Οι νέες εγκαταστάσεις της Λυρικής ήταν ένα πολύ μεγάλο σοκ για τον οργανισμό, γιατί μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα πήγε από τη μικρή κλίμακα στη μεγάλη, σε έναν μοναδικό χώρο, που δεν έχει καμία σχέση με το παλιό μας θέατρο. Οι νέες μας εγκαταστάσεις στο ΚΠΙΣΝ είναι διεθνών προδιαγραφών και το στοίχημα είναι να μπορέσουμε να τις εκμεταλλευτούμε στο έπακρο.
Δική μου βαθιά επιθυμία, αλλά και των συνεργατών μου, ήταν, μπαίνοντας σε αυτόν το χώρο, να δοκιμαστούμε αμέσως, κάνοντας παραστάσεις με κοινό και όχι απλώς κλειστές πρόβες. Ήταν χρήσιμο το ότι γνωρίσαμε από την πρώτη στιγμή τις τεχνικές προδιαγραφές του θεάτρου και αποκτήσαμε την απαραίτητη γνώση. Ακόμα μαθαίνουμε, βέβαια, και ακόμα ανακαλύπτουμε – είναι ένας συνεχής αγώνας εξοικείωσης με τον καινούργιο χώρο, ο οποίος απαιτεί μια άλλη αντίληψη.
Είναι σημαντικό να διευκρινίσω ότι οι χορηγίες και η δωρεά του Ιδρύματος δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν την υποχρέωση του κράτους να διασφαλίσει την ύπαρξη και τη σωστή λειτουργία του μοναδικού λυρικού θεάτρου της Ελλάδας.
Οι δυσκολίες είναι μεγάλες, γιατί, παρά το γεγονός ότι έχουμε έρθει σε ένα σύγχρονο θέατρο με δύο σκηνές πυκνού προγραμματισμού, δεν μπορούμε να προσλάβουμε προσωπικό, επειδή δεν μας το επιτρέπει ο προϋπολογισμός. Αυτό, όπως είναι αυτονόητο, δεν μας βοηθά να υλοποιήσουμε το όραμα των δύο σκηνών, όπως απαιτείται.
Κάτι που ίσως δεν είναι γνωστό είναι ότι η Λυρική κατασκευάζει με δικό της προσωπικό και εργαστήρια όλες της τις παραγωγές. Είναι αυτονόητο ότι δεν είχαμε την εμπειρία ενός μεγάλου θεάτρου. Στο «Ολύμπια» κάποια πράγματα γίνονταν χειροποίητα και χειροκίνητα. Εδώ μπορεί, λόγω των μηχανισμών τελευταίας τεχνολογίας, κάποια πράγματα να γίνονται πιο εύκολα, αλλά απαιτούν άλλου είδους τεχνογνωσία. Οπότε διανύουμε ακόμα μια μεταβατική περίοδο που θα συνεχιστεί για καιρό.
Η περιοχή όπου βρίσκονται η Λυρική και το ΚΠΙΣΝ κάνει τον χώρο ακόμα πιο ελκυστικό. Είναι ένα σημείο στην άκρη της πόλης, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι μακριά από το κέντρο κι έχει το προνόμιο να έχει ανοιχτό ορίζοντα προς τη θάλασσα. Το πρόβλημα της πρόσβασης και τα κυκλοφοριακά προβλήματα που έχουμε γύρω από το ΚΠΙΣΝ θα είχαν ξεπεραστεί αν είχε δημιουργηθεί σταθμός του μετρό. Έως τώρα το ΚΠΙΣΝ έχουν επισκεφθεί πάνω από 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι, αριθμός που σαφώς ενισχύει τα επιχειρήματα για τη δημιουργία του. Όποια άλλη προσωρινή λύση προταθεί είναι βέβαιο πως δεν θα έχει αποτέλεσμα.
Τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου κάνουν αναθέσεις για νέες όπερες σε σταθερή βάση. Είναι εντυπωσιακό πόσο ζωντανό και εξελισσόμενο είδος είναι η όπερα. Εκεί που όλοι πιστεύουν ότι κάθε τόσο φτάνει στο τέλος της, διαψεύδονται. Η ανανέωση και η εξέλιξη έρχονται και από τη μεριά των σκηνοθετών και από τη μεριά των συνθετών. Ακόμα περισσότερο, το μουσικό θέατρο βρίσκεται σε πολύ μεγάλη άνθηση. Επειδή είναι μικρότερης κλίμακας, μπορεί να παραχθεί πιο εύκολα και με μικρότερο κόστος. Παρακολουθώ τις νέες γενιές των συνθετών παγκοσμίως να ασχολούνται ιδιαίτερα με το είδος αυτό. Είναι πιο εύκολο να πειραματιστείς με αυτό απ' ό,τι με την όπερα, λόγω μεγέθους. Στη μεγάλη σκηνή δεν μπορείς εύκολα να αποφύγεις τη φόρμα της όπερας, κάτι που το μουσικό θέατρο επιτρέπει.
Στην Εναλλακτική Σκηνή κάνουμε ακριβώς αυτό, μουσικό θέατρο με αναθέσεις. Έχουν γραφτεί αρκετά έργα από τότε που μεταφερθήκαμε στο καινούργιο μας σπίτι και θα γραφτούν ακόμα περισσότερα τα επόμενα χρόνια. Στην Ελλάδα υπήρξε μια ιστορική στιγμή, η οποία έχει σημαδέψει τη γενιά αυτή αλλά και τις επόμενες: η ιλιγγιώδης διαδρομή του Γιάννη Χρήστου. Η δημιουργία της Εναλλακτικής Σκηνής βασίστηκε στο μουσικό και φιλοσοφικό του αποτύπωμα. Ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα που παραμένει ζωντανή. Όχι μόνο δεν έχει ξεπεραστεί αλλά τροφοδοτεί τις νέες γενιές με ό,τι πιο υγιές και σοβαρό υπάρχει σήμερα. Οι νέοι συνθέτες από 25 ως 35 που ασχολούνται με το μουσικό θέατρο, είτε το ομολογούν είτε όχι, έχουν ως πραγματική τους αναφορά τον Γιάννη Χρήστου.
Γιάννης Χρήστου - Αναπαραστάσεις / Ημέρες Μουσικού Θεάτρου - Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), εκτός από τη μεγάλη δωρεά της κατασκευής και του εξοπλισμού του ΚΠΙΣΝ, συνεχίζει να στηρίζει ενεργά την Εθνική Λυρική Σκηνή. Πέρα από τη δωρεά, για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί σωστά η μετεγκατάστασή μας από το «Ολύμπια» στο ΚΠΙΣΝ, το ΙΣΝ συνεχίζει να στηρίζει το πρόγραμμα της Εναλλακτικής Σκηνής, καθώς και τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές μας δράσεις.
Αυτήν τη στιγμή, που η Λυρική είναι στην πιο ζωντανή της φάση, κάνοντας σημαντικές, θέλω να ελπίζω, παραγωγές και προσπαθώντας να βρει τον βηματισμό της για να γίνει ένα λυρικό θέατρο ισάξιο των ευρωπαϊκών, χρειάζεται χρήματα για το καλλιτεχνικό της πρόγραμμα.
Η ετήσια τακτική επιχορήγηση των 12,5 εκατ. ευρώ που λαμβάνουμε από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αρκεί μόνο για τα ανελαστικά έξοδα. Αυτό σημαίνει ότι το κόστος του καλλιτεχνικού μας προγράμματος καλύπτεται από τα έσοδα των εισιτηρίων, τους πολύτιμους χορηγούς μας και τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον των χιλιάδων δυσκολιών και της αβεβαιότητας, πρέπει να σας πω ότι η σχέση που έχουμε δημιουργήσει με τον Ανδρέα Δρακόπουλο και όλους τους ανθρώπους του ΙΣΝ είναι ένα από τα ελάχιστα κομμάτια που μου δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας.
Ο κοινός μας προβληματισμός είναι πώς θα μπορέσει να αντεπεξέλθει η Λυρική στο τεράστιο αυτό δώρο που της έχει δοθεί, κάνοντας σοβαρές παραγωγές, και πώς θα εδραιωθεί ως ένα θέατρο που θα δείξει, στο άμεσο μέλλον, τη δουλειά του και προς τα έξω. Μας ενδιαφέρει να αρχίσει μια ακόμα πιο ουσιαστική επαφή με όπερες του εξωτερικού. Για να γίνει αυτό, και στο κομμάτι της προβολής και της παραγωγής και του προγραμματισμού, χρειάζεται συνολική στήριξη. Το Ίδρυμα έχει καταλάβει τη σοβαρότητα του έργου και είμαι σίγουρος ότι θα συνεχίσει να στηρίζει το κοινό μας όραμα.
