Όπως στους περισσότερους κλάδους, έτσι και στο σινεμά, οι γυναίκες αγωνίστηκαν για περισσότερες ευκαιρίες, ίσως όχι τόσο μπροστά από τον φακό, όσο πίσω από αυτόν.
Μια γυναίκα σκηνοθέτις κάποτε ήταν σπάνιο είδος, ένα αξιοπερίεργο, η εξαίρεση της εξαίρεσης σε έναν πεισματικά ανδροκρατούμενο χώρο.
Με τα χρόνια και τις σχετικές κοινωνικές αλλαγές, που δεν προέκυψαν αναίμακτα, οι ευκαιρίες άρχισαν να πληθαίνουν και οι γυναίκες απέδειξαν πως, αν τους δοθεί η δυνατότητα, τίποτα δεν έχουν να ζηλέψουν από τους άρρενες συναδέλφους τους.
Παρακάτω ακολουθούν δέκα ταινίες σκηνοθετημένες από γυναίκες. Δεν είναι απαραίτητα οι καλύτερες, δεν είναι, ασφαλώς, οι σημαντικότερες, συνιστούν όμως μια ωραιότατη εισαγωγή για όποιον ενδιαφέρεται να διερευνήσει την προσφορά του γυναικείου φύλου στην έβδομη τέχνη.
Falling Leaves (1912)
Η Άλις Γκι Μπλασέ είναι, σύμφωνα με την πλειονότητα των ιστορικών, η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις. Διετέλεσε επίσης διευθύντρια παραγωγής της Gaumont για δέκα χρόνια και υπεύθυνη στούντιο στη συνέχεια, οπότε τη λες και πρωτοπόρο.
Ενδεικτικό της δουλειάς της το εν λόγω φιλμ. Στατικό και γραμμικό μεν, γυρίστηκε προτού ο Γκρίφιθ καταρτίσει το κινηματογραφικό λεξικό, όμως μέσα από την απλή ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που προσπαθεί να κάνει καλά την άρρωστη αδερφή της, εύκολα μπορεί να σε κάνει να βουρκώσεις.
Υπάρχει ολόκληρο στο YouTube και κρατάει μόλις δώδεκα λεπτά. Όσο ένα διαφημιστικό διάλειμμα του MasterChef, σαν να λέμε:
Τhe Adventures of Prince Ahmed (1926)
Το παλαιότερο διασωζόμενο animation στην ιστορία του σινεμά φέρει υπογραφή γένους θηλυκού, το γύρισε η Γερμανίδα Λότε Ράινινγκερ.
Τρία χρόνια στην παραγωγή, στιλιστικά εμπνευσμένο από το ανατολίτικο θέατρο σκιών και βασισμένο σε ιστορίες από το Χίλιες και μια Νύχτες, ανάμεσα τους κι εκείνης του Αλαντίν, πρόκειται για μοναδικό επίτευγμα, με highlight τη σκηνή του νυχτερινού μπάνιου και τη σκηνή της μονομαχίας ανάμεσα σε έναν μάγο και μια μάγισσα, όπου εκείνοι μεταμορφώνονται σε διάφορες μορφές του ζωικού βασιλείου κι εσύ αναρωτιέσαι με δέος πώς το γύρισε αυτό με τα μέσα παραγωγής που είχε στη διάθεσή της.
Τhe Outrage (1950)
Πιο εύκολα περνούσε πλούσιος στον Παράδεισο, παρά γυναίκα πίσω από την κάμερα στο Χόλιγουντ την εποχή που η Άιντα Λουπίνο με θράσος και πείσμα τα έβαζε με τα μεγάλα κεφάλια των στούντιο και κέρδιζε με το σπαθί της το προνόμιο να δίνει εντολές από την καρέκλα του σκηνοθέτη.
Βέβαια από μονομανείς, στενόμυαλες, φωνασκούσες νεο-πουριτανικές συνιστώσες του φεμινιστικού κινήματος θα διαβάσεις «τέρατα» για το έργο της, κάνουν λόγο για προβολή σεξιστικών στερεοτύπων, ακόμα και για καθαγιασμό της πατριαρχίας.
