«Συμβαίνει συχνά. Να κολλάει το μυαλό σε κάτι κι αυτό να εμφανίζεται συνεχώς μπροστά μαγική εικόνα. Ο στίχος “I’m not a popstar” από το “Blackstar” πάει κι έρχεται μέσα μου. Αναρωτιέμαι μήπως είναι το κλειδί για κάποιες απαντήσεις. Αλλά τι πιο κατανοητό; Όχι ένας ποπ σταρ, αλλά αυτός που έχει τη δύναμη ν’ αλλάξει ζωές, ν’ ανοίγει δρόμους απ’ τα βάθη της αποξένωσης. “Not a popstar”. Η ουσία της υπόθεσης. Καλημέρα, πάει ήδη καλύτερα. Ετοιμάζω καφέ, διαβάζω τις ειδήσεις. Στρώνομαι στη δουλειά». (Από το κεφάλαιο «Is there life on Mars).
Το «Αναζητώντας τον Starman» είναι ένα μικρό βιβλιαράκι για τον David Bowie, που δεν μοιάζει, όμως, με κανένα άλλο βιβλίο για τον Bowie. Δεν είναι βιογραφία, δεν είναι συλλογή αναμνήσεων, δεν είναι μαρτυρία, είναι «μια περιπέτεια που ξετυλίγεται σαν αστυνομικό αφήγημα εκεί όπου η ποπ συναντάει την επιστημονική φαντασία και η πραγματικότητα διασταυρώνεται με τη μυθοπλασία». Η συγγραφέας του –η δημοσιογράφος Μαρία Μαρκουλή, μία έγκυρη και αξιόλογη μουσικογράφος (έγραφε για χρόνια στα «Νέα» με ενθουσιασμό για ένα αντικείμενο που γνωρίζει καλά και λατρεύει: τη μουσική), έχει αναλάβει μια αποστολή: να εντοπίσει τον Starman, κάνοντας μια διαδρομή που μοιάζει με σλάλομ και ψυχεδελικό ταξίδι, με τυχαίους σταθμούς από την πορεία του Bowie, με αφορμή στίχους των τραγουδιών του κι έναν μυστηριώδη βοηθό, τον «Laughing Gnome» να την συνοδεύει στην εντελώς προσωπική αυτή αναζήτηση.
Η δικιά μας γενιά έδωσε πολλά λεφτά για μουσική, έχουμε πεινάσει για να αγοράσουμε δίσκους, ενώ τώρα την βρίσκει παντού και δεν την εκτιμάει κανείς, είναι μια συνοδεία για ό, τι κάνεις.
Έχει περάσει καιρός από τότε που συναντηθήκαμε για να μιλήσουμε για το βιβλίο και τη την κατάσταση που έχει βρεθεί η σημερινή μουσική, αλλά είπαμε τόσα πολλά που στην ηχογράφηση προέκυψε ένα χάος. Η Μαρία είναι πολύ γλυκός άνθρωπος και πολύ καλή ομιλήτρια με άπειρες μουσικές εμπειρίες να διηγηθεί και περιπέτειες που έχει ζήσει στα ταξίδια της. Μου λέει για την συνάντησή της με τον Bowie όταν είχε έρθει την περίφημη live εμφάνισή του στο Γήπεδο του Παναθηναϊκού το 1996 και την συνέντευξη που του είχε κάνει για μια εκπομπή της τηλεόρασης που δεν προβλήθηκε ποτέ (την ίδια μέρα είχε μιλήσει και με τον Lou Reed) και σχολιάζουμε το τέλος εποχής που φέρνουν οι απανωτοί θάνατοι των νεανικών μας ειδώλων. Δεν είναι μόνο ο χαμός των θρύλων, είναι και οι αλλαγές που έφερε το internet και η παρακμή των εφημερίδων που έκαναν δραστικές περικοπές στον μοναδικό τομέα που κάποτε τις έκανε ενδιαφέρουσες: τον πολιτιστικό. Σήμερα η νέα μουσική έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τις εφημερίδες. Η Μαρία γράφει καθημερινά στο bog της (mariamarkouli.com) για πράγματα που αγαπάει και κυρίως έχουν σχέση με μουσική, σινεμά, βιβλία, ταξίδια.
—Δεν σου λείπει η εφημερίδα;
Είχα την εντύπωση ότι θα μου έλειπε περισσότερο. Μου λείπει κυρίως το περιβάλλον, γιατί δούλευα πολλά χρόνια στην εφημερίδα, από το 1996. Αλλά από κεκτημένη ταχύτητα και επειδή δεν σταμάτησα το γράψιμο, μάλλον το πέρασα πιο χαλαρά. Έτσι αισθάνομαι.
