Γνωρίζουμε τον Αλέξανδρο Μασσαβέτα από τα περίφημα οδοιπορικά του στην Κωνσταντινούπολη και στη Μικρά Ασία. Ιδιαίτερα ευαίσθητος πολιτικά ‒άλλωστε, λόγω της αυταρχικότητας του καθεστώτος Ερντογάν εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη, μετά από χρόνια διαβίωσης εκεί‒, μόλις παρέδωσε ένα νέο βιβλίο, το οποίο, παρά τη φαινομενικά θρησκευτική του διάσταση, αναδεικνύει ένα ζήτημα καθαρά γεωπολιτικό: γιατί και πώς ο αυτοπροσδιορισμός της ρωσικής πρωτεύουσας ως Τρίτης Ρώμης τροφοδοτείται συστηματικά από μια εθνική γραμμή δημιουργίας θρησκευτικών «αποικιών» με μεγάλα πολιτικά οφέλη.
— Η «Τρίτη Ρώμη» δεν αποτελεί ακόμα ένα οδοιπορικό αλλά κάτι εντελώς άλλο, σωστά;
Το βιβλίο αυτό είναι αισθητά διαφορετικό από τα προηγούμενά μου. Πραγματεύεται ένα θέμα γεωπολιτικό και ασχολείται και με την Ιστορία. Πιστεύω ότι δεν μπορείς να κατανοήσεις τη σημερινή πολιτική της Ρωσίας αν δεν ανατρέξεις στην Ιστορία. Δεν θα κατανοήσεις καν τον τίτλο του Πατριάρχη Μόσχας που δεν είναι «πασών των Ρωσιών», όπως εσφαλμένα αποδίδεται, αλλά «πάσης Ρως», παραπέμποντας στο μεσαιωνικό βασίλειο που υιοθέτησε την ορθοδοξία όταν παντρεύτηκε ο Βλαδίμηρος Α' του Κιέβου την Άννα Πορφυρογέννητη, το 988. Οπότε, για να κατανοήσεις τη φιλοδοξία της Ρωσίας να κυριαρχήσει στην Ορθοδοξία, πρέπει να ξέρεις τι είναι η Ρως και τι ρόλο παίζει στην ψυχοσύνθεση των Ρώσων. Γιατί η μεσαιωνική Ρως είναι για τους Ρώσους ό,τι είναι το Βυζάντιο για τους νεοέλληνες. Καθώς η Ρως συμπεριλάμβανε την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, ο τίτλος «πάσης Ρως» σημαίνει ότι ο Κύριλλος είναι πατριάρχης των Ουκρανών, των Λευκορώσων και των Ρώσων, που θεωρούνται όλοι απόγονοι της Ρως.
— Υπάρχει η πεποίθηση ότι οι Ρώσοι θέλουν να αλώσουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και να διώξουν τους Έλληνες ιερωμένους.
Αυτό που συχνά ισχυρίζονται είναι ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται σε ένα μουσουλμανικό κράτος και δεν έχει καν ποίμνιο μετά την ανταλλαγή, οπότε διεκδικούν τα προνόμια του πρώτου θρόνου της Ορθοδοξίας, θέλοντας αυτά να μεταφερθούν στη Μόσχα.
Ήθελα να δείξω στον Έλληνα αναγνώστη τον πόλεμο που διεξάγουν η Εκκλησία και οι Αρχές της Μόσχας εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πόλεμο αδυσώπητο, και να εξηγήσω πώς η Ρωσική Εκκλησία λειτουργεί ως όργανο κρατικής πολιτικής.
— Δηλαδή, να μεταφερθεί η ηγεσία της Ορθοδοξίας παγκοσμίως στη Μόσχα;
Αυτή είναι η φιλοδοξία τους, που ανάγεται στα πρώτα μετά την Άλωση χρόνια. Η Μόσχα να αντικαταστήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από τον 19ο αιώνα αμφισβητούν κάθε ουσιαστική αρμοδιότητά του, ενώ προσπαθούν να εξωθήσουν τις λοιπές Εκκλησίες να επαναστατήσουν εναντίον του.