Μάλλον δεν έχουν δει το Outrage, ταινία που πραγματεύεται τον βιασμό –αδιανόητο θέμα για την εποχή του– και τοποθετεί «εξπρεσιονιστικά» τον θεατή στη θέση του θύματος ειδικότερα, αλλά και μιας γυναίκας σε έναν κόσμο φτιαγμένο από (και για) άνδρες γενικότερα.
Cleo from 5 to 7 (1962)
Από τις πλέον σημαίνουσες υπογραφές γένους θηλυκού, η Ανιές Βαρντά παραμένει δραστήρια μέχρι σήμερα. Πέρυσι είδαμε το Visages, Vilages, που συνυπέγραφε με τον ντοκιμαντερίστα JR.
Καλύτερη στιγμή της παραμένει αυτή εδώ, όπου, ακολουθώντας μια γυναίκα που περιμένει τα αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων, αντιπαραβάλλει τον πραγματικό με τον βιωμένο χρόνο, διερωτάται πώς η γνώση του αναπόφευκτου τέλους επηρεάζει την πορεία προς αυτό και υπερβαίνει τους (συχνά στείρους και, για τον υπογράφοντα, σε έναν βαθμό πεπερασμένους) μοντερνισμούς του ρεύματος της nouvelle vague, για να στήσει έναν διαχρονικό ύμνο στην ποίηση της καθημερινότητας.
Πραγματικά μια σπουδαία ταινία.
A New Leaf (1971)
Η Ιλέιν Μέι αντιμετώπισε, δυστυχώς, στο σύνολο της καριέρας της προβλήματα και εμπόδια από τους παραγωγούς που άντρες ομότεχνοί της, προερχόμενοι από τον χώρο της κωμωδίας σαν εκείνη, σπάνια βρήκαν μπροστά τους.
Ανάμεσα σε διαρκείς καυγάδες για το final cut, συγκρούσεις και ματαιώσεις, πρόλαβε να γυρίσει μόλις τέσσερις ταινίες, προτού σταματήσει απογοητευμένη μετά την εισπρακτική αποτυχία του Ishtar.
Το σκηνοθετικό ντεμπούτο της είναι ανελέητο σε κωμικά ευρήματα, ειδικά κατά το πρώτο ημίωρο, δίνει στον ογκόλιθο του είδους Γουόλτερ Ματάου το περιθώριο αυτοσχεδιασμού με ξεκαρδιστικά αποτελέσματα και, μέσα από το πρίσμα της κωμωδίας πάντα, ξετυλίγει μια όμορφη, αμοιβαία σχέση ανάμεσα στους ανώριμους ήρωες του.
Οι φαν της ρομαντικής κομεντί αναζητήστε το.
The Seduction of Mimi (1972)
Η Λίνα Βερτμίλερ φέρει το παράσημο της πρώτης γυναίκας που βρέθηκε υποψήφια για Όσκαρ Σκηνοθεσίας για το Seven Beauties.
Ωστόσο, ο Μίμης ο Σιδεράς παραμένει η πιο αγαπημένη της ταινία εντός των εγχώριων συνόρων, θρυλική για τους μεγαλύτερους, ξεχασμένη εντελώς από τους νεότερους, όπως μεγάλο μέρος της ιταλικής παραγωγής με ευθύνη (και) της κριτικής, και ικανή να προκαλέσει την οργή της ευερέθιστης σοσιαλμιντιακής αστυνομίας πολιτικής ορθότητας.
Τυπικό δείγμα ιταλιάνικης φαρσοκωμωδίας ηθών –όχι μόνο ιταλικών απαραίτητα–, στρατευμένη ελαφρώς, αναγνωρίζει τον άνθρωπο ως σύνολο αντιφάσεων και έρμαιο του περιβάλλοντος του και προσθέτει έναν περίφημο ρόλο στη φιλμογραφία του Τζιανκάρλο Τζιανίνι.
