Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ

Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ Facebook Twitter
Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935) και βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας.
0

Τριπλό παιχνίδι. Έγιναν διαβόητοι ως «οι κατάσκοποι του Κέιμπριτζ» και το διπλό, ακόμα και τριπλό παιχνίδι τους (όπως μάλλον συμβαίνει στην περίπτωση του Κιμ Φίλμπυ) ενέπνευσε πλήθος συγγραφέων, σεναριογράφων και σκηνοθετών. Τα κόλπα της κατασκοπείας είναι πάντα γοητευτικά, ιδίως αν τα παρακολουθείς από την ασφάλεια του γραφείου όπου διαβάζεις μυθιστορήματα γι' αυτά ή όταν τα βλέπεις στην οθόνη. Όταν τα ζεις, ενίοτε διαπιστώνεις ότι μικρό είναι το ποσοστό της σαγήνης και της περιπέτειας, ενώ δυσανάλογα μεγάλο είναι αυτό της τυπολατρικής τήρησης των ιδιαίτερων κανόνων της κατασκοπείας, καθώς και εκείνο της καθημερινής ρουτίνας. Ο Χάρολντ Έιντριαν Ράσσελ Φίλμπυ (1912-1988), γνωστός τοις πάσι ως Κιμ Φίλμπυ, υπήρξε ένας από τους διψασμένους για περιπέτεια, (αλλά και για κοινωνική δικαιοσύνη, ανώτερα ιδεώδη, υπέρβαση της υποκρισίας) νεαρούς του Κέιμπριτζ που στρατολογήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης και έδρασαν επί δεκαετίες ως κατάσκοποι. Οι άλλοι τρεις ήσαν ο Ντόναλντ Μακλίν (1913-1983), το αδιανόητο πλάσμα που άκουγε στο όνομα Γκάι Μπέρτζες (1911-1963) και ο σερ (!) Άντονι Μπλαντ (1907-1983). Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935), βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας, και πατέρας του πασίγνωστου ήδη από το πρώτο του μυθιστόρημα, τις Ευμενίδες, Τζόναθαν Λίτελ (1967), επιχειρεί να μας μυήσει στην ψυχονοητική ιδιοσυστασία του Κιμ Φίλμπυ, να χαρτογραφήσει το φαινομενικό χάος της δράσης του, να διερευνήσει το πώς και το γιατί επιλέγει κανείς να γίνει ένας αφανής παίκτης στη σκοτεινή σκακιέρα των συγκρούσεων που ταλανίζουν εκατομμύρια ανθρώπους. Με το μυθιστόρημά του Φίλμπυ - Πορτραίτο του κατασκόπου σε νεαρά ηλικία (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα), που ήδη ο τίτλος του παίζει με τον τίτλο του Τζέιμς Τζόις, Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία, καταφέρνει να τέρψει και να πληροφορήσει, να διασκεδάσει και να διδάξει.

2.

Αλληλουχία αφηγήσεων. Το μυθιστόρημα συντίθεται σαν μια αλληλουχία αφηγήσεων, σε πρώτο ενικό, των προσωπικοτήτων που ενέχονταν στην ιστορία του Φίλμπυ, από τη Γιελένα Μοντίνσκαγια, αναλύτρια των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, και τον Γκάι Μπέρτζες, τον ιδιοφυή αλκοολικό, ομοφυλόφιλο και απρόβλεπτο ταραξία σύντροφο του Φίλμπυ, έως τον Τέοντορ Στεπάνοβιτς Μάλυ, γνωστό ως Όττο, και τον Ανατόλυ Γκόρσκι, που υπήρξαν οι καθοδηγητές και σύνδεσμοι του Φίλμπυ. Στο τέλος, ο Λίτελ κάνει μια υπόθεση εργασίας, σύμφωνα με την οποία ενδέχεται ο Φίλμπυ να ήταν όχι διπλός, αλλά τριπλός κατάσκοπος, και να ξεγέλασε τους Σοβιετικούς, παραπληροφορώντας από την αρχή τη Μόσχα. Το πράγμα περιπλέκεται από στοιχεία που έρχονται στο φως με τα χρόνια, ιδίως μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ. Τα στοιχεία οδηγούν σε μυθιστορήματα, αυτά με τη σειρά τους σε κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, εν συνεχεία νέα στοιχεία προκαλούν αμφιβολίες και επανεξέταση των παλαιών, ακολουθούν νέα μυθιστορήματα, κι άλλες ταινίες, και πάει λέγοντας, ώσπου ο λαβύρινθος γίνεται έρημος, όπως στο γνωστό αφήγημα του Μπόρχες, για να έρθουν και πάλι οι μυθιστοριογράφοι να αρδεύσουν την έρημο. Ο πολύς Τζον Μπάνβιλ, φέρ' ειπείν, έρχεται να μας προσφέρει τη δική του εκδοχή των «κατασκόπων του Κέιμπριτζ» με το μυθιστόρημα Ο αδιάφθορος (μτφρ. Κατερίνα Τζωρίδου, εκδ. Καστανιώτης), με τη διαφορά ότι εδώ δεν πρωταγωνιστεί ο Κιμ Φίλμπυ αλλά ο σερ Άντονι Μπλαντ, υπό το όνομα Βίκτορ Μάσκελ. Και ο Μπάνβιλ, όπως και ο Λίτελ, πασχίζει να συλλάβει πώς οδηγείται ένας λαμπρός νέος στον ζόφο της κατασκοπείας, στο απόλυτο βδέλυγμα: την προδοσία.

3.

Ο κληρικός της προδοσίας. Εκεί όπου σταματούν οι μυθιστοριογράφοι, αρχίζουν οι δοκιμιογράφοι. Και αντιστρόφως. Τόσο τα γεγονότα όσο και οι λογοτεχνικές εκδοχές τους ώθησαν τον Τζορτζ Στάινερ (Παρίσι, 1929) να καταπιαστεί ακριβώς με το αίνιγμα της κατασκοπείας, με τις περιπλοκές της προσωπικότητας που προχωρεί στην προδοσία, με τους ιδιότυπους κανόνες που ορίζουν αυτό το παιχνίδι της σκιάς και του καθρέφτη, της φωτογραφικής μηχανής και του ρεβόλβερ, της λεπταίσθητης ευφυΐας και της κτηνώδους βίας. Αυτός ο σημαντικότατος στοχαστής, ίσως ο σπουδαιότερος εν ζωή, συνέθεσε ένα πολυσέλιδο δοκίμιο με αφορμή τις αποκαλύψεις σχετικά με τον σερ Άντονι Μπλαντ που αναστάτωσαν τη Μεγάλη Βρετανία και υποχρέωσαν την τότε πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ να μιλήσει ανοιχτά για όλα όσα πολλοί αποκάλυπταν και διέδιδαν, αλλά χωρίς ακλόνητα χαρτιά. Στον πολύτιμο τόμο Περί λόγου, τέχνης, και ζωής (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Πατάκης), ο Στάινερ παραδίδει έξοχα μαθήματα συγγραφής δοκιμίων, καθώς συνδυάζει μια αχανή ευρυμάθεια με μια μοναδική οξύνοια, διαποτισμένη από σπάνια ηθική. Στον τόμο αυτό δεσπόζει το κείμενο Ο κληρικός της προδοσίας, μια εκτενής προσπάθεια συγκροτημένων απαντήσεων στα σκληρά ερωτήματα που έθεσε το σκάνδαλο Μπλαντ.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