«Είμαι το τέρας που σας μιλά»: Η σοκαριστική ομιλία του τρανς φιλόσοφου Πωλ Μπ. Πρεθιάδο στο συνέδριο των ψυχαναλυτών

Το διεμφυλικό σώμα Facebook Twitter
Το κείμενο του Πρεθιάδο δεν είναι μόνο θεωρητικό, δεν είναι αποκλειστικά φιλοσοφικό και επιστημολογικό. Βασίζεται πολύ στην αυτοβιογραφία, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του μετάβαση. Φωτ.: ΑΠΕ
0

Ο φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, «διεμφυλικός άντρας, με μη δυαδικό σώμα», είναι σήμερα για τους queer, τους transgender, τους μη-δυαδικούς, για τις σπουδές φύλου, σώματος και σεξουαλικών πολιτικών, ό,τι ήταν ο Ζαν Ντελέζ και ο Φελίξ Γκουαταρί για τη γενιά του ’68 (ιδιαίτερα με το κοινό έργο τους Αντι-Οιδίπους, 1972).

Ο Πρεθιάδο, με το βιβλίο του «Είμαι το τέρας που σας μιλά», ουσιαστικά ένα μανιφέστο που στηρίζεται στην επεισοδιακή ομιλία του στο συνέδριο της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2019, ζήτησε από τους ψυχαναλυτές και, φυσικά, από την ψυχανάλυση να εγκαταλείψουν «την απαρχαιωμένη επιστημολογία της έμφυλης διαφοράς» και να αναζητήσουν ένα νέο παράδειγμα.

Για τον Πρεθιάδο, η επιστημολογική «μετάβαση» της ψυχανάλυσης (κατά το «μετάβαση φύλου») επιβάλλεται από τα νέα δεδομένα. Τα queer και τρανσφεμινιστικά κινήματα, τα κινήματα MeToo, Black Lives Matter, τα κινήματα των αυτοχθόνων, προκαλούν αυτές τις νέες ουσιαστικές μετατοπίσεις.

«Δεν μπορείτε να συνεχίσετε να μιλάτε για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα ή για το όνομα του πατέρα σε μια κοινωνία που αναγνωρίζει για πρώτη φορά στην ιστορία τις γυναικοκτονίες, μια κοινωνία όπου τα θύματα της πατριαρχικής βίας μιλούν και καταγγέλλουν τους πατεράδες, τους συζύγους, τους διευθυντές, τους συντρόφους τους», είπε ο Πρεθιάδο στο συνέδριο των ψυχαναλυτών. «Δεν μπορείτε πια να υποστηρίζετε την καθολικότητα της έμφυλης διαφοράς και τη σταθερότητα της ετεροφυλοφιλικής και ομοφυλοφιλικής ταυτότητας σε μια κοινωνία όπου είναι νόμιμο να αλλάζει κανείς φύλο ή να αυτοπροσδιορίζεται ως μη δυαδικό άτομο, σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν ήδη χιλιάδες παιδιά που γεννιούνται σε μη ετεροφυλόφιλες και μη-δυαδικές κοινωνίες».

«Η ελευθερία είναι μια πόρτα εξόδου. Η ελευθερία ‒όπως το νέο όνομα με το οποίο με αποκαλείτε σήμερα ή το ελαφρώς τριχωτό πρόσωπο που βλέπετε μπροστά σας‒ είναι κάτι που κατασκευάζεται».

Η ομιλία του Πρεθιάδο προκάλεσε τεράστιο σάλο μεταξύ των 3.500 ψυχαναλυτών του συνεδρίου της Σχολής Φροϊδικού Αιτίου, που, όπως είναι γνωστό, ιδρύθηκε από τον Ζακ Λακάν το 1981.

Στον σύντομο πρόλογο που έγραψε ο Πρεθιάδο για την έκδοση της ομιλίας του μεταφέρει την εικόνα των συνέδρων όταν τους ζήτησε να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπροστά στον σημερινό μετασχηματισμό της επιστημολογίας, του σεξ και του φύλου: η μισή αίθουσα ξέσπασε σε γέλια, ενώ άλλοι άρχισαν να ουρλιάζουν ή του ζητούσαν να φύγει. Η «δουλειά» όμως είχε γίνει. Λίγες μέρες μετά την ομιλία οι ψυχαναλυτικές ενώσεις διασπάστηκαν.

preciado
KANTE KΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, Είμαι το τέρας που σας μιλά, Μτφρ.: Αναστασία Μελία Ελευθερίου, Εκδόσεις Αντίποδες, Σελ. 114

