Η είδηση ότι ο τριανταπεντάχρονος Παλαιστίνιος ποιητής Άσραφ Φαγιάντ καταδικάστηκε σε θάνατο για «αποστασία» από τις αρχές της Σαουδικής Αραβίας τον περασμένο Νοέμβριο συγκλόνισε τα μέλη του PEN International, διεθνούς οργανισμού για την ελευθερία της έκφρασης και την προώθηση της λογοτεχνίας σε πάνω από 100 χώρες ανά τον κόσμο. Με ανακοίνωσή του ο οργανισμός εξέφρασε τον αποτροπιασμό του, καλώντας για την άμεση απελευθέρωση του ποιητή.
Ο Φαγιάντ βρέθηκε για πρώτη φορά υπό κράτηση τον Αύγουστο του 2013 με αφορμή την ποιητική του συλλογή Οδηγίες εντός (2008). Αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση, όμως συνελήφθη ξανά τον Ιανουάριο του 2014 με την κατηγορία για «αθεϊσμό και μετάδοση καταστροφικών ιδεών στην κοινωνία». Τον Μάιο του 2014 καταδικάσθηκε από το θρησκευτικό δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας, σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση και 800 μαστιγώσεις.
Σύμφωνα με τον Guardian , o Φαγιάντ βρέθηκε για πρώτη φορά υπό κράτηση τον Αύγουστο του 2013 με αφορμή την ποιητική του συλλογή Οδηγίες εντός (2008). Αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση, όμως συνελήφθη ξανά τον Ιανουάριο του 2014 με την κατηγορία για «αθεϊσμό και μετάδοση καταστροφικών ιδεών στην κοινωνία». Τον Μάιο του 2014 καταδικάσθηκε από το θρησκευτικό δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας, σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση και 800 μαστιγώσεις. Ακολούθησε έφεση που απορρίφθηκε, με αποτέλεσμα ο Φαγιάντ να δικασθεί εκ νέου, χωρίς να έχει δικαίωμα νομικής υπεράσπισης. Η ετυμηγορία βγήκε αυτόματα και ήταν καταδίκη σε θάνατο. Ο ποιητής δήλωσε «δεν έκανα τίποτα που να αξίζει το θάνατο» υπερασπίζοντας ότι τα ποιήματά του περιγράφουν «πώς είναι να είσαι Παλαιστίνιος πρόσφυγας», ενώ ταυτόχρονα πραγματεύονται «ζητήματα πολιτισμού και φιλοσοφίας».
Είναι γνωστό ότι οι παγκόσμιες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν κατακρίνει το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας γιατί εφαρμόζει τον θρησκευτικό νόμο της Σαρία, ο οποίος ποινικοποιεί την ελευθερία της έκφρασης. Στη Σαουδική Αραβία εικαστικές τέχνες και κινηματογράφος απαγορεύονται. Οι καλλιτέχνες που τολμούν να εκφραστούν βρίσκονται αντιμέτωποι με την «θρησκευτική αστυνομία» και τους σκληρούς, υπερσυντηρητικούς δικαστές-ιερείς. Η θανατική ποινή σημαίνει αποκεφαλισμό, αλλά και η τιμωρία των απανωτών μαστιγώσεων τριψήφιου ή τετραψήφιου αριθμού μπορεί να συνιστά έμμεσο τρόπο θανάτωσης των καταδικασθέντων.
Στις 14 Ιανουαρίου 2016, διοργανώθηκε ταυτόχρονη παγκόσμια ανάγνωση (Worldwide Reading) ποιημάτων του Άσραφ Φαγιάντ, υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και κατά της θανατικής καταδίκης του ποιητή. Στη χώρα μας, η Εταιρία Συγγραφέων και ο Κύκλος Ποιητών σε εκδήλωσή τους (βιβλιοπωλείο Επί Λέξει) με τίτλο «Εκτελώντας την Ελεύθερη Έκφραση» ευθυγραμμίστηκαν με την κίνηση της παγκόσμιας ανάγνωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε σε 43 χώρες με 121 αντίστοιχες εκδηλώσεις και ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας Βερολίνου. Η ανάγνωση ποιημάτων του Φαγιάντ έγινε από μεταφράσεις των μελών της Εταιρίας Συγγραφέων και του Κύκλου Ποιητών από τα αγγλικά στα ελληνικά, αλλά και στη γλώσσα του ποιητή, τα αραβικά.
Το σύνθημα της εκδήλωσης ήταν «Ζωή κι Ελευθερία για τον Άσραφ Φαγιάντ». Οι ποιητές Γιώργος Χουλιάρας και Ντίνος Σιώτης δεν δίστασαν να μεταφέρουν με έντονο λόγο και εντυπωσιακά στοιχεία την τραγικότητα ενός νεαρού, πρόσφυγα ποιητή που κινδυνεύει να χάσει το κεφάλι του από στιγμή σε στιγμή από μια «σπάθα κι όχι λαιμητόμο ή απαγχονισμό», σε μια χώρα όπου μόνο το 2015 καταμετρήθηκαν 157 εκτελέσεις (ο μεγαλύτερος αριθμός εκτελέσεων τις δύο τελευταίες δεκαετίες). Ο Δημήτρης Καλοκύρης, πρόεδρος της Εταιρίας Συγγραφέων, ανέφερε το πόσο ειρωνικό είναι το γεγονός ότι τον ποιητή «έχει καταδικάσει μια χώρα (Σαουδική Αραβία) που είναι μέλος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ»!