— Τα 70 χρόνια κομμουνιστικής εξουσίας και απαγόρευσης της θρησκείας δεν αφάνισε το θρησκευτικό αίσθημα των Ρώσων;
Δεν ήταν εντελώς απαγορευμένη η θρησκεία, απλώς την αποθάρρυναν και προωθούσαν την αθεΐα. Ο Στάλιν, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, γνωρίζοντας ότι δεν είχε πεθάνει η Ορθοδοξία και υπογείως εξακολουθούσε να υπάρχει θρησκευτικό συναίσθημα, αποκατέστησε το Πατριαρχείο Μόσχας και το επιφόρτισε με την αποστολή να τονώσει τον ρωσικό πατριωτισμό κατά του ναζί εισβολέα. Σημειωτέον ότι ο Μέγας Πέτρος είχε καταργήσει το Πατριαρχείο Μόσχας και τη Ρωσική Εκκλησία. Από το 1720 ως το 1917 διοικούσε η Ιερά Σύνοδος με επικεφαλής γραφειοκράτη και όχι κληρικό. Ο Πέτρος ήθελε να έχει τον έλεγχο της Εκκλησίας, θεωρούσε ότι ένας πατριάρχης θα υπονόμευε το κύρος και την εξουσία του Τσάρου. Ως το 1946, η Ρωσική Εκκλησία δεν είχε επίσημο όνομα. Μιλούσαν για «ελληνική πίστη» και Ρωσική Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Παρ' όλα αυτά, το δόγμα της Τρίτης Ρώμης, που ήθελε τη Ρωσία να αναλαμβάνει την ηγεσία της Ορθοδοξίας, αφού η Κωνσταντινούπολη ήταν στα χέρια αλλοθρήσκων και ο Τσάρος ήταν μέχρι τα μέσα του 19ου αι. ο μόνος ορθόδοξος μονάρχης, έγινε πολιτική του κράτους. Εξάλλου, οι ανατολικοί Σλάβοι, δηλαδή οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί και οι Λευκορώσοι, ήταν, και παραμένουν, ο πιο πολυπληθής ορθόδοξος πληθυσμός.
— Τι σε έκανε να ασχοληθείς με το θέμα αυτό;
Δεν είχα ποτέ ιδιαίτερη σχέση με τη θρησκεία, πέραν της ιστορικής μελέτης του φαινομένου και του ρόλου του στην πολιτιστική ταυτότητα των επιμέρους κοινωνιών. Είχα ακούσει γενικώς και αορίστως για την Τρίτη Ρώμη. Το ενδιαφέρον μου για τη «γεωπολιτική των Εκκλησιών» το ξύπνησε η στάση της Μόσχας κατά την Πανορθόδοξη Σύνοδο στην Κρήτη, το 2016, που οι Ρώσοι την είχαν μποϊκοτάρει. Κατάφεραν να μπλοκάρουν και τη συμμετοχή Εκκλησιών που ελέγχουν, όπως το Πατριαρχείο Αντιοχείας, της Βουλγαρίας και της Γεωργίας. Λίγο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, κυκλοφόρησε ένα άρθρο με ψεύτικη υπογραφή Αμερικανού διπλωμάτη στην πιο σημαντική ρωσική ιστοσελίδα εκκλησιαστικών ειδήσεων, το οποίο ισχυριζόταν πως ο Ερντογάν δεν έχει ανάγκη πια τον Βαρθολομαίο, καθώς έχει χάσει το κύρος του στον ορθόδοξο κόσμο, και ότι η Σύνοδος στην Κρήτη ήταν ένα φιάσκο. Ακολούθησαν κι άλλα δημοσιεύματα που ισχυρίζονταν πως ο Βαρθολομαίος είναι φίλος του Φετουλάχ Γκιουλέν, οπότε γνώριζε για το πραξικόπημα και φρόντισε να βρίσκεται εκτός Τουρκίας εκείνες τις μέρες. Το αρχικό άρθρο ήταν ψευδεπίγραφο, προφανώς προϊόν των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών που προσπαθούσαν να εκθέσουν τον οικουμενικό πατριάρχη και να στρέψουν τις τουρκικές εναντίον του. Κατάλαβα ότι η Μόσχα είχε ξεκινήσει μια προσπάθεια θρησκευτικής και πολιτικής εξόντωσής του. Οι εθνικιστικοί κύκλοι της Τουρκίας αμέσως αναπαρήγαγαν τους ισχυρισμούς, ζητώντας την κεφαλή του Βαρθολομαίου επί πίνακι, λέγοντας πως είναι πράκτορας του Γκιουλέν. Όλα αυτά με ώθησαν να εγκύψω στο θέμα του ρωσικού πολέμου κατά του Βαρθολομαίου.
— Οι στενές σχέσεις του Πούτιν με τον Ερντογάν έχει απογοητεύσει τους Έλληνες εθνικιστές που εκτιμούν ιδιαιτέρως τον Ρώσο ολιγάρχη.
