Μόνο όσοι είχαν την εύνοια της ακατάδεκτης Μοίρας των Χειρογράφων να βρουν και να εκδώσουν κάποιο ανέκδοτο κείμενο ενός μείζονος συγγραφέως -δεν τολμώ να αναφερθώ στα κείμενα των αρχαίων!-, μόνο αυτοί μπορούν να περιγράψουν αυτήν τη μοναδική εμπειρία. Να διατρέξουν πρώτοι ψηλαφιστά, στην αρχή, το χειρόγραφο, να αρχίσουν μετά να το κοιτάζουν και να το ερευνούν εντατικά και βαθιά, μυρίζοντάς το και κάποτε μιλώντας του, σαν ένα σώμα ερωτικό, που πέφτει για πρώτη φορά στα χέρια σου. Έτσι συνέβη και σε μένα όταν το 1984 ο Λεωνίδας Εμπειρίκος και ο Σταύρος Πετσόπουλος μου ανέθεσαν να επιμεληθώ την έκδοση της συλλογής του Εμπειρίκου Αι γενεαί πάσαι, ή η Σήμερον ως Αύριον και ως Χθές. Πώς περιγράφει ο ποιητής την πρώτη του επαφή με τον υπερρεαλισμό στο «Αμούρ-Αμούρ»; Ωσάν μια αποκάλυψη, ωσάν να άνοιξε για πρώτη φορά μπροστά του ένας νέος κόσμος.
Αυτό είδα κι εγώ. Από το 1984 ως το 2009, 25 ολόκληρα χρόνια, αυτή η εμπειρία και η αποκάλυψη επαναλήφθηκε πολλές φορές, πάντα με τις ίδιες αρχικές προσδοκίες, λαχτάρες, αλλά και φόβους και κινδύνους. Να ξεδιπλώσεις προσεκτικά τα πολύτιμα, εύθραυστα χειρόγραφα, όταν δεν είναι σε τετράδια αλλά σε φύλλα λυτά, να ελέγξεις τη γραφή -σταθερή πάντοτε, συνήθως με μολύβι-, χωρίς πολλές δυσκολίες στην ανάγνωση, εκτός όταν ο συγγραφέας επανέρχεται σε κάποιο σημείο του κειμένου να διαγράψει, να διορθώσει, να συμπληρώσει στην ίδια ή την επόμενη σελίδα! Να διαβάσεις σωστά, συλλαβιστά, ύστερα να καταλάβεις, να χαρείς και να απαγγείλεις το νέο μυστικό. Ιδού η χαρά. Και ο τρόμος και ο κίνδυνος; Αυτή η εμπειρία πρέπει να γίνει κείμενο τυπωμένο, χωρίς λάθη, χωρίς παρανοήσεις. Δοκίμασα τη μεγαλύτερη χαρά και τον μεγαλύτερο τρόμο όταν, ύστερα από μακροχρόνιες προσπάθειες, ήρθαν στα χέρια μας οι χιλιάδες, όντως, χειρόγραφες σελίδες του Μεγάλου Ανατολικού!
Το αληθινό υπερωκεάνιο ήταν για μένα το ίδιο το ατέλειωτο χειρόγραφο, αυτό το «καταραμένο» και συνάμα ευλογημένο κείμενο που όλοι ήξεραν πως υπάρχει, αλλά ελάχιστοι το είχαν διαβάσει -ή ακούσει- ολόκληρο! Πώς να εκδώσεις ένα μυθικό κείμενο, γεμάτο ποικίλες δυσκολίες και συνάμα γεμάτο μυστήριο, ελευθεριότητα και τόλμη; Πώς να κάνεις ορατό κείμενο, απτό βιβλίο ένα χειρόγραφο-θρύλο; Και όμως έγινε και αυτό. Για τούτο ευγνωμονώ και τη δύστροπη Μοίρα των Ανέκδοτων Χειρογράφων και τους αγαθούς φίλους Λεωνίδα και Σταύρο.
σχόλια