Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου

Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου Facebook Twitter
Πολλοί έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους.
0

Ο Αλέξανδρος Δουμάς, ο οποίος πάντα θα αναφέρεται με την ελληνική του απόδοση, όπως τα θεία πρόσωπα και τα αιώνια αρχέτυπα, δεν είναι μόνο ο πολυγραφότατος συγγραφέας ή ο πληθωρικός εκφραστής του ρομαντισμού, ο γητευτής των λαϊκών ψυχών και ο μιγάς γιος μιας μαύρης σκλάβας κι ενός στρατηγού του Ναπολέοντα που ονειρευόταν μεγάλες νίκες και τεράστιες αντιπαραθέσεις, ο φαντασιόπληκτος εραστής και μανιακός θεατρίνος, ο αιώνιος θαυμαστής του Σαίξπηρ και του Μπάιρον, ο πολυμήχανος Οδυσσέας που γύρισε όλη τη Μεσόγειο, αναζητώντας μανιακά τη δική του Ιθάκη. Είναι αυτός που θα γράψει τα κλασικά Οι τρεις σωματοφύλακες, Το σιδηρούν προσωπείο και Βασίλισσα Μαργκό, αλλά και τον αξεπέραστο Κόμη Μοντεχρίστο, ένα έργο που έχει φτάσει να ξεπερνά αιώνες, ηλικίες και εποχές.

Σε αυτό το έργο-σημείο αναφοράς φαίνεται να ενσωματώνονται οι προσωπικές βιωμένες εμπειρίες του συγγραφέα –όπως το ότι όντως ο Δουμάς ανακάλυψε το νησί Μόντε Κρίστο σε μια κρουαζιέρα με τον τότε πρίγκιπα Λουδοβίκο Ναπολέοντα και κατόπιν αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ'– και καταγράφεται μια πρόζα με τεράστια αφηγηματική δύναμη, σύμφυτη με τα υπερβατικά πρότυπα του ρομαντισμού –σκοτεινά δωμάτια, γοτθικού τύπου συμπαραδηλώσεις, περιγραφές της Ανατολής– καθώς και με τα δεδομένα της αφήγησης των λαϊκών ιστοριών αγωνίας.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς έγραφε ακατάπαυστα, εξακολουθώντας παράλληλα να συνοδεύει τον καλό του φίλο Βικτόρ Ουγκό σε διάφορες εξόδους και γοητεύοντας με τα βιβλία του αμέτρητες συνειδήσεις, από τον Ειρηναίο Ασώπιο, έναν Έλληνα γιατρό που υπήρξε από τους στενούς συνεργάτες του, έως τον Μαρσέλ Προυστ, ο οποίος κάποια στιγμή δήλωσε ότι ο Κόμης Μοντεχρίστος ήταν το βιβλίο που του άλλαξε τη ζωή. Σημειωτέον πως όταν το διάβασε ήταν μόλις 14 ετών.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων.


Έκτοτε, πολλοί έφηβοι, ενήλικες, άνθρωποι όλων των ηλικιών και προελεύσεων, φιλόσοφοι και συγγραφείς έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους. Έκτοτε έχει εμπνεύσει όλες τις μορφές των ανδρών που ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοίρα τους και την τιθάσευσαν.

Όπως έγραφε και ο Ουμπέρτο Έκο στον Υπεράνθρωπο των Μαζών –επανακυκλοφόρησε πέρσι από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη–, το κατεξοχήν λαϊκό πρότυπο ήταν ο Μοντεχρίστος, παραπέμποντας μάλιστα στον Γκράμσι, ο οποίος στο δικό του ημερολόγιο της φυλακής έλεγε πως «ένα μεγάλο μέρος του αποκαλούμενου νιτσεϊκού υπερανθρωπισμού δεν έχει ως πηγή και θεωρητικό πρότυπο τον Ζαρατούστρα αλλά τον Κόμητα του Μοντε-Χρίστο του Δουμά».

Όπως και να θεωρήσεις τον αρχετυπικό κόμη, όμως, είτε υπεράνθρωπο, είτε βαμπίρ που δεν πεθαίνει ποτέ, «με κατάμαυρα μαλλιά, με μεγάλα μάτια που λάμπουν από ένα απόκοσμο φως, με μια θανατερή ωχρότητα», είτε Φάουστ που εξαγοράζει για πάντα τη νεότητα, αφού το δέρμα του δεν γνωρίζει τι σημαίνει γήρας, είτε Προμηθέα, Πρωτέα ή Σεβάχ Θαλλασσινό –καθώς, κάποια στιγμή, στο βιβλίο εμφανίζεται και ως τέτοιος!–, η ουσία είναι ότι καταφέρνει, σε μια πολύ κρίσιμη εποχή που οδήγησε στις περίφημες επαναστάσεις του 1848, στις οποίες πήρε ενεργά μέρος ο Δουμάς, να οπλίσει τη φαντασία ενός ισοπεδωμένου από την πραγματικότητα αναγνωστικού κοινού.