Επίσης, ο Στάθης Γουργουρής, ποιητής και καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, εξήγησε ότι η δίκη-απόφαση της θανατικής ποινής είναι ένα ζήτημα «απόλυτα πολιτικό και όχι θρησκευτικό» λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «καθώς οι κυβερνώντες στη Σαουδική Αραβία ασκούν εξουσία μέσα σε θρησκευτικό πλαίσιο, έχουν κάθε δικαίωμα να απαγγείλουν κατηγορίες παράβασης θρησκευτικών πρακτικών, αλλά κάνοντας το ασκούν πολιτική, όπως πολιτική άσκησε και ο κατηγορούμενος Φαγιάντ, όταν χρησιμοποίησε την πένα του για να στηλιτεύσει κάποιες πρακτικές κοινωνικής αδικίας. Ο Άσραφ Φαγιάντ είναι ένας πολιτικός κρατούμενος».
Το συμπέρασμα λοιπόν παραμένει πάντα το ίδιο για τους ποιητές που δεν τα πάνε καλά με την εξουσία: Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς έκφραση, ούτε έκφραση χωρίς ελευθερία!
Ένα ποίημα του Άσραφ Φαγιάντ που περιλαμβάνεται στην επίμαχη συλλογή InstructionsWithin (Οδηγίες εντός) παρατίθεται εδώ:
Το μουστάκι της Φρίντα Κάλο
Θα αγνοήσω τη μυρουδιά της λάσπης και την ανάγκη να μαλώσω τη βροχή και το κάψιμο που από καιρό κάθεται στο στήθος μου.
Ψάχνω για παρηγοριά κατάλληλη για την κατάστασή μου, που δεν μου επιτρέπει να ερμηνεύσω τα χείλη σου με όποιον τρόπο επιθυμώ
Ή να διώξω τις σταγόνες της ομίχλης από τα κόκκινα πέταλά σου
Ή να μειώσω την τρομερή εμμονή που με πιάνει όταν καταλαβαίνω πως δεν είσαι δίπλα μου αυτή τη στιγμή
Και δεν θα είσαι ... Όταν αναγκάζομαι να δικαιολογήσω τη θέση μου στην τιμωρό σιωπή της νύχτας.
Κινήσου λες και η γη είναι σιωπηλή, όπως τη βλέπουμε από απόσταση και όλα που έχουν συμβεί μεταξύ μας δεν ήταν παρά ένα κακό αστείο που παρατράβηξε.
***
Τι νομίζεις για τις ημέρες που πέρασα χωρίς εσένα;
Για τις λέξεις που εξατμίστηκαν τόσο γρήγορα από τον βαρύ πόνο μου;
Για τους κόμπους που κάθησαν στο στήθος μου σαν στεγνά φύκια;
Ξέχασα να σου πω ότι συνήθισα την απουσία σου (μιλώντας τεχνικά)
Και πως οι ευχές χάνουν τον δρόμο τους προς τις επιθυμίες σου
Και η μνήμη μου συνεχίζει να διαβρώνεται.
Πως εξακολουθώ να κυνηγώ το φως, όχι για να δω, αλλά γιατί φοβίζει το σκοτάδι ... ακόμη και όταν το συνηθίζουμε.
Αρκούν οι απολογίες μου; Για όλα όσα συνέβησαν ενώ προσπαθούσα να βρω
καλές δικαιολογίες.
***
Για την κάθε φορά που η ζήλεια εξεγέρθηκε στο στήθος μου,
Για την κάθε φορά που η απελπισία κατέστρεψε μια καινούργια από τις σκοτεινές μου ημέρες,
Για την κάθε φορά που είπα η Δικαιοσύνη θα πάθει κράμπες περιόδου και η Αγάπη ήταν ένας πτωχός τω πνεύματι άντρας στο φθινόπωρο της ηλικίας του με στυτική δυσλειτουργία.
***
Θα πρέπει να παραμερίσω τη μνήμη μου
Και να υποστηρίξω πως κοιμάμαι καλά.
Οφείλω να κάνω κομμάτια τις ερωτήσεις που έρχονται
Ψάχνοντας για μια αιτιολογία, ζητώντας πειστικές απαντήσεις.
Οι ερωτήσεις που, για εντελώς προσωπικούς λόγους, ήρθαν μετά από την
Πτώση της συνηθισμένης στίξης.
***
Ας εξηγήσει ο καθρέφτης πόσο όμορφη είσαι.
Αφαίρεσε τον σκονισμένο σωρό λέξεων, ανάπνευσε βαθιά.
Θυμήσου πόσο σε αγαπούσα και πώς όλα μεταμορφώθηκαν σε ένα ηλεκτρικό
σοκ που θα προκαλούσε τεράστια φωτιά ... σε μια άδεια αποθήκη.
Απόδοση στα ελληνικά: Γιώργος Χουλιάρας
σχόλια