Ο Πρεθιάδο εμφανίστηκε ενώπιον των συνέδρων της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου ως «τέρας», παραπέμποντας στον πίθηκο Κόκκινο Πέτερ, ήρωα στο διήγημα του Φραντς Κάφκα Αναφορά σε μια Ακαδημία (1917). Στο διήγημα αυτό ο πίθηκος, ο οποίος είχε αιχμαλωτιστεί και ενταχθεί σε τσίρκο, μαθαίνει τη γλώσσα των ανθρώπων και εξανθρωπίζεται. Έτσι μπορεί να εμφανίζεται ενώπιον μιας ακαδημίας επιστημόνων για να τους εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο αυτός, ο πρώην πίθηκος, αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη εξέλιξη. Αν δεν ήθελε να πεθάνει στο κλουβί του τσίρκου, έπρεπε να μπει στο «κλουβί της ανθρώπινης υποκειμενικότητας».

«Έτσι απευθύνομαι κι εγώ σήμερα σε σας, τους ακαδημαϊκούς της ψυχανάλυσης, μέσα από το κλουβί του διεμφυλικού άντρα», είπε ο Πρεθιάδο. «Εγώ, ένα σώμα που σημαδεύεται από τον ιατρικό και νομικό λόγο ως τρανσέξουαλ, που τοποθετείται, με βάση τις περισσότερες θεωρίες σας, πέραν της νεύρωσης, στα όρια σχεδόν της ψύχωσης, ανίκανος να επιλύσω, όπως λέτε, ένα οιδιπόδειο σύμπλεγμα με αποτελεσματικό τρόπο ή δέσμιος του φθόνου του πέους».

Και όπως ο καφκικός Κόκκινος Πέτερ έμαθε τη γλώσσα των ανθρώπων, ο Πρεθιάδο έμαθε τη γλώσσα του Φρόιντ και του Λακάν, «τη γλώσσα της αποικιακής πατριαρχίας», για να απευθυνθεί στους ψυχαναλυτές. «Είμαι το τέρας που σηκώνεται από το ντιβάνι και παίρνει τον λόγο όχι ως ασθενής αλλά ως πολίτης, ως ένας τερατώδης ίσος σας».

Το κείμενο του Πρεθιάδο δεν είναι μόνο θεωρητικό, δεν είναι αποκλειστικά φιλοσοφικό και επιστημολογικό. Βασίζεται πολύ στην αυτοβιογραφία, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του μετάβαση.

Γεννήθηκε στο 1970 στο Μπούργκος («μια καθολική πόλη της Ισπανίας του Φράνκο») ως Μπεατρίς Πρεθιάδο. Έζησε, όπως γράφει ο ίδιος, έως τα τριάντα οκτώ χρόνια του ως γυναίκα, στη συνέχεια αυτοπροσδιοριζόταν ως μη δυαδικό άτομο και κατόπιν «αφομοιώθηκε στον κόσμο των αντρών, χωρίς να ταυτίζεται απόλυτα με αυτό το φύλο».

Από τις 16 Νοεμβρίου 2016 έχει διαβατήριο με αρσενικό όνομα και φύλο, Πωλ Μπ. Πρεθιάδο. Το Μπ. παραπέμπει στο γενέθλιο Μπεατρίς, και έτσι τον γνωρίσαμε κι εμείς στην Αθήνα, όταν είχε έρθει ως επιμελητής της Ντοκουμέντα.

Τη δύναμη για επιβίωση ο Πρεθιάδο δεν την βρήκε στην όποια «υποστήριξη» της ψυχανάλυσης ή της ψυχολογίας. «Τη χρωστάω στα φεμινιστικά, πανκ, αντιρατσιστικά και λεσβιακά βιβλία» γράφει. Και ανακαλεί τη στιγμή που σε ηλικία δεκαεπτά ετών, το 1987, βρίσκει σε ένα βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης την ισπανική μετάφραση του βιβλίου της Μονίκ Βιτίγκ Το λεσβιακό σώμα. Ροζ εξώφυλλο, με πρόωρα κιτρινισμένες σελίδες, γράφει. Και σαν να μην έφτανε ο τίτλος, στο εξώφυλλο ο Ισπανός εκδότης αναπαρήγαγε μια παράγραφο: «το λεσβιακό σώμα, τα κολπικά υγρά, οι εκκρίσεις, το σάλιο, η μύξα, τα δάκρυα…».

«Η ελευθερία είναι ένα τούνελ που σκάβουμε με τα χέρια μας», γράφει ο Πρεθιάδο. «Η ελευθερία είναι μια πόρτα εξόδου. Η ελευθερία ‒όπως το νέο όνομα με το οποίο με αποκαλείτε σήμερα ή το ελαφρώς τριχωτό πρόσωπο που βλέπετε μπροστά σας‒ είναι κάτι που κατασκευάζεται».