Ίσως κανείς άλλος ήρωας δεν μπόρεσε να μείνει για πάντα στις συνειδήσεις των εφήβων και των ενηλίκων ως η εμβληματική προσωπικότητα που θα τους μάθαινε τι σημαίνει ζωή, αγώνας και ρώμη. Γι' αυτό και στις σελίδες του επιτρέπονται τα πάντα, κάτι που έλαβαν σοβαρά υπ' όψιν οι εκδόσεις Gutenberg, προσφέροντας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη μετάφραση της πλήρους, μη λογοκριμένης αρχικής έκδοσης και όχι των διαδεδομένων, απ' όπου παραλείπονται αρκετές τολμηρές σκηνές, όπως τα περίφημα οράματα του οπίου ή η ωμή εκτέλεση των καταδίκων. Μάλιστα, την υπογράφει ένας πραγματικός θαυμαστής των περιπετειών του Κόμη Μοντεχρίστο, όπως δηλώνει ο ίδιος ο Ωρίων Αρκομάνης στον πρόλογό του.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων, με πιο πρόσφατη αυτήν από την Εστία το 2018, σε μετάφραση Σοφίας Αυγερινού.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα 170 χρόνια που πέρασαν από τότε που γράφτηκε ο Κόμης Μοντεχρίστος απλώς πρόσθεσαν κι άλλους αναγνώστες, οι οποίοι έδειχναν να απολαμβάνουν τις πάνω από χίλιες σελίδες του – ο Gutenberg κυκλοφορεί ολόκληρο το έργο σε δύο τόμους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ούτε το όνομα «Μοντεχρίστος» αλλά ούτε και το αρχικό του Εντμόν Νταντές, που παραπέμπει κατευθείαν στον Ιταλό ποιητή. Η κόλαση του Νταντές ή, μάλλον, η πύλη της κολάσεως είναι η φυλακή του φρουρίου του Ιφ και το καθαρτήριο στο Παρίσι, ένας κύκλος θανάτου και ανάστασης που θα έρθει όταν, βγαίνοντας από τα κολασμένα δεσμωτήρια, θα αντικρίσει ξανά το φως της μέρας, σε ηλικία 33 ετών, τα χρόνια του Χριστού, και θα μεταμορφωθεί σε Κόμη Μοντεχρίστο.

Στο κατατοπιστικό του κείμενο που παρατίθεται ως παράρτημα στην έκδοση με τον τίτλο «Ο υπεράνθρωπος, η δικαιοσύνη και ο νόμος» ο πανεπιστημιακός και κριτικός λογοτεχνίας Ζεράρ Ζανζάμπρ γράφει: «Ο Δουμάς μετατρέπει τον Μοντεχρίστο σε ένα είδος προφήτη που μεταδίδει τον λόγο των Αποστόλων».

Ωστόσο, σε μια καλύτερη επισκόπηση αντιλαμβάνεται κανείς ότι μόνο για άγιο δεν πρόκειται, αφού η δαιμονική του όψη εκδηλώνεται με ανάλογη σφοδρότητα, ειδικά όσον αφορά τη δίψα για εκδίκηση, που τον κάνει να διασχίζει ταραγμένες θάλασσες και απόρθητα κάστρα, να νικάει τους εχθρούς, να αναστατώνει κράτη, ακόμα και ολόκληρα τραπεζικά συστήματα!

Πάντως, απ' όλες αυτές τις λεπτομερείς αναφορές, που περιλαμβάνουν από γυναικείες μορφές, όπως η Λουτσία ντε Λαμερμούρ και η Φρεδεγόνδη, έως Φλαμανδούς ζωγράφους και αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ακόμα και περιγραφές βγαλμένες κατευθείαν από τις Χίλιες και μία νύχτες, αφού ο Κόμης ερωτεύεται την ίδια την κόρη του Αλή Πασά, την περίφημη Χάιδω, στο τέλος μένει ένα αποτύπωμα που σφραγίζει τον αναγνώστη για πάντα και ταυτόχρονα τόσα πράγματα που θαρρείς πως σφύζουν από ζωή και σε παρασύρουν σε έναν κύκλο ενέργειας και δόξας. Και αυτή η ανοιχτή στο ενδεχόμενο, στο μεγαλοπρεπές και στο εξωφρενικό συνθήκη τελικά ταυτίζεται με την ίδια τη δύναμη της ζωής, της οποίας κατεξοχήν ενσάρκωση είναι ο Κόμης Μοντεχρίστος.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