Δύσκολο να αποφύγει κανείς να συνδέσει την επέτειο των 40 χρόνων από την αυτοκτονία του Ian Curtis με την τρέχουσα επιδημική κρίση και τα δυστοπικά της απόνερα. Πολλά από τα κύρια θέματα των στίχων του – απομόνωση, εγκλεισμός, αποκαλυπτικό δέος, επιδημία, απόσταση, απουσία επαφής, έλεγχος - αντικατοπτρίζονται στις δυσοίωνες παραμέτρους αυτής της πανδημίας, όπως συμβαίνει άλλωστε και με κάποιους από τους αγαπημένους του συγγραφείς με τον τρόπο που στοιχειώνουν τους τίτλους (και το πνεύμα) των τραγουδιών των Joy Division: Κάφκα ("Colony"), Γκογκόλ ("Dead Souls"), Μπάροουζ ("Interzone"), Μπάλαρντ ("Atrocity Exhibition").
Πέρα από τους τίτλους, μπορεί επίσης να επιλέξει κανείς, στα τυφλά σχεδόν, κάποιον στίχο που να μοιάζει «απόκοσμα» συμβατός με την παρούσα περίσταση. Όπως ο στίχος «αυτή είναι η κρίση που ήξερα ότι έπρεπε να συμβεί» από το "Passover", φερ' ειπείν. Ειδικά όπως ερμηνεύεται με αυτήν την στιβαρή (και περιέργως ίσως, ποτέ κλονισμένη) εκφορά βαρύτονου προλετάριου που τον χαρακτήριζε.
Θα μπορούσαμε ακόμα και να τον φανταστούμε να βρίσκεται σε καραντίνα σ' εκείνο το μπλε δωμάτιο (μπλε καναπές, μπλε τοίχοι, μπλε μοκέτα) του μικρού προαστιακού σπιτιού στο «ευρύτερο» Μάντσεστερ, όπου κλεινόταν για να «δημιουργήσει τα αριστουργήματά του», όπως είχε γράψει με ίσες δόσεις πικρίας και σαρκασμού στα απομνημονεύματά της η σύζυγός του Ντέμπορα (είχαν παντρευτεί στα 18 τους, παιδιά ακόμα).
Όπως πολλοί νέοι, ο Curtis αμφιταλαντευόταν ανάμεσα σε συναισθήματα παντοδυναμίας και (αυτο)ταπείνωσης και οι στίχοι του αντικατοπτρίζουν αυτή την αγωνιώδη αμφιθυμία.
Αφού τονίσει ότι το διάβασμα ήταν για εκείνον δουλειά και τα βιβλία τοτεμικά εργαλεία και ότι σπανίως θα τον έβλεπες να διαβάζει κάτι ως ψυχαγωγία σε άλλο χώρο εκτός από εκείνο το δωμάτιο, γράφει επίσης στο βιβλίο της ("Touching from a Distance", 1995) ότι «οι προθέσεις και τα συναισθήματά του βρίσκονταν μέσα στους στίχους»: «Όσο ζούσε έμοιαζαν διφορούμενοι, εκ των υστέρων όμως ήταν σα να είχαν αποκαλυφθεί όλα αλλά ήταν πλέον πολύ αργά για να γίνει οτιδήποτε. Αυτή η τόσο ευαίσθητη σύνθεση [στους στίχους των τραγουδιών] δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί τυχαία».
Μετά τον τραγικό θάνατό του σε ηλικία 23 μόλις ετών, η ίδια ζήτησε να αναγραφεί στον τάφο του ο τίτλος του πιο διάσημου τραγουδιού των Joy Division ("Love will tear us apart"), θεωρώντας (ή μάλλον, λαχταρώντας να πιστέψει) ότι οι στίχοι αναφέρονταν στην γεμάτη προβλήματα και ρωγμές σχέση τους. Ίσως να ήταν έτσι. Ίσως πάλι η έμπνευση (αν αυτή είχε ως αφετηρία συγκεκριμένο πρόσωπο) να προερχόταν από την σχέση του με την Βελγίδα Ανίκ Ονορέ που είχε γνωρίσει στην ευρωπαϊκή περιοδεία των Joy Division και η οποία βρισκόταν μαζί με την μπάντα στο Λονδίνο όταν ηχογραφούσαν το Closer, για το οποίο αργότερα θα έλεγε ότι δεν άντεχε να το ακούει επειδή πίστευε ότι οι στίχοι του είχαν σε μεγάλο βαθμό να κάνουν με τις ενοχές του (αλλά και με τις δικές της) για την «παράνομη» σχέση τους.