The Piano (1993)
Με φόντο μια κοινωνία εχθρική προς το γυναικείο φύλο, η Τζέιν Κάμπιον αφηγείται μια ιδιαίτερη ιστορία πάθους, που έμελλε να αποτελέσει μία από τις χαρακτηριστικότερες κινηματογραφικές στιγμές των '90s, να φύγει από το Kodak Theatre με Όσκαρ ερμηνείας για τις Χόλι Χάντερ και Άνα Πάκουιν και Σεναρίου για την ίδια την Κάμπιον, αλλά και να κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών, τον μοναδικό μέχρι σήμερα για ταινία με γυναικεία υπογραφή.
Οι μελωδίες του Μάικλ Νάιμαν, που στο φιλμ κοινωνούν όσα η μουγγή ηρωίδα δεν δύναται να αρθρώσει, απέκτησαν σταδιακά τη δική τους αυτόνομη ζωή έξω από την ταινία, ειδικά το βασικό theme το αναγνωρίζουν άνθρωποι που πηγαίνουν σινεμά δυο φορές τον χρόνο.
Beau Travail (1999)
Η Κλερ Ντενί κρατά ψηλά το λάβαρο της άλλοτε κραταιής arthouse σκηνής του γαλλικού σινεμά. Πρόπερσι, μάλιστα, είχαμε δει αφιέρωμα στο έργο της στο αθηναϊκό φεστιβάλ των «Νυχτών Πρεμιέρας».
Στο Beau Travail διασκευάζει Μελβίλ –Χερμάν και ουχί Ζαν Πιερ– και καταγράφει εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις που γεννώνται σε λόχο της Λεγεώνας των Ξένων στην Αφρική με τον ερχομό όμορφου νεοσύλλεκτου.
Λυρισμός, αφαίρεση, υφέρπων ομοερωτισμός, ανάδειξη της στρατιωτικής τελετουργίας σε τραγικό θρίαμβο εις βάρος του πνεύματος και της ζήλιας ως καταστροφικής, πλην ανθρώπινης δύναμης και μεγάλη ερμηνευτική στιγμή για τον Ντενί Λαβάν.
Lost in Translation (2003)
Υπάρχουν ταινίες που θέλουν να μιλήσουν για μια αίσθηση, ταινίες που δεν ζητούν να τις σκεφτείς, θέλουν να τις νιώσεις.
Το Χαμένοι στη Μετάφραση πραγματεύεται την αίσθηση του να μην ανήκεις πουθενά και να μην μπορείς να εξωτερικεύσεις τα όσα σημαντικά (ή μη) συμβαίνουν εσωτερικά, καθώς και την επιγενόμενη ανάγκη για επικοινωνία. Την ανάγκη να μεταφράσεις και να μεταφραστείς, δηλαδή.
Η Σοφία Κόπολα κατάφερε να μεταφράσει με κινηματογραφικούς όρους αυτή την αίσθηση. Και, ιδιοφυώς, άφησε αμετάφραστο προς τον θεατή τον ψίθυρο μέσα στο πλήθος στο φινάλε.
Βλέπεις, κάποια πράγματα μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να τα ξεκλειδώσει και μόνο σε εκείνον πρέπει να εξομολογηθούν.
The Hurt Locker (2008)
Από την αρχή της καριέρας της η Κάθριν Μπίγκελοου καταπιάνεται με κινηματογραφικά είδη με τα οποία ασχολούνται σε συντριπτικό ποσοστό τα αγόρια, λες και θέλει να αποδείξει ότι το κάνει εξίσου καλά με εκείνους, αν όχι καλύτερα.
Συχνά βάζει τα γυαλιά στους περισσότερους από αυτούς, όπως το 2008, που δοκίμασε τις δυνάμεις της στην πολεμική ταινία.
Στο νευρώδους κινηματογράφησης, αρμοστά επαναλαμβανόμενο The Hurt Locker, πέρα από set-pieces κλιμακούμενου σασπένς και έκτακτη ερμηνεία συνόλου, της πιστώνεις συγκροτημένο και συμπαγές δοκίμιο για τον εθισμό ενός φύλου, ενός έθνους και, τελικά, του ίδιου του ανθρώπινου γένους στη βία και την πολεμική σύρραξη.
Μοιραία θα κερδίσει το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, το πρώτο και μέχρι στιγμής το τελευταίο για γυναίκα στην ιστορία του θεσμού.
σχόλια