—Τι σου λείπει πιο πολύ;
Δεν μου λείπει η δουλειά μου, μού λείπει περισσότερο η επαφή με τον κόσμο και η επικοινωνία. Μου λείπει η μυρωδιά του καφέ πάνω στο γραφείο, όσο αστείο κι αν ακούγεται. Δυστυχώς ενδιαφέρεται όλο και λιγότερος κόσμος για την εφημερίδα, έχει αλλάξει εντελώς ο τρόπος που ασχολείται κανείς με την είδηση, μπορείς να βρεις τα πάντα και άμεσα στο i-pad και στο κινητό. Έχουν γίνει όλα πιο απλά, βρίσκεις πολύ εύκολα τα πράγματα που σε ενδιαφέρουν και πιο απολαυστικά.
Είμαστε στην εποχή του Shazam και υπάρχουν μόνο μεμονωμένα κομμάτια. Χάθηκε το μυστήριο από τη μουσική, για αυτό στο βιβλίο μου ήθελα να βάλω λίγο μυστήριο.
—Διαβάζει ο κόσμος;
Διαβάζει πολύ ο κόσμος, απλά έχει αλλάξει ο τρόπος που διαβάζει και αυτά που διαβάζει. Ακόμα και οι μεγαλύτερες ηλικίες, που, παλιότερα, αν δεν τους ενδιέφεραν τα βιβλία δεν διάβαζαν τίποτα, είναι στο facebook και σχολιάζουν στα post των φίλων τους ή τσεκάρουν ό, τι τους βγαίνει στο timeline. Αυτό το κοινό δεν διαβάζει βιβλία, δεν θα πάει στο βιβλιοπωλείο να πάρει ένα βιβλίο λογοτεχνίας. Δεν θα αναζητήσει καν το ηλεκτρονικό βιβλίο. Προσωπικά έχω ένα κόλλημα με τα βιβλία, μου αρέσει να διαβάζω κάτι που πιάνω στα χέρια μου, είμαστε και μια γενιά βέβαια που έχει μια άλλη σχέση με τα αντικείμενα, τα βιβλία, τους δίσκους. Ακόμα και με τα CD.
—Είναι λίγο άψυχο να σου στέλνουν ένα link για ένα νέο δίσκο και να περιμένουν να τον ακούσεις και να καταλάβεις από το ηχείο του laptop αν αξίζει ή όχι.
Και καλά αν τον ακούσεις από τα ακουστικά, αλλά στο ηχείο το 90% του ήχου εξαφανίζεται. Για αυτό συμβαίνει συχνά να βγάζεις λάθος εντυπώσεις και να «πετάς» δίσκους τόσο εύκολα. Όσο προσεκτικά και να ακούσεις τον νέο δίσκο του James Blake από το laptop, για παράδειγμα, είναι αδύνατο να εκτιμήσεις τη δουλειά που έχει γίνει στην παραγωγή. Χρειάζεται δυνατό ήχο και καλά ηχεία. Αυτό που κάνει στην ατμόσφαιρα δεν το καταλαβαίνεις στο laptop. Βάζω καμία φορά να ακούσω έναν δίσκο στο laptop και σκέφτομαι ότι τον σκοτώνω, δεν έχει σχέση με αυτό που έχει κάνει ο άνθρωπος που τον έφτιαξε. Είναι πολύ σημαντικό το θέμα του χρόνου, δεν έχει κανείς πια χρόνο να διαθέσει. Ακούς -ακόμα και σε σταθμούς- μισά κομμάτια, δεν τα αφήνει κανείς να τελειώσουν. Η μουσική είναι απόλαυση, δεν θέλει απλά το χρόνο της, πρέπει να είσαι κι εσύ σε φάση να ακούσεις. Η δικιά μας γενιά έδωσε πολλά λεφτά για μουσική, έχουμε πεινάσει για να αγοράσουμε δίσκους, ενώ τώρα την βρίσκει παντού και δεν την εκτιμάει κανείς, είναι μια συνοδεία για ό, τι κάνεις.
