Για όλους όσοι σπουδάσαμε κινηματογράφο μια φορά κι έναν καιρό και τα δάχτυλα μας γλιστρούσαν συχνά πάνω στη γοητευτική εμουλσιόν του φιλμ, ο θάνατος του ντοκιμαντερίστα Άλμπερτ Μέισλι, ακόμη κι αν τον βρήκε στα 88 του, είναι ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός. Μέσω του Μέισλι, βλέπεις, νομίσαμε ότι κι εμείς μπορούμε να κάνουμε cinema direct με τα δεκαεξάρια φιλμάκια μας. Κι αν ήδη από τις αρχές των 90s το φιλμ 16mm θεωρείτο ξεπερασμένο σε αντίθεση μ' αυτό των 35mm, που γυρίζονταν όλες οι επαγγελματικές ταινίες, εμείς λέγαμε το εξής και το πιστεύαμε κιόλας: ''Δε μπορεί, για νά' χει γυρίσει όλα τα αριστουργήματα του σε 16mm ο μεγάλος, κάτι παραπάνω θά 'ξερε''. Βέβαια, θα είναι λάθος μου να αναλωθώ στο κείμενο αυτό μόνο στα τεχνικά μέσα του Μέισλι και όχι στο σημαντικό έργο του, που διασχίζει αγέρωχα πολλές δεκαετίες.
Δείτε όμως όλα τα ρολά με τα σκόρπια δεκαεξαράκια του που εικονίζονται στο πρώτο δισέλιδο της υπέροχης έκδοσης ''A Maysles Scrapbook''. Δεν θα αποφύγω να περιαυτολογήσω πάλι και θα πω πως όταν γυρίζαμε το 2010 το ντοκιμαντέρ για τον Νίκο Κούνδουρο, είχα τη σκέψη ακόμη και τα στατικά πλάνα με το αρχειακό υλικό να αποτελούν ένα hommage στον παλιό κινηματογράφο που πεθαίνει ελέω ψηφιακής τεχνολογίας.
Ένα απ' αυτά τα στατικά πλάνα το βλέπετε εδώ και ήταν ένα ξεκάθαρο hommage στον Μέισλι και για την ακρίβεια στο ''A Maysles Scrapbook'' που τότε ανακάλυψα και έπαθα την πλάκα της ζωής μου! Θα μου πεις, σάμπως το κατάλαβε κανείς το εύρημα σου; Δε βαριέσαι, εγώ πάντως τό'κανα και το φχαριστήθηκα.
Το εν λόγω βιβλίο θεωρείται ήδη συλλεκτικό παρ' ότι έχουν περάσει λίγα χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του (2007). Ήταν ένα πανάκριβο δώρο του ποιητή και θεωρητικού του κινηματογράφου, Αντρέα Παγουλάτου, που ανταλλάζαμε καθημερινά απόψεις για τα ντοκιμαντέρ διεθνώς (ή για τις ταινίες τεκμηρίωσης, όπως σχεδόν επιβάλλεται να ονομάζονται εδώ και κάποια χρόνια). ''Πανάκριβο'' δε θα πει τίποτα, αφού το να αγοράσει κανείς σήμερα ένα αντίτυπο του μέσω διαδικτύου θα του κοστίσει περίπου 200 δολάρια.
Το ''A Maysles Scrapbook'' είναι ένα μοναδικό βιβλίο στα χρονικά της κινηματογραφικής βιβλιογραφίας για πολλούς λόγους: Ογκωδέστατο, διασώζει στην κυριολεξία την αισθητική της ματιέρας που προκύπτει από την εκτύπωση θετικού κινηματογραφικού (για προβολή) φιλμ. Λόγου χάριν, ένα εκτυπωμένο καρέ φιλμ καταλαμβάνει δύο σελίδες - σαλόνι σε μεγέθυνση ή πολλά καρέ στη σειρά (ένα φιλμ - strip), αντιπροσωπευτικά του μήκους ενός πλάνου από ταινία του, βρίσκονται παραταγμένα με όμορφο τρόπο. Ως αποτέλεσμα, ο αναγνώστης - ερευνητής προσλαμβάνει στον ύψιστο βαθμό την αισθητική προσέγγιση της κινηματογραφικής ματιάς του Μέισλι, την οποία είχε χρησιμοποιήσει και ο Ζαν - Λυκ Γκοντάρ στο μικρού μήκους ''Montparnasse - Levallois'' από τη σπονδυλωτή ταινία ''Paris vu par...'' (1965). Πέραν όλων αυτών, πιστεύω πως η καλύτερη κριτική που θα μπορούσα να κάνω στο ''A Maysles Scrapbook'' είναι πώς ανοίγεις ένα βιβλίο και δε βλέπεις απλά φωτογραφίες, αλλά ταινίες ολόκληρες και, εν προκειμένω, τις ταινίες της ιλιγγιώδους φιλμογραφίας του Μέισλι!
Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Όρσον Ουέλες, το Θηρίο, ''The cameraman's camera should have behind its lens the eye of a poet'' - άποψη που ενστερνίστηκε ο Μέισλι και που μπορείτε να βρείτε, μεταξύ άλλων, στην επίσημη ιστοσελίδα του: www.mayslesfilms.com/the-documentary/
Όσο για το εξώφυλλο του ''A Maysles Scrapbook'', αυτό δε θα μπορούσε να είναι άλλο παρά ένα πλάνο από το οριακό ντοκιμαντέρ του Μέισλι με τίτλο ''Grey Gardens'' (1975). Μία από τις πιο γνωστές ταινίες του δημιουργού, καταγραφή της συμβίωσης της Έντιθ Έβινγκ Μπουβιέ Μπιλ με την κόρη της, Έντιθ Μπουβιέ Μπιλ (της θείας και πρώτης εξάδελφης, αντίστοιχα, της Τζάκλιν Κέννεντι-Ωνάση) μέσα σ' ένα παρατημένο εξαθλιωμένο σπίτι.
