«Αν έχω δίκιο, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η Αριστερά κατά τη μεγαλύτερη περίοδο του προηγούμενου αιώνα δεν κατάλαβε τι μορφή θα είχε το τέλος του καπιταλισμού. Στόχος της παλιάς Αριστεράς ήταν η διά της βίας καταστροφή των δυνάμεων της αγοράς. Κινητήρια δύναμη θα ήταν η εργατική τάξη, που θα δρούσε είτε στις κάλπες είτε στα οδοφράγματα. Κινητήριος μοχλός το κράτος. Η ευκαιρία θα εμφανιζόταν, λόγω των συχνών επεισοδίων οικονομικής κατάρρευσης». Με αυτά τα ρηξικέλευθα λόγια ανατρέπει τις κυρίαρχες δοξασίες και θεωρίες για τον Καπιταλισμό ο γνωστός δημοσιογράφος Πολ Μέισον αναμοχλεύοντας μέσα από τις σκοτεινές γωνιές του συστήματος οτιδήποτε μπορεί να του χρησιμεύσει για να στήσει το εντυπωσιακό πόνημά του. Στις 500 και πλέον σελίδες του πολυσυζητημένου «Μετακαπιταλισμός - Ένας οδηγός για το μέλλον μας» -που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Άλκη Καφετζή- ο Μέισον δεν φοβάται να κριτικάρει κορυφαίους οικονομολόγους και θεωρητικούς όπως ο Μαρξ, η Λούξεμπουργκ, ο Μπουχάριν ή ο Βάργκα αλλά και να αντιπροτείνει έναν νέο τρόπο επισκόπησης και ανάλυσης που ξεπερνά τα όρια των παραγωγικών δυνάμεων ή της θεωρίας βάσης-εποικοδομήματος. Για τον Μέισον κεντρικός άξονας είναι οι πολλαπλές διαστάσεις του Καπιταλισμού και οι εγγενείς αντιφάσεις του αλλά και η τάση του να επιβιώνει παρά τις προσδοκίες για το αντίθετο. Διαπίστωση στην οποία ο συγγραφέας καταλήγει ύστερα από ενδελεχή μελέτη των υφιστάμενων θεωριών και από πρωτότυπη αντιπαραβολή τους.
Το εντυπωσιακό είναι ότι αναμοχλεύει παλαιότερες θεωρίες, όπως αυτή των κυμάτων του Κοντράτιεφ -του κορυφαίου οικονομολόγου που θανατώθηκε επί Στάλιν- τις οποίες μεθερμηνεύει με τρόπο ρηξικέλευθο προκειμένου να επεξηγήσει τι είναι ακριβώς αυτό που επιμήκυνε τη διάρκεια του καπιταλιστικού κόσμου. Καθώς φαίνεται, οι νέες τεχνολογίες, τα νέα οικονομικά μοντέλα και οι νέες δομές των τεχνολογιών έδωσαν το φιλί της ζωής στον καπιταλισμό ενισχύοντας την ανάπτυξη και ελαχιστοποιώντας την ύφεση. Με λίγα λόγια συνέβαλαν στην ανακατανομή του πλούτου δίνοντας την αίσθηση μιας φαινομενικής έστω κοινωνικής ειρήνης. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι διόλου αμελητέο σε μια νέα θεωρία του Καπιταλισμού που επιβάλλεται, σύμφωνα με τον Μέισον, ύστερα από όλα αυτά, να έχει την τεχνολογία ως βασικό αναλυτικό της άξονα. Αν μέχρι τώρα ο χρηματοπιστωτικός τομέας αποσταθεροποίησε την οικονομία δημιουργώντας κερδοσκοπικούς κύκλους έντονων οικονομικών διακυμάνσεων, η τεχνολογία δείχνει να αλλάξει άρδην και να ριζοσπαστικοποιεί τον τρόπο που δημιουργούνται αποκεντρωμένες δράσεις ατόμων, νέες μορφές οικονομίας στις οποίες απουσιάζουν τα χρήματα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Wikipedia.
Σημαντικό στο σημείο αυτό είναι να αντιληφθούμε τον βαθμό που η τεχνολογία μέσω των ανοιχτών δυνατοτήτων της, όπως στην περίπτωση της Wikipedia, λειτουργεί ως μέσο παραγωγής, αλλά και δημιουργίας ενός άλλου επαναστατικού σχεδίου με επίκεντρο τον άνθρωπο.
