Ένας Θεός ξέρει γιατί, όταν ήταν 5 χρονών, ο πατέρας της ξεκίνησε να της μαθαίνει τσέμπαλο. Αφού δεν είχε σκοπό να την αφήσει να πάει μακριά.
Ήταν γυναίκα στο Σάλζμπουργκ του 18ου αιώνα. Οι Μότσαρτ τη βάφτισαν Μαρία – Άννα, χαϊδευτικά τη φώναζαν Νάνερλ και, ναι, ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του Βόλφγκανγκ Αμαντέους, της ιδιοφυΐας του κλασικισμού που γεννήθηκε 5 χρόνια μετά από εκείνη.
Μέχρι τότε ο μπαμπάς Λεοπόλδος, μουσικός παιδαγωγός από τους λίγους και χρυσή μετριότητα στη σύνθεση, μόλις διαπίστωσε ότι η μικρή είχε μουσικό αυτί και κυλούσε με την ίδια ευκολία τα δάχτυλα της από το τσέμπαλο στο πιανοφόρτε, τη «γύριζε» καλοντυμένη και με μία μία φτιαγμένες τις μπούκλες στα καλά σαλόνια των Παρισίων και της Βιέννης.
Ήταν το μικρό του θαύμα, ένα κοριτσάκι που έμαθε να πλέκει νότες πριν ακόμη αρθρώσει προτάσεις, ένα τρομερό παιδί που θα έκανε πλούσιο τον μπαμπά.
Το ίδιο θα έκανε αργότερα και με τον αδελφό της. Θα τριγύριζαν μαζί οι τρεις από πολιτεία σε πολιτεία και ο έξυπνος Λεοπόλδος θα κοστολογούσε ακριβά τη μουσική δωματίου των πολύτιμων παιδιών του στα σαλόνια της αριστοκρατίας.
Όμως, τα ήθη της κοινωνίας δεν θα επέτρεπαν στη Μαρία – Άννα να κάνει μεγάλη καριέρα. Στα 1769 ήταν ήδη 18 χρονών, σε ηλικία γάμου δηλαδή, πράγμα απείρως σημαντικότερο από το ταλέντο και την ιδιοφυία της σε μπαρόκ συνθέσεις που συγκινούσαν τα βασιλικά ακροατήρια της εποχής. Και τελοσπάντων, κάπως έπρεπε να συντηρηθεί και να συνεχιστεί η επιχείρηση του πατρός Μότσαρτ.
Όμως, τα ήθη της κοινωνίας δεν θα επέτρεπαν στη Μαρία – Άννα να κάνει μεγάλη καριέρα. Στα 1769 ήταν ήδη 18 χρονών, σε ηλικία γάμου δηλαδή, πράγμα απείρως σημαντικότερο από το ταλέντο και την ιδιοφυία της σε μπαρόκ συνθέσεις που συγκινούσαν τα βασιλικά ακροατήρια της εποχής. Και τελοσπάντων, κάπως έπρεπε να συντηρηθεί και να συνεχιστεί η επιχείρηση του πατρός Μότσαρτ.
Όσο για εκείνην θα αναζητείτο γαμπρός, «βγήκε μπροστά» ο Βόλφγκανγκ, το άλλο «θαύμα» της οικογένειας, το μωρό που ο μύθος λέει ότι κάποτε, όταν ήταν 3 χρονών έπαιξε μπροστά σ’ έναν βασιλιά με κάποιον υπηρέτη να τον βοηθά να ανέβει στο σκαμπό.
Ο Βόλφγκανγκ γυρίζει στα 1770 με τον μπαμπά από θρίαμβο σε θρίαμβο και η Νάνερλ κάθεται φρόνιμη στο σπίτι με τη μαμά. Συνθέτει, όμως, χωρίς τεμπελιές, συμβουλεύει τον αδελφό της στην αλληλογραφία τους, διορθώνει τις παρτιτούρες του (και ο μέγας Μότσαρτ από κάποιον διορθωνόταν, λοιπόν…), τον ενθαρρύνει για μεγαλύτερα πράγματα.
Παραδόξως, ο μπαμπάς δεν την αναφέρει ποτέ στα γράμματα του. Καμία από τις μουσικές συνθέσεις της δεν έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Ή μήπως όχι;
Πριν από λίγους μήνες, ο καθηγητής Martin Jarvis, μαέστρος ο ίδιος και λέκτορας του Πανεπιστήμιου Charles Darwin υποστήριξε ότι ύστερα από πολύχρονη προσωπική του έρευνα πιστοποίησε τον γραφικό χαρακτήρα της κόρης Μότσαρτ σε παρτιτούρες που αρχικά εμφανίστηκαν ως αυθεντικές συνθέσεις για πιάνο του μικρότερου αδελφού της.
«Γνωρίζουμε για το ταλέντο της Μαρίας – Άννας στη σύνθεση, όμως κανείς μέχρι σήμερα δεν μπορούσε να πιστοποιήσει ποια κομμάτια γράφτηκαν από εκείνην. Εμείς ταυτοποιήσαμε το μουσικό της αποτύπωμα και πλέον έχουμε αποδείξεις ότι βοηθούσε τον αδελφό της στη σύνθεση, τουλάχιστον στα πρώτα βήματα της καριέρας του. Για την ώρα, το σίγουρο είναι ότι είχε εμπλοκή σε αυτές τις συνθέσεις», αποκάλυψε, μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Telegraph o καθηγητής.
