Υπήρξε θρύλος κι «ευαγγέλιο» στα χέρια πολλών επαναστατημένων νεολαίων ανά τον κόσμο, αντιμετώπισε σκληρές κριτικές (ακόμα κι από τον αντιεξουσιαστικό χώρο), διώξεις κι απαγορεύσεις – το FBI το είχε χαρακτηρίσει σαν μια «από τις πιο βάναυσες, χαμερπείς και παρανοϊκές απόπειρες γραφής που υπήρξαν ποτέ»
Πώς καλλιεργείς μαριχουάνα και «μαγικά» μανιτάρια; Πώς παρασκευάζεις «σπιτική» μεσκαλίνη και LSD; Πώς κάνεις σαμποτάζ και παρακολουθήσεις, πώς φτιάχνεις εκρηκτικά, πώς παγιδεύεις δρόμους και κτίρια, πώς χρησιμοποιείς πιστόλι, μαχαίρι, πολυβόλο αλλά και τα ίδια σου τα χέρια ενάντια στον ταξικό εχθρό; Πώς, ακόμα, μπορούν να συμβάλλουν στην επανάσταση το μοσχοκάρυδο, οι μπανανόφλουδες και οι φρύνοι;
Αν πάντα σε βασάνιζαν τέτοια ερωτήματα, τότε ο «Τσελεμεντές του Αναρχικού» (πρωτότυπος τίτλος: "The Anarchist Cook Book") γράφτηκε για σένα. Εξ ιδίας πείρας μιλώ, βεβαίως, μιας κι ήταν από τα «θέσφατα» μιας οργισμένης εφηβείας, στη φάση εκείνη που λες «θέλω έναν άλλο κόσμο εδώ και σήμερα» και νιώθεις, φυσικά, απόλυτα σίγουρος τόσο για τη δική σου επάρκεια ως «επαναστατικού υποκειμένου» όσο και για το άμεσα πραγματοποιήσιμο του οράματός σου – ομολογώ μάλιστα ότι πειραματίστηκα κιόλα με ορισμένες συνταγές, τις πλέον... ανώδυνες ευτυχώς. Διότι, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας επανειλημμένα προειδοποιεί, το βιβλίο αυτό είναι «αυστηρά ακατάλληλο για παιδιά και ηλίθιους!». Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που τις προάλλες μου έπεσε κατακέφαλα καθώς τακτοποιούσα τη βιβλιοθήκη – κι ήταν τόσες οι αναμνήσεις που ξύπνησε ώστε είπα να γράψω κατιτίς γι΄αυτό κι ας κινδυνεύω να καταχωρηθώ σε κάποια "μαύρη λίστα" - γιατί ο Τσελεμεντές κυκλοφορεί μεν πλέον νόμιμα (θέλει βέβαια αρκετό ψάξιμο και τύχη να τον πετύχεις) κι ας παραβιάζουν τα γραφόμενά του σύσσωμο τον αντιτρομοκρατικό, αν όμως έχεις μπλεξίματα με τον νόμο και τον βρουν σπίτι σου στο "φορτώνουν" και αυτό, άσχετα που το πιθανότερο είναι να μη ληφθεί καν υπόψη στο δικαστήριο.
Η λεγόμενη μαγειρική της εξέγερσης κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1971, γνώρισε απανωτές εκδόσεις και μεταφράστηκε, έκτοτε, σε πολλές γλώσσες – στα ελληνικά τον «Τσελεμεντέ» με το αλφάδι κυκλοφόρησε το 1982 ο Γιώργος Καράμπελας στις καλαματιανές εκδόσεις «Ο Άγιος Θεράπων» που ο ίδιος είχε συστήσει με τη φράση «Χριστός ή Χάος» στο λογότυπο. Υπήρξε θρύλος κι «ευαγγέλιο» στα χέρια πολλών επαναστατημένων νεολαίων ανά τον κόσμο, αντιμετώπισε σκληρές κριτικές (ακόμα κι από τον αντιεξουσιαστικό χώρο), διώξεις κι απαγορεύσεις – το FBI το είχε χαρακτηρίσει σαν μια «από τις πιο βάναυσες, χαμερπείς και παρανοϊκές απόπειρες γραφής που υπήρξαν ποτέ», κάνοντάς του συγχρόνως έτσι την καλύτερη δυνατή διαφήμιση - αλλά που συνεχίζει, ωστόσο, να κυκλοφορεί εκεί έξω, παρότι εντέλει το αποκήρυξε ο ίδιος ο συγγραφέας του.
Συγκεκριμένα, λίγο μόλις καιρό μετά την έκδοσή του, ο William Powell ανακάλυψε τον Θεό, παραδόξως όχι σε κάποιο πιο μοντέρνο "cult" όπως οι Χάρε Κρίσνα ή ο Όσο Ραζνίς, αλλά στο παραδοσιακό αγγλικανικό Δόγμα. Αμέσως μετά αποκήρυξε δημόσια τον αναρχικό «Τσελεμεντέ» κι από τότε καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες ώστε ο εκδοτικός οίκος Lyle Stuart που κατείχε το copyright να αποσύρει το βιβλίο, δίχως ακόμη αποτέλεσμα – τελευταία του «έκκληση» ήταν μια επιστολή στον Guardian πέρσι τον Δεκέμβριο. O Powell, που μαζί με τη γυναίκα του δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια στους "Εκπαιδευτικούς χωρίς Σύνορα" κατάφερε τουλάχιστον να αποσυνδέσει το όνομά του από αυτό – συγγραφέας στην τρέχουσα αμερικανική έκδοση της Snowball Publishing που φέρεται πλέον κάποιος Max Peters, ενώ έχουν αφαιρεθεί κάποια "πολύ εξτρίμ" κομμάτια.
Έχουν, ωστόσο, καταγραφεί περιπτώσεις όπου η κατοχή του «Τσελεμεντέ» θεωρήθηκε επιβαρυντικό στοιχείο σε συλλήψεις υπόπτων για τρομοκρατικές πράξεις ακόμα και στην Ελλάδα, τόσο παλιότερα με την περίπτωση του Φίλιππα Κυρίτση (που εντέλει αθωώθηκε πανηγυρικά), όσο και πιο πρόσφατα με κατηγορούμενους για συμμετοχή στους Πυρήνες της Φωτιάς. Εξάλλου πέρσι στις ΗΠΑ ύστερα από το πολύνεκρο φονικό που προκάλεσε ο 18χρονος Καρλ Πίρσον σε σχολείο του Κολοράντο ακούστηκαν νέες φωνές για την απαγόρευση της κυκλοφορίας του με τον ισχυρισμό ότι ήταν ανάμεσα στις επιρροές του δράστη.
Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου η κατοχή του «Τσελεμεντέ» θεωρήθηκε επιβαρυντικό στοιχείο σε συλλήψεις υπόπτων για τρομοκρατικές πράξεις ακόμα και στην Ελλάδα.
Οι αρχές της δεκαετίας του '70 ήταν μια αμήχανη εποχή για τις ΗΠΑ και τον πλανήτη γενικότερα. Το χίπικο, το ειρηνιστικό, το αντιπολεμικό και τα άλλα κινήματα αμφισβήτησης που την προηγούμενη δεκαετία είχανε φέρει τον κόσμο πάνω-κάτω, δείχνανε