Βέβαια, είναι σημαντικό να διευκρινίσω ότι οι χορηγίες και η δωρεά του Ιδρύματος δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουν την υποχρέωση του κράτους να διασφαλίσει την ύπαρξη και τη σωστή λειτουργία του μοναδικού λυρικού θεάτρου της Ελλάδας.
Και εδώ ερχόμαστε στο μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε από την έναρξη της λειτουργίας μας στο ΚΠΙΣΝ, που είναι οι λειτουργικές δαπάνες τις οποίες πρέπει να καταβάλλουμε κάθε χρόνο στην Ανώνυμη Εταιρεία του υπουργείου Οικονομικών που διαχειρίζεται τις εγκαταστάσεις μας, την ΚΠΙΣΝ Α.Ε. Το ποσό που πρέπει να καταβάλλουμε ετησίως είναι 4,6 εκατ. ευρώ + ΦΠΑ, και με τις προσαυξήσεις που έχουν προβλεφθεί θα φτάσει τα 5 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό ζητείται από την ΕΛΣ για δαπάνες όπως η συντήρηση του κτιρίου, οι υπηρεσίες φύλαξης και καθαριότητας κ.λπ.
Η υποχρέωση αυτή της ΕΛΣ (όπως, αντιστοίχως, και της ΕΒΕ) προβλέπεται στη σύμβαση που έχει υπογράψει το ελληνικό Δημόσιο για την κατασκευή του ΚΠΙΣΝ. Όσο ήμασταν στο «Ολύμπια», το κόστος γι' αυτές τις υπηρεσίες δεν ξεπερνούσε τα 600.000 ευρώ ετησίως. Καταλαβαίνετε τη διαφορά, όπως και το ότι είναι αδύνατο να δίνει η ΕΛΣ αυτό το ποσό από την τακτική της επιχορήγηση. Αν το θέμα αυτό δεν λυθεί από τα υπουργεία Οικονομικών και Πολιτισμού, πολύ σύντομα η Λυρική θα αδυνατεί να λειτουργήσει.
Δυστυχώς, οι αριθμοί εδώ είναι πολύ συγκεκριμένοι και δεν επιδέχονται διαφορετικές αναγνώσεις ή ερμηνείες. Η ΕΛΣ έχει φτάσει στο όριο των δυνατοτήτων της και των προβλεπόμενων εσόδων της από εισιτήρια και χορηγίες, αλλά είναι αδύνατο να καλύπτει το ποσό των 5 εκατ. ευρώ ετησίως για τις λειτουργικές δαπάνες προς την ΚΠΙΣΝ Α.Ε.
Πρέπει να πω ότι εμείς δεν είμαστε εδώ για να κάνουμε το κέφι μας αλλά για να εργαστούμε για τη συνέχιση της ιστορικής διαδρομής του θεάτρου. Όσοι νομίζουν ότι αυξάνοντας τις τιμές των εισιτηρίων θα αυξήσουμε και τα έσοδα πλανώνται. Σκόπιμα κρατάμε χαμηλά τις τιμές. Διαφορετικά, υπάρχει κίνδυνος να μην επιτελείται ο κοινωνικός μας σκοπός και να παίζουμε σε άδειες αίθουσες. Στόχος μας είναι να διευρύνουμε το ρεπερτόριο, να κάνουμε νέες παραγωγές και να μην επιστρέψουμε στη λογική των 10-20 τίτλων που έχουν ήδη κορεστεί.
Δεν πάμε να υπηρετήσουμε το προφανές. Πρέπει να πω ότι δεν ανέλαβα για να κάνω μόνο το προσωπικό μου όραμα πραγματικότητα ούτε για να κινηθώ σε ένα ψευδεπίγραφο περιβάλλον, υπηρετώντας την όπερα σε ένα πολυτελές κτίριο. Το πιο σημαντικό είναι να χτίσουμε μια στέρεη βάση για τους επόμενους. Ο μεγάλος μου προβληματισμός είναι πώς θα εκμεταλλευτούμε αυτό το λαμπρό οικοδόμημα προς όφελος του καλλιτεχνικού και κοινωνικού μας έργου, χωρίς περιορισμούς, χωρίς επαρχιώτικη λογική, χωρίς μικροσυμφέροντα, χωρίς βαρίδια.
Το πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής 2018/19