—Background music. Δεν ταυτίζεσαι με τίποτα. Θα υπάρξει άραγε τίποτα από όσα κυκλοφορούν σήμερα που θα ανατρέξουν τα σημερινά παιδιά στο μέλλον;
Βγαίνουν τόσα πολλά μαζί, τα αποκτάς όλα ταυτόχρονα και τα αποθηκεύεις. Σου λένε «τον άκουσα τον James Blake». «Βρε, τον άκουσες τον James Blake, ξέρεις τι έχει μέσα εκεί;». Νομίζω ότι είμαστε σε μια trans φάση που όλα είναι ένα background, δεν ξέρω τι θα είναι μπροστά πια. Θυμάμαι μαθαίναμε για έναν δίσκο και ζούσαμε με την αγωνία, θα έρθει ο δίσκος στην Αθήνα, δεν θα τον φέρουν; Σκεφτόμουν ότι κάθε χρονιά που έχω ζήσει μεγαλώνοντας σε ’80s και’ 90s την έχω συνδυάσει και με ένα τραγούδι, ακόμα και τα άθλια θυμάμαι πότε κυκλοφόρησαν. Τώρα υπάρχουν επιτυχίες που να τις συνδυάζεις σε 30 χρόνια με την εποχή; Δεν υπάρχει και ραδιόφωνο πια που να δίνει πληροφορία, στο αυτοκίνητο τις πιο πολλές φορές δεν ξέρω τι σταθμό να βάλω να ακούσω.
—Γιατί έφτιαξες ένα βιβλίο για τον Bowie;
Μου βγήκε λίγο αυθόρμητα όλη αυτή η ιστορία. Ακούγοντας το τελευταίο άλμπουμ ένιωσα περίεργα, είναι ένα σκοτεινό άλμπουμ αλλά με κάποιον τρόπο σε μαγνητίζει. Όταν έγινε και το γεγονός του θανάτου του, συγκλονίστηκα. Πριν από κάποιους μήνες είχα χάσει και τον πατέρα μου, ήμουν σε μία φάση δύσκολη. Ο Bowie ήταν ένα είδωλό μου, τον αγαπούσα όλα αυτά τα χρόνια, οπότε χτύπησε κάποιες ευαίσθητες χορδές μου. Έτυχε να με πλησιάσουν και τα παιδιά από την Fairead γιατί σκέφτονταν να κάνουν μια σειρά Pop, και έτσι ξεκίνησε η ιστορία. Μάλιστα, το βιβλίο είναι λίγο freestyle, δεν είναι βιογραφία του Bowie, δεν τον είχα γνωρίσει από κοντά, είχα κάνει μια συνέντευξη μαζί του αλλά δεν υπήρχε λόγος να κάνω κάτι τέτοιο γιατί δεν είχα να πω κάτι ιδιαίτερο. Είναι λίγο spaced και trip. Ήθελα να πατήσω σε γεγονότα της ζωής του, σε πράγματα που είχαν ξεχωρίσει στο μυαλό μου. Έτσι βγήκε freestyle.
—Έχουν μείνει ελάχιστοι πια μεγάλοι, αν πεθάνει και ο Dylan, μετά τι;
Δεν υπάρχει κάποιος νεότερος ίδιου μεγέθους, η νέα γενιά είναι άλλο πράγμα, οι επόμενοι. Μου έλεγαν φίλοι μου «έφυγε ο Prince και τι έγινε; Γιατί κάνετε όλοι έτσι;». Δεν έχει νόημα να τα εξηγήσεις αν δεν το καταλαβαίνει κάποιος, αυτά τα πράγματα μας έχουν αγγίξει πολύ βαθιά, τα κουβαλάς μαζί σου, είναι μέσα στην ψυχή σου. Όταν αποφάσισα να κάνω το βιβλίο για τον Bowie σκέφτηκα να είναι κάτι τελείως ελεύθερο, ό, τι μου βγει, και μετά μου έσκασε η ιδέα να είναι κάποιος που έχει χαθεί στο διάστημα, κι εκεί εμπλέκεται και ο τελευταίος δίσκος του, και όλα αυτά αν τα συνδέσεις έχεις την αίσθηση ότι είναι κάπου εκεί έξω, ότι δεν χάθηκε ποτέ.
—Ήταν από τους τελευταίους που επηρέασε γενιές μουσικών.
