκθεση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Το λουτρό ως ιεροτελεστία στην πρώτη έκθεση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων

Το Αρχαιολογικό Μουσείο των Χανίων παρουσιάζει στο νέο του κτίριο ποικίλες όψεις των διαχρονικών λουτρικών συνηθειών στους πολιτισμούς της Μεσογείου, μέσα από 137 αντιπροσωπευτικά αρχαία αντικείμενα, έργα τέχνης, ιστορικά τεκμήρια και αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λεπτομέρειες από το Μουσείο του Καΐρου, λίγο πριν κλείσει οριστικά

Αρχαιολογία & Ιστορία / Λεπτομέρειες από το Μουσείο του Καΐρου, λίγο πριν κλείσει οριστικά

Ένας φωτογραφικός περίπατος που έγινε από τον εκδότη της LIFO στο αμύθητο Μουσείο της Πλατείας Ταχρίρ, λίγους μήνες πριν μεταφερθεί στο φαραωνικό νέο κτίριο, δίπλα στις Πυραμίδες.
ΣΤΑΘΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η μυθιστορηματική ιστορία της οικογένειας Ζιλιερόν που συνδέθηκε με την ελληνική αρχαιολογία όσο καμία

Ηχητικά Άρθρα / Η μυθιστορηματική ιστορία της οικογένειας Ζιλιερόν που συνδέθηκε με την ελληνική αρχαιολογία όσο καμία

Ποιοι ήταν οι Ζιλιερόν και πώς βρέθηκαν στην Ελλάδα; Γιατί υπήρξε καθοριστική η σχέση του Ε. Ζιλιερόν με τον Ε. Σλήμαν; Πώς κλήθηκε να συνεργαστεί με τον Άθρουρ στις ανασκαφές της Κνωσού; Ποια είναι η συνδρομή των καλλιτεχνών Ζιλιερόν στην ελληνική αρχαιολογία; Και τι ακριβώς είναι το «αρχείο Ζιλιερόν»;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η ιδιότυπα μητριαρχική κοινωνία του Θριασίου πεδίου

Ιστορία μιας πόλης / Η ιδιότυπα μητριαρχική κοινωνία του Θριάσιου Πεδίου

Από την αρχαιότητα το Θριάσιο πεδίο συνδέεται με δύο εξέχουσες γυναικείες θεότητες: τη Δήμητρα και την Κόρη, την Περσεφόνη. Τι συμβαίνει όμως κατά τα υστερότερα χρόνια στην περιοχή; Πόσο μητριαρχική τελικά υπήρξε η τοπική κοινωνία; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Πέστροβα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Άγαλμα που ανακαλύφθηκε στον τάφο της Κλεοπάτρας αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο

Αρχαιολογία & Ιστορία / Άγαλμα που ανακαλύφθηκε σε αιγυπτιακό ναό αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο της Κλεοπάτρας

Ορισμένοι αρχαιολόγοι διαφωνούν, σημειώνοντας ότι τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαφέρουν σημαντικά από τις γνωστές απεικονίσεις της Κλεοπάτρας
THE LIFO TEAM
Παναγία των Παρισίων: Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που έφερε στο «φως» η ανασκαφή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Παναγία των Παρισίων: Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που έφερε στο φως η ανασκαφή

Βρέθηκαν περίπου 1.035 θραύσματα ιστορικών έργων τέχνης, συμπεριλαμβανομένων ευρημάτων από ασβεστολιθικά αγάλματα, τμήματα μεσαιωνικού χώρου λατρείας (jubé) και μιας σαρκοφάγου που αποδίδεται στον Αναγεννησιακό ποιητή Ζοακίμ ντυ Μπελαί
THE LIFO TEAM
Μια μεγάλη έκθεση για τους παραμυθένιους Δρόμους του Μεταξιού

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μια μεγάλη έκθεση για τους παραμυθένιους Δρόμους του Μεταξιού

Η έκθεση «Silk Roads» στο Βρετανικό Μουσείο αφηγείται μια ιστορία σύνδεσης πολιτισμών και ηπείρων, αιώνες πριν από τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι σιωπηλές «Κυκλαδίτισσες» στη μεγαλύτερη έκθεση για τον κυκλαδικό πολιτισμό

Αρχαιολογία & Ιστορία / Οι σιωπηλές «Κυκλαδίτισσες» στη μεγαλύτερη έκθεση για τον κυκλαδικό πολιτισμό

Με πολύτιμα και άγνωστα αντικείμενα από όλο το Αιγαίο η νέα έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης επιχειρεί να ερμηνεύσει το παρελθόν όλου του Αρχιπελάγους μέσα από τα μάτια των γυναικών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ακαδημία Πλάτωνος και η καθημερινότητα των Αθηναίων στους «Σκοτεινούς αιώνες»

Ιστορία μιας πόλης / Η Ακαδημία Πλάτωνος και η καθημερινότητα των Αθηναίων στους «Σκοτεινούς Αιώνες»

Ποια είναι τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα για την Αθήνα κατά την Εποχή του Σιδήρου; Η αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου μιλά για τα ευρήματα -ταφικά έθιμα, πήλινα αγγεία και αρχαιολογικά στοιχεία- που αποκαλύπτουν κάποιες ιδιαίτερες προτιμήσεις των κατοίκων της Ακαδημίας.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εικόνες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ αποκαλύπτουν στους αρχαιολόγους τον τόπο ιστορικής μάχης στο Ιράκ

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εικόνες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ αποκαλύπτουν στους αρχαιολόγους τον τόπο ιστορικής μάχης στο Ιράκ

Αρχαιολόγοι από τη Βρετανία και το Ιράκ πιστεύουν ότι είναι ο τόπος μιας μάχης του έβδομου αιώνα που έγινε καθοριστική για τη διάδοση του Ισλάμ
THE LIFO TEAM
Κόλιν Ρένφριου, ο «λόρδος» της Κέρου

Απώλειες / Κόλιν Ρένφριου (1937-2024): Ο «λόρδος» της Κέρου

Αποδήμησε χθες ένας από τους πλέον επιφανείς αρχαιολόγους που στην Ελλάδα έγινε περισσότερο γνωστός για τις ανασκαφές του στην Κέρο και στο Δασκαλιό και για τη συμβολή του στη λύση του «μυστηρίου» που κάλυπτε για δεκαετίες τα ευρήματα των θέσεων αυτών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Μικρά Ασία: Η πηγή στην αρχαιοελληνική Πέργη έχει ξανά νερό μετά από 1.800 χρόνια

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μικρά Ασία: Η πηγή στην αρχαιοελληνική Πέργη έχει ξανά νερό μετά από 1.800 χρόνια

Η κρήνη της Πέργης φέρνει νερό από τον κοντινό ποταμό Κέστρο στην Παμφυλία της Μικράς Ασίας - Τα σχέδια των Τούρκων αρχαιολόγων για πλήρη αποκατάστασή της
ΠΕΤΡΟΣ ΚΡΑΝΙΑΣ
Φυλαχτό που απεικονίζει τον Σολομώντα σε μάχη με τον διάβολο βρέθηκε στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αρχαίο φυλαχτό που απεικονίζει τον Σολομώντα σε μάχη με τον διάβολο βρέθηκε στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας

Το σπάνιο τεχνούργημα βρέθηκε κατά τη διάρκεια ενός συνεχιζόμενου ανασκαφικού έργου στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας στη Μικρά Ασία και χρονολογείται στον πέμπτο αιώνα
THE LIFO TEAM