Η έξοδος του Πρεθιάδο, όπως λέει ο ίδιος, ήταν, μεταξύ άλλων, η τεστοστερόνη. «Η ορμόνη δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αυτοσκοπό. Είναι ένας σύμμαχος στην προσπάθειά μου να επινοήσω ένα αλλού».

Η άλλη έξοδος ήταν «μια αυστηρή και ακαδημαϊκή μαθητεία στις ίδιες εκείνες γλώσσες με τις οποίες είχε αλυσοδεθεί το σώμα και η υποκειμενικότητά μου», γράφει.

Το Είμαι το τέρας που σας μιλά είναι, απ’ ότι μπορώ να ελέγξω, το πρώτο βιβλίο του Πρεθιάδο που κυκλοφορεί στα ελληνικά. (Εξαιρετική η μετάφραση της Αναστασίας Μελίας Ελευθερίου τόσο για την εξαιρετική απόδοση επιστημονικών και επιστημολογικών όρων όσο και για τον σεβασμό προς τη θερμή γλώσσα του συγγραφέα).

Ο Πρεθιάδο έγινε γνωστός μετά την έκδοση της διδακτορικής του διατριβής Πορνοτόπια, το Playboy και η επινόηση της πολυμεσικής σεξουαλικότητας (Pornotopie, Playboy et l’invention de la séxualité multimédia, 2010). Με πεδίο εφαρμογής το περιοδικό του Χιου Χέφνερ και του καταναλωτικού σεξουαλικού σύμπαντός του, ο Πρεθιάδο συσχετίζει εδώ, με μεγάλη πρωτοτυπία, χώρο, σεξουαλικότητα, ηδονή και τεχνολογία, δανειζόμενος τον τίτλο «Πορνοτόπια» από τη διάσημη μελέτη του Στίβεν Μάρκους για τη σεξουαλικότητα και την πορνογραφία στη βικτοριανή εποχή, που είχε κυκλοφορήσει το 1964.

Είχε βέβαια προηγηθεί το αυτοβιογραφικό, φιλοσοφικό δοκίμιό του Τέστο-τζάνκι: Σεξ, ναρκωτικά και βιοπολιτική (Testo-junkie: Sex, drogue et biopolitique, 2008) με θέμα την εμπειρία των 236 ημερών τεστοστερόνης και τη στοχαστική μεταγραφή της σε ένα δοκίμιο για τις «τεχνολογίες εξουσίας».

Στα τελευταία βιβλία του ανήκει το «Ένα διαμέρισμα στον Ουρανό» (Un appartement sur Uranus, 2019), για την πολιτική φιλοσοφία της σεξουαλικότητας, του νεοφασισμού και άλλων θεμάτων. Η λέξη «Ουρανός» στον τίτλο παραπέμπει στον Καρλ Χάινριχ Ούλριχ, τον Γερμανό νομικό και δημοσιογράφο του δέκατου ένατου αιώνα, από τους πρόδρομους για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη Urning (αγγλικά uranian, γαλλικά uraniste) για να «δηλώσει το δικαίωμα αυτού που αγαπά διαφορετικά».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο ιός ως συνωμοσία για να ξανακερδίσουμε τους/τις πρώην μας, ακόμα κι αν δεν βρεθούμε ποτέ ξανά μαζί

Paul B. Preciado / Ο ιός ως συνωμοσία για να ξανακερδίσουμε τους/τις πρώην μας, ακόμα κι αν δεν βρεθούμε ποτέ ξανά μαζί

Ο Paul B. Preciado, o 49χρονος συγγραφέας, φιλόσοφος, τρανς ακτιβιστής και ένας από τους διασημότερους επιμελητές σύγχρονης τέχνης στον κόσμο – ήταν ο υπεύθυνος του προγράμματος δημόσιων δράσεων στην πρόσφατη documenta 14 της Αθήνας – έμεινε εξαιτίας το ιού για μέρες κατάκοιτος στο Παρίσι πριν από το lockdown. Όταν σηκώθηκε από το κρεβάτι αντίκρυσε έναν διαφορετικό κόσμο και σκέφτηκε ότι μπορεί ο ιός να είναι μια συνομωσία για να ξανακερδίσουν όλοι οι «χαμένοι» τους/τις πρώην τους, ασχέτως αν ξαναβρεθούν ποτέ μαζί.
Κάνοντας έναν ειλικρινή απολογισμό της documenta 14

Εικαστικά / Κάνοντας έναν ειλικρινή απολογισμό της documenta 14

Τελικά μας άρεσε ή όχι; Ή απογοητευτήκαμε, επειδή περιμέναμε φαντασμαγορία; Μια απόπειρα ανασκόπησης τού τι είδαμε και γιατί αυτή η έκθεση γέννησε αντιφατικά αισθήματα στο αθηναϊκό κοινό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