Ναι, μπορεί αν σου αρέσει η μουσική να ταυτιστείς μαζί του. Έχω την αίσθηση ότι ενώ αυτός άλλαζε και εξελισσόταν μουσικά και στο image και σε όλα όσα έκανε, παράλληλα επηρέαζε και τον κόσμο γύρω του. Κι οι αλλαγές ήταν δραστικές, το ίδιο και ο τρόπος που επηρέαζε. Από την άλλη, μη φανταστείς ότι ήμουν η τρελή φαν του Bowie, δεν ήμουν, είχα πάντα κριτική ματιά απέναντί του. Πιστεύω ότι ο Bowie ότι ήταν ένα προικισμένο άτομο που όλα τα περνούσε στην τέχνη του. Τολμούσε και περνούσε στη μουσική του όλα τα ερεθίσματα που έπαιρνε. Τα μετέφραζε σε τέχνη. Πέρα από το θρύλο-μύθο Bowie, έγραψε μεγάλα τραγούδια και κατάφερε έτσι ενώ αλλάζει εκείνος να αλλάξει και τον κόσμο γύρω του. Αυτό είναι το σημαντικό με τον Bowie, και είναι και μια τέτοια μορφή που μπορεί να σε εμπνεύσει.
—Για αυτό έγινε όλος αυτός ο χαμός στα μέσα από το θάνατό του;
Είναι σημεία αναφοράς, όπως κατεβαίνεις στο γήπεδο και ενώνεσαι με την ομάδα και τους οπαδούς, κάπως έτσι είναι και με το θάνατο των διασημοτήτων. Έγινε χαμός και με τον Lemmy και με τον Prince γιατί είναι από τις τελευταίες μεγάλες προσωπικότητες. Δεν είναι μόνο οι θάνατοι που προκαλούν χαμό όμως, όταν κατέβηκαν οι Rolling Stones και έπαιξαν στην Κούβα, έγινε χαμός στο facebook και στο twitter. Είναι μία περίεργη εποχή, λέμε ότι η μουσική δεν έχει την ίδια επίδραση στον κόσμο, αλλά όλοι τη χρησιμοποιούν για να πουλήσουν, από ένα αυτοκίνητο μέχρι ένα κτίριο, για να επικοινωνήσουν πιο εύκολα αυτό που θέλουν. Καλώς ή κακώς, η μουσική είναι μια άλλη γλώσσα που την καταλαβαίνουν όλοι.
—Το κακό είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες επιτυχίες πια, εκτός από τα κομμάτια που ακούει ο κόσμος στις διαφημίσεις. Και τις πιο πολλές φορές δεν ενδιαφέρεται και να μάθει και για ποιο κομμάτι πρόκειται, το ξέρει απλά σαν ήχο και το συνδέει με τη διαφήμιση.
Έτσι είναι, ακούσαμε το κομμάτι του James Blake και μας άρεσε πολύ, αλλά δεν υπάρχει κάποιο από αυτά που ακούμε σήμερα που μπορείς να το πεις επιτυχία. Που να το αναγνωρίζουν όλοι. Ακόμα και αν ασχολείσαι με τη μουσική δεν είναι όπως παλιά, δεν μπορείς να ξεχωρίσεις μια αληθινή επιτυχία. Ο δίσκος του Kendrick Lamar μου άρεσε πολύ πέρσι, τον άκουσα, αλλά αν μου πεις ποιο κομμάτι ξεχώρισες δεν μπορώ να πω. Φαντάσου, στο λέω εγώ που ασχολούμαι κιόλας. Είμαστε στην εποχή του Shazam και υπάρχουν μόνο μεμονωμένα κομμάτια. Χάθηκε το μυστήριο από τη μουσική, για αυτό στο βιβλίο μου ήθελα να βάλω λίγο μυστήριο.
—Ποιος είναι ο Laughing Gnome;
Είναι ο χαμογελαστός τύπος στο ομώνυμο τραγουδάκι του Bowie από το 1967, από τα πρώτα κομμάτια του, από αυτά που δεν του άρεσαν καθόλου και δεν τα έλεγε ποτέ. Μου ήρθε η έμπνευση να χρησιμοποιήσω αυτόν τον χαρακτήρα, που δεν είναι μεταμόρφωση του Bowie, είναι κάτι απ’ έξω, για να μας οδηγήσει στον Starman. O Bowie έχει ένα στίχο στο «The stars are out tonight» –δεν τον έχω βάλει στο βιβλίο, τον είχα στις σημειώσεις- που λέει «Stars are never sleeping / Dead ones and the living». Πάντα υπάρχουν αστέρια ζωντανά εκεί έξω. Ήταν άνθρωπος τον αστεριών ο Bowie και θέλουμε να είμαστε κι εμείς λίγο έτσι. Έχω ένα κόλλημα με την επιστημονική φαντασία, γι’ αυτό τη χρησιμοποίησα. Θυμάμαι μικρή στην αυλή του σπιτιού μου φτιάχναμε με το μυαλό τη γέφυρα του Star Trek και παίζαμε «Star Trek». Και πάντα για να παίξω, ο όρος ήταν να ήμουν ο Captain Kirk.