Οι σχέσεις αυτές στηρίζονται σε κοινά γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα. Βασικά, ο Ερντογάν για δικούς του λόγους, που έχουν να κάνουν με το κύρος του στη Μέση Ανατολή, προσπαθεί να εμφανιστεί ως «ανεξάρτητος» από τη Δύση. Η Τουρκία, βέβαια, λόγω ΝΑΤΟ και κεμαλισμού έχει στενή σχέση με την Αμερική, αλλά ο Ερντογάν προσποιείται ότι μπορεί να χαράξει ανεξάρτητη από αυτήν πολιτική. Ο Πούτιν, από την άλλη, προσπαθεί να πλήξει τη Δύση όπου και όπως μπορεί. Και τους δύο τους ενώνει η επιθυμία για έναν πολυπολικό κόσμο, όπου η πολιτική και πολιτιστική υπεροχή της Δύσης θα ετίθετο υπό αμφισβήτηση.
— Καθώς η επίδραση του κομμουνισμού έστρεψε την πλειονότητα του κόσμου μακριά από τη θρησκεία, ποια είναι η σημασία του Πατριαρχείου Μόσχας σήμερα; Πού στοχεύει το βιβλίο σου;
Καταρχάς, ήθελα να δείξω στον Έλληνα αναγνώστη τον πόλεμο που διεξάγουν η Εκκλησία και οι Αρχές της Μόσχας εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πόλεμο αδυσώπητο, και να εξηγήσω πώς η Ρωσική Εκκλησία λειτουργεί ως όργανο κρατικής πολιτικής. Παράλληλα, θέλησα να ξετυλίξω το νήμα της άρτια σχεδιασμένης επιχείρησης υβριδικού πολέμου που μαίνεται στην Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Κάνοντας συνεχή επίκληση της Ορθοδοξίας και της Ιστορίας, έχοντας στρατεύσει ρωσόφιλα ΜΜΕ και φυλλάδες να διαδίδουν συνεχώς fake news, στόχο έχουν να οικοδομήσουν στην Ελλάδα ένα φιλορωσικό κλίμα υπέρ του Πούτιν και ένα αντιδυτικό και αντιευρωπαϊκό consensus ‒ δυστυχώς, με μεγάλη επιτυχία. Βλέπουμε ότι οι περισσότερες μονές του Αγίου Όρους επαναστάτησαν εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου και δεν δέχτηκαν να αναγνωρίσουν τη νέα αυτοκέφαλη Εκκλησία στην Ουκρανία, και κάποιοι μητροπολίτες εξέφρασαν δημόσια αντιρρήσεις εναντίον της απόφασης της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο Πούτιν σε όλες τις δημοσκοπήσεις βγαίνει ο πιο δημοφιλής ξένος πολιτικός. Ήθελα, λοιπόν, να δείξω το μέγεθος της χειραγώγησης της ελληνικής κοινής γνώμης από τη Ρωσία και τον πόλεμο εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι ίδιοι οι Ρώσοι κατάσκοποι που συντονίζουν αυτή την επιχείρηση χειραγώγησης μιλούν για «ειρηνική επίθεση στην Ελλάδα».
— Ποιες είναι οι ενότητες του βιβλίου;
Αποφάσισα να ξεκινήσω εξηγώντας βασικές αρχές ενός κόσμου που δεν μας είναι οικείος ‒ πώς διαμορφώθηκε το οικουμενικό πατριαρχείο, ποιες είναι οι εξουσίες και τα προνόμιά του, τι σημαίνει αυτοκέφαλη Εκκλησία. Κάνω μια ιστορική αναδρομή στη διαμόρφωση της ρωσικής Ορθοδοξίας και εθνικής ταυτότητας. Όλα αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να καταλάβει κανείς τι αμφισβητούν οι Ρώσοι και με ποιον τρόπο. Καταλήγω, βέβαια, με τη σύγκρουση γύρω από την Ουκρανία και την τρέχουσα ρήξη μεταξύ Μόσχας και Οικουμενικού Πατριαρχείου.
— Συμπερασματικά, είναι ένα πολιτικό βιβλίο που αφορά την Ιστορία γενικότερα ή τα τρέχοντα γεγονότα;
Είναι ένα βιβλίο που πραγματεύεται το πώς η Ρωσία χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως γεωπολιτικό όπλο, τόσο στο εξωτερικό ‒και ιδίως στην Ελλάδα‒ όσο και στο εσωτερικό. Το αυταρχικό καθεστώς Πούτιν επιστράτευσε τον Κύριλλο όταν χρειάστηκε να κατευνάσει τον λαό στις νοθευμένες εκλογές του 2012 κι εκείνος αποκάλεσε τον Πρόεδρο «δώρο από τον Θεό»!
σχόλια