Στο cinema direct του Μέισλι είχε αναφερθεί και ο άλλος σπουδαίος Αμερικανός ντοκιμαντερίστας, ο D. A. Pennebaker, σε συνέντευξη που μου είχε δώσει το 1996 στο Augsburg της Γερμανίας. Οι δυο τους είχαν συνεργαστεί στο πολιτικό ντοκιμαντέρ ''Primary'' (1960), ακόμη μία συλλογική δουλειά των 60s με τον Άλμπερτ Μέισλι στη θέση του οπερατέρ μαζί με τον Ρίτσαρντ Λίκοκ και τον Pennebaker στο πόστο του μοντέρ. Και όχι μόνο βέβαια, εφόσον στο ντοκιμαντέρ του Pennebaker για το Monterey International Pop Festival, ο Μέισλι ανήκε στο team των οπερατέρ που επί τρεις ημέρες, τον Ιούνιο του 1967, κινηματογραφούσαν το πρώτο ένδοξο μουσικό φεστιβάλ των χίπις.
Έτσι ίσως να δικαιολογείται και το ότι ο, διάσημος σήμερα, σκηνοθέτης Μάρτιν Σκορτσέζε προλογίζει το ''A Maysles Scrapbook''. Νεαρός τεχνικός του κινηματογράφου στα 60s ο Σκορτσέζε, γνώριζε τον Μέισλι και έτρεφε μεγάλο θαυμασμό γι'αυτόν και κυρίως για τα μουσικά ντοκιμαντέρ του. Τον ίδιο θαυμασμό σίγουρα θα έτρεφαν και οι Rolling Stones όταν το 1969 ανάθεσαν στον Άλμπερτ Μέισλι, στον αδερφό του, Ντέιβιντ, και στην Charlotte Swerin, την κινηματογράφηση της περιοδείας τους επί αμερικανικού εδάφους, που κορυφώθηκε με την τραγωδία του Altamont Free Concert - αξίζει να σημειωθεί πως στο ντοκιμαντέρ που προέκυψε με τίτλο ''Gimme Shelter'' και που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Κανών του 1971, μεταξύ των οπερατέρ ήταν και ο Τζορτζ Λούκας, ο μετέπειτα πολυβραβευμένος δημιουργός του ''Star Wars''.
Το trailer του μουσικού ντοκιμαντέρ ''Gimme Shelter'' (1970) των αδερφών Μέισλι που κατέγραψε και τη δολοφονία του 18χρονου Αφροαμερικανού Μέρεντιθ Χάντερ από τους Hells Angels, οι οποίοι εκτελούσαν χρέη σεκιούριτι στο Altamont Free Concert των Rolling Stones.
Κι από τους Rolling Stones και το ''Gimme Shelter'', στον Rufus Winwright και το Pampst Theater του Milwaukee. Ο Άλμπερτ Μέισλι το 2007, σε ηλικία 81 ετών, κινηματογράφησε τη συναυλία του 34χρονου τότε Rufus Wainwright. Το ντοκιμαντέρ με τίτλο ''Milwaukee at Last!!!'', ένα από τα τελευταία του, κυκλοφόρησε το 2009 για την αγορά του DVD μαζί με το ομότιτλο ζωντανά ηχογραφημένο άλμπουμ του Αμερικανο-καναδού τροβαδούρου!
Στο ''The Love we make'', πάλι, του 2011, ο Άλμπερτ Μέισλι είχε ακολουθήσει τον Πολ ΜακΚάρτνεϊ, καταγράφοντας τις εμπειρίες του Βρετανού μουσικού στη Νέα Υόρκη αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Λίγο μετά, ο κορμός του ντοκιμαντέρ του θα γινόταν το περίφημο ''Concert for New York City'' που διοργάνωσε ο ΜακΚάρτνεϊ στη μνήμη των θυμάτων και που έλαβε χώρα στις 20 Οκτωβρίου του 2001 με τη συμμετοχή επίσης των Μικ Τζάγκερ - Κιθ Ρίτσαρντς, του Έλτον Τζον, του Έρικ Κλάπτον, του Τζέιμς Τέιλορ κ.α. Αν και γυρίστηκε εκείνη τη χρονιά, το ντοκιμαντέρ ''The Love we make'' του Μέισλι έκανε πρεμιέρα στις 10 Σεπτεμβρίου του 2011, στην επέτειο των 10 χρόνων από τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους.
Έχω την αίσθηση πως με το θάνατο του Άλμπερτ Μέισλι κλείνει ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία όχι μόνο των ταινιών τεκμηρίωσης παγκοσμίως, αλλά και του λεγόμενου χημικού σινεμά. Κι όσο κι αν ο ίδιος μέχρι το λυκόφως της ζωής του υπήρξε παραγωγικός, ανακαλύπτοντας τις ευκολίες της ψηφιακής τεχνολογίας (τον βλέπετε σε μία σχετικά πρόσφατη φωτογραφία με μια βιντεοκάμερα στα χέρια), για μένα, όπως και για πολλούς άλλους σινεφίλ και κινηματογραφιστές - φαντάζομαι, ήταν και θα είναι ταυτισμένος για πάντα με το φιλμ των 16 χιλιοστών, τις περφορασιόν του και τη μαγνητική επίστρωση της ηχητικής μπάντας. Μια μαγεία ήταν ο άνθρωπος αυτός!
σχόλια