Στην 5ετή έρευνα του Πανεπιστημίου συμμετείχε γραφολόγος από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με ειδικότητα στη μουσική καλλιγραφία, καθώς και ειδικός ανάλυσης γραφής από την αυστραλιανή αστυνομία. Η μελέτη τους επικεντρώθηκε σε σημειωματάρια της οικογένειας Μότσαρτ – κυρίως της Νάνερλ και του πατέρα της και ειδικά για το δεύτερο έχει γίνει γνωστό ότι ήταν το σημειωματάριο που χρησιμοποιούσε ο Μότσαρτ για να μάθει στον γιο του πιάνο.
«Σαν κορίτσι του 18ου αιώνα είναι απλώς σίγουρο ότι δεν είχε λόγο. Θεωρούμε δεδομένο ότι σε καμία περίπτωση δεν θα επιτρεπόταν στη Μαρία – Άννα να βάλει το όνομα της σε οποιαδήποτε δουλειά της. Μετά από 250 χρόνια εσφαλμένων εντυπώσεων θεωρούμε βέβαιο ότι το σημειωματάριο με τον τίτλο “Ανώνυμος 1” της ανήκει και στις σελίδες του υπάρχουν τουλάχιστον 20 μουσικά έργα δικά της. Εμείς μόλις ανοίξαμε μια χαραμάδα και ακόμη δεν γνωρίζουμε τι άλλο θα αποκαλυφθεί. Σίγουρα η Νανερλ ήταν το πρόσωπο – μυστήριο στην οικογένεια των Μότσαρτ», συμπλήρωσε ο καθηγητής.
Όσο για την Νάνερλ; Σε αντίθεση με τον αντιδραστικό και επαναστάτη αδελφό της, τη μεγαλοφυΐα που πέθανε στην απόλυτη φτώχια, ποτέ δεν πήγε κόντρα στον αυταρχικό μπαμπά. Του έμεινε για πάντα αφοσιωμένη, δεν παντρεύτηκε καν τον έρωτα της – τον κάπτεν Φραντζ ντ’ Ιπόλντ, αλλά εκείνον που της διάλεξε. Ο μπαμπάς, φυσικά.
Για τις ενήλικες σχέσεις των δύο μεγαλοφυών αδελφών οι απόψεις των βιογράφων διίστανται. Οι μισοί ισχυρίζονται ότι η Νάνερλ ήταν πάντα η μεγάλη αδυναμία του ιερού τέρατος της μουσικής. Οι άλλοι μισοί, ότι στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Μότσαρτ δεν μιλούσε καν σ’ αυτή που είχε είδωλο, όταν ήταν πιτσιρίκος. Ότι ούτε καν τα παιδιά τους δεν είχαν γνωριστεί μεταξύ τους.
Όπως και να ‘χει, η Νάνερλ ποτέ δεν ντρόπιασε το σπίτι, την οικογένεια και τη μνήμη του αδελφού της. Λίγα χρόνια μετά τον άδοξο θάνατο του, εκείνη θα θυμόταν ότι πριν ακόμη γίνει 3 χρονών, το αγαπημένο του παιχνίδι ήταν το πιάνο. Χτυπούσε τα πλήκτρα και χαιρόταν, όταν αυτό που προέκυπτε ήταν κάτι όμορφο. «Ο πατέρας είχε αρχίσει να του μαθαίνει μινουέτα και τραγούδια στο πιάνο, κάτι σαν παιχνίδι», είχε εξομολογηθεί.
Χρόνια μετά, χήρα πια και πριν την καταβάλλει το γήρας, οι ασθένειες και οι προκαταλήψεις μιας εποχής που με το ζόρι την παράχωσαν πίσω από τις κουρτίνες, πρόλαβε να δουλέψει για λίγο ως δασκάλα μουσικής. Έτσι κι αλλιώς, η όρεξη και το πάθος της για περιπέτειες με τα πληκτροφόρα λέγεται ότι την εγκατέλειψε μόνο όταν έχασε την όραση της…
Τώρα ποιό ήταν το πιο θλιβερό τέλος, αυτού του αδελφού της που πέθανε φτωχός και χλευασμένος ή το δικό της που κατέληξε πλούσια, τυφλή και αφόρητα μόνη, κανείς δεν το ξέρει.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι για τη δική της υπογραφή δίνονται ακόμη μάχες. Έστω και με τη βοήθεια υπο-υπηρεσιών της ιατροδικαστικής που ανταποκρίνονται σε αιτήματα παθιασμένων τύπων, όπως ο Jarvis για να βγει άκρη μέσα από μουχλιασμένα σημειωματάρια και παρτιτούρες αιώνων πίσω.
ΠΗΓΕΣ:
Mozart: A life, Maynard Solomon, Harper Collins Publishers
Mozart’s Last Aria, Matt Rees, Harper Perennial
In Mozart’s Shadow: Ηis Sister’s Story, Carolyn Meyer, Harcourt
Telegraph.co.uk
σχόλια