"Οι οικονομολόγοι συνηθίζουν να επιδεικνύουν την παλιομοδίτικη λογική του άνωθεν σχεδιασμού με παιχνίδια του μυαλού όπως «φανταστείτε να προσπαθούσε η Σοβιετική Ένωση να δημιουργήσει τα Starbucks». Ορίστε όμως μια πιο γαργαλιστική περίπτωση: Φανταστείτε να προσπαθούσαν η Amazon, η Toyota και η Boeing να δημιουργήσουν την Wikipedia». Δίχως δομές συνεργατικής παραγωγής και προγραμματισμό Ανοιχτού Κώδικα, θα υπήρχαν μόνο δυο επιλογές: η αξιοποίηση της αγοράς ή η αξιοποίηση των ιεραρχικών δομών μίας εταιρείας. Από τη στιγμή που υπάρχουν σχεδόν 12.000 λήμματογράφοι της Wikipedia, θα μπορούσε να προσληφθεί ένα τέτοιο νούμερο εργαζομένων, μερικοί από τους οποίους ενδεχομένως να εργάζονταν υπό εργολαβικό καθεστώς σε κάποια από τις οικονομικές γαλέρες του κόσμου, ενώ η διαχείριση της εργασίας τους θα γινόταν από μια καλύτερα αμειβόμενη ομάδα διοικητικών στελεχών με έδρα κάπου στη ζώνη ηλιοφάνειας των ΗΠΑ. Θα μπορούσαν να είχαν κάποιο επιπλέον κίνητρο για να συντάξουν την καλύτερη εγκυκλοπαίδεια του Διαδικτύου και θα έμπαιναν συγκεκριμένοι στόχοι, με πριμ, καλλιέργεια του πνεύματος συνεργασίας μέσα από τους «κύκλους ποιότητας και άλλο παρόμοια». Το αποτέλεσμα όμως δεν θα ήταν ποτέ τόσο δυναμικό όσο η Wikipedia. Η προσπάθεια παραγωγής 26.000.000 άρθρων από μια εταιρεία 12.000 υπαλλήλων είναι τόσο μάταιη, όσο μια προσπάθεια της Σοβιετικής Ένωσης να χτίσει τη δική της εκδοχή των Starbucks".
Συμπέρασμα; «αντί να χρησιμοποιηθεί μια εταιρεία για να δημιουργηθεί η Wikipedia με διαταγές, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι δυνάμεις της αγοράς για να δημιουργηθεί η Wikipedia με εμπορικές δραστηριότητες». Σημαντικό στο σημείο αυτό είναι να αντιληφθούμε τον βαθμό που η τεχνολογία μέσω των ανοιχτών δυνατοτήτων της, όπως στην περίπτωση της Wikipedia, λειτουργεί ως μέσο παραγωγής αλλά και δημιουργίας ενός άλλου επαναστατικού σχεδίου με επίκεντρο τον άνθρωπο. Διαπιστώνοντας πως η γνώση είναι δύναμη ο Μέισον παραδέχεται πως πρώτος για τη δημιουργία του κεφαλαίου της γνώσης μίλησε ο Καρλ Μαρξ παραπέμποντας στη «συλλογική νοημοσύνη» και την «τεχνολογική ανάπτυξη» αλλά σύντομα εγκατέλειψε την ιδέα επειδή, κατά την άποψη του συγγραφέα , η τεχνολογία δεν είχε σχέση με την κοινωνία της εποχής του. Και παρότι μίλησαν κι άλλοι για νέους τρόπους παραγωγής-όπως ο Μπένκλερ, ο Κέλι ή ο Ντράγκερ- κανείς δεν αντιλήφθηκε πλήρως τη δυναμική τους. Αν επομένως αναλυθεί ο Μετακαπιταλισμός μέσα από το πρίσμα της απόκτησης γνώσης και σωστής αναδιαμόρφωσης των πλάνων που δίνει η τεχνολογία, τότε ίσως μπορούν να γίνουν αντιληπτοί όροι όπως «βιωσιμότητα ή ανάπτυξη». Αρκεί η Αριστερά να καταλάβει τι λάθος έκανε στην εκτίμηση και την πράξη αλλά και τι χρειάζεται για να γίνει αλλάζοντας τους όρους δημιουργίας, εργασίας και διαβίωσης. Ο Μέισον φέρνει παραδείγματα από οικονομολόγους, ζωντανεύει σκηνές από βιβλία και είναι γλαφυρός στο πως ακόμα και τα επιστημονικής φαντασίας αναγνώσματα, όπως ο «Κόκκινος Πλανήτης» του Μπογκτνάνοφ, μπορούν να βοηθήσουν τη διαφορετική κατανόηση της οικονομίας αλλά και της ίδιας της ιστορίας. «Η μετάβαση δεν θα έχει σχέση μόνο με την οικονομία. Θα πρέπει να είναι μια μετάβαση με βάση τον άνθρωπο» επιμένει σχεδόν μανιφεστικά ο Μέισον. «Καθώς η Γη γυρίζει, στα ημιφωτισμένα γυμναστήρια κάπου ψηλά στους ουρανοξύστες της Σαγκάης και της Σιγκαπούρης επιχειρηματίες ιδροκοπούν πάνω στους διαδρόμους πριν ξεκινήσει μια μέρα πάλης με ανθρώπους που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους ίδιους. Ο περιστοιχισμένος από σωματοφύλακες πλούτος της Κεντρικής Ασίας ετοιμάζεται να καταληστεύσει τον πλανήτη για ακόμα μια μέρα». Και ο κόσμος όντως συνεχίζει να γυρίζει αλλά ίσως κάποια μέρα γίνει πιο δίκαιος, αρκεί να αντιληφθούμε τον τρόπο που διαμορφώνονται οι αλλαγές και συγκλονίσουμε εμείς οι ίδιοι το σύμπαν με αυτοδιαχειριζόμενους διαδικτυακούς τόπους.
Ιnfo:
O Πολ Μέισον συναντά τους Έλληνες αναγνώστες σήμερα Πέμπτη στις 18:00 στο βιβλιοπωλείο Public του Συντάγματος, στο Αναγνωστήριο βιβλίου στον 3ο όροφο όπου θα συνομιλήσει με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Νίκο Κουρμουλή και θα υπογράψει αντίγραφα αντίτυπα του βιβλίου του.
σχόλια