Πολλά μπορεί να πει κανείς για τις φιλολογικές αναζητήσεις του Ian Curtis και για το μέγεθος και το είδος της επίδρασης που είχε το πάνθεον των «καταραμένων» (και μη) συγγραφέων στο έργο αλλά και στην ευάλωτη ψυχοσυναισθηματική του υπόσταση. Ένας από τους πιο ειδικούς επί του θέματος είναι σίγουρα ο συγγραφέας Jon Savage, κορυφαίος αναλυτής του (μετα-)πανκ ως πολιτισμικό φαινόμενο. Πριν από μια δεκαετία περίπου είχε γράψει ένα σχετικό κείμενο για τον Guardian, μέρος του οποίου μερικά χρόνια αργότερα θα αποτελούσε κομμάτι της εισαγωγής του βιβλίου "So This Is Permanence", μιας ανθολογίας με στίχους και άλλα γραπτά του Ian Curtis. Ακολουθούν κάποια ενδεικτικά αποσπάσματα:
«Οι Joy Division εξακολουθούν να εμπνέουν νέες γενιές ακροατών, υπήρξαν όμως σε μεγάλο βαθμό προϊόν συγκεκριμένου χώρου και χρόνου. Ο Ian Curtis ήταν ενθουσιώδης αναγνώστης που πέρασε με πάθος στην γραφή 'προσπαθώντας να βρει έναν τρόπο να ξεφύγει'. Στην βορειοδυτική Αγγλία, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70, βρήκε τα υλικά που χρειαζόταν για να αποδράσει, σύντομα όμως ανακάλυψε ότι – όπως ήταν ήδη φανερό από τα διαβάσματά του – η απόδραση ήταν αδύνατη».
«Όπως οι Doors ή οι Fall, οι Joy Division πήραν το όνομά τους από ένα βιβλίο. Στην περίπτωσή τους όμως, η έμπνευση δεν προήλθε από τον Χάξλεϊ ή τον Καμύ, αλλά από ένα 'χαμηλού κύρους' προϊόν λογοτεχνικής εκμετάλλευσης των συνθηκών του Ολοκαυτώματος. Ήταν το βιβλίο 'The House of Dolls' του Ka-Tzetnik (το αληθινό του όνομα ήταν Yehiel Feiner) με θέμα τους χώρους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου κρατούμενες υποχρεώνονταν να εκπορνευτούν. Σε αντίθεση με το 'Τμήμα Εργασίας' οι χώροι αυτοί έφεραν την ονομασία 'Τμήμα Χαράς' [Joy Division]».
«Μεταξύ 1978 και 1980, οι στίχοι ξεχείλιζαν από μέσα του, αρκετοί για τρία και παραπάνω άλμπουμ. Ο Curtis δεν αναζητούσε συμβατική αφήγηση, αντιθέτως πάσχιζε να δημιουργήσει μια κατάσταση στην οποία το συναίσθημα προερχόταν ως απόκριση του αφηγητή. Καθώς ο λόγος μετατοπίζεται από το οικουμενικό στο προσωπικό, το 'Εγώ' εμφανίζεται συχνά παγιδευμένο από δυνάμεις πέρα από τον έλεγχό του, όπως στην αρχαία ελληνική τραγωδία...Όπως πολλοί νέοι, ο Curtis αμφιταλαντευόταν ανάμεσα σε συναισθήματα παντοδυναμίας και (αυτο)ταπείνωσης και οι στίχοι του αντικατοπτρίζουν αυτή την αγωνιώδη αμφιθυμία».
«Καθώς το 1979 έδινε τη θέση του στο 1980, η διάθεσή του γινόταν όλο και πιο σκοτεινή. Τα τραγούδια της περιόδου του άλμπουμ Closer [που κυκλοφόρησε λίγο μετά τον θάνατο του με το περιβόητο 'επιτύμβιο' εξώφυλλο], όπως το "Isolation" και το "Passover" κατέδειξαν ότι η στιχουργική πλάστιγγα έγερνε πλέον σαφώς προς μια αγωνιώδη εξομολόγηση».
«Το μεγάλο στιχουργικό επίτευγμα του Curtis ήταν ο αντικατοπτρισμός τόσο σε οικουμενικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο, της υποβόσκουσας πραγματικότητας μιας κοινωνίας σε βαθιά αναταραχή. Το αποσταγμένο συναίσθημα είναι η ουσία της ποπ μουσικής και, όπως η μουσική των Joy Division μοιάζει ιδανικά τοποθετημένη ανάμεσα στο λευκό φως και στην μαύρη απόγνωση, έτσι και οι στίχοι του αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στην απουσία κάθε ελπίδας και στην πιθανότητα, αν όχι την ανάγκη, για ανθρώπινη επαφή. Ο φόβος έχει να κάνει με την απώλεια της ικανότητας να αισθάνεσαι».
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 18.5.2020
σχόλια