—Ταξιδεύεις ακόμα;
Όσο μπορώ. Μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια, ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Ένας φίλος πρόσφατα με ρώταγε αν θα πήγαινα ένα ταξίδι, με την προϋπόθεση όταν γύριζα στο σπίτι να έχω χάσει τα βινύλια, τα βιβλία, τα πάντα. Του είπα δεν με νοιάζει, αρκεί να πηγαίνω ταξίδια. Όσο μεγαλώνεις καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει τίποτα που δεν μπορείς να αποχωριστείς, εκτός από τους ανθρώπους.
—Έχεις αρχείο με τι δουλειές σου, τα παλιά σου κείμενα;
Όχι, έχω κρατήσει ελάχιστα πράγματα. Ο πατέρας μου όμως κράταγε πράγματα και τώρα που ξεκαθαρίζω το αρχείο του βρήκα ότι είχε κρατημένα όλα τα κομμάτια μου από το 1986! Από τότε που έκανα ελεύθερο ρεπορτάζ, τα πρώτα 3-4 χρόνια, ακόμα και τα ανυπόγραφα κείμενά μου. Μετά πήγα στο πολιτιστικό γιατί με έβλεπαν να πηγαινοέρχομαι με δίσκους. Δεν ξέρω αν πρέπει να τα κρατήσω ή να τα πετάξω, σκέφτομαι να κρατήσω κάποια με συναισθηματική αξία γιατί πόσα να κρατήσεις και τι να τα κάνεις; Με τόσα πράγματα που έχουμε στο σπίτι, καμιά φορά σκέφτομαι ότι θα τρυπήσει το πάτωμα και θα βρεθούμε να κολυμπάμε στη Βουλιαγμένη.
—Έχεις μια ολόκληρη εποχή καταγεγραμμένη εκεί μέσα.
Η αλήθεια είναι ότι ήμασταν η πρώτη καθημερινή εφημερίδα που ασχολήθηκε σοβαρά με τα μουσικά, και γουστάραμε αυτό που κάναμε. Στην εφημερίδα είχα πάει κερδίζοντας έναν διαγωνισμό, είχαν κάνει έναν λογοτεχνικό διαγωνισμό, διηγήματος, και είχα πάει λίγο σαν ούφο, χωρίς να έχω σχέση με το δημοσιογραφικό σινάφι. Ήταν μια εποχή που γίνονταν πολλά πράγματα και πιστεύω ότι ξεκίναγαν όλα από μια περιέργεια να μάθω, να ακούσω κάτι καλό, να δω πράγματα που δεν ξέρω. Ακόμα την έχω αυτή την περιέργεια. Ξενυχτούσα, θυμάμαι, για να έχω το κομμάτι της συναυλίας το επόμενο πρωί, δεν με πείραζε να πάω να κάνω συνεντεύξεις όπου να ’ναι, δεν έκανα τίποτα ως αγγαρεία. Μπορεί να το έκανα και από μούρλα, πες το κι έτσι, αλλά έτσι ήμασταν οι πιο πολλοί. Τώρα τα παιδιά έχουν μάθει στα εύκολα, στις τηλεφωνικές συνεντεύξεις ή με mail και χάνουν όλη τη μαγεία της γνωριμίας, την εμπειρία να γνωρίζεις μουσικούς και ενδιαφέροντες ανθρώπους. Όλα περνάνε και χάνονται και δεν έχουν τίποτα να θυμούνται. Θα μου πεις εδώ έχει χαθεί το πολιτιστικό από τις εφημερίδες. Θυμάμαι όχι και τόσο μακρινές εποχές, στα ’00s, ότι πλήρωναν «τα Νέα» για να πάω στις Κάνες, στο Midem, ακόμα κι αν ήταν τόσο ειδικό event. Εκεί είχα δει την πρώτη εμφάνιση της Tori Amos, πίναμε τον καφέ μας και δίπλα ήταν ο McLaren και πήγαινα και του μίλαγα στο χαλαρό. Μας έλεγαν πώς θα είναι το δισκοπωλείο του μέλλοντος…
—Τώρα δεν υπάρχει τίποτα.
Δεν πειράζει, να είμαστε καλά και να κάνουμε και κανένα ταξιδάκι…
__________
Το βιβλίο της Μαρίας Μαρκουλή «Αναζητώντας τον Starman» είναι το πρώτο της σειράς POP που κυκλοφορούν οι εκδόσεις Fairead. Το χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου έχει συντάξει ο Μάρκος Κρητικός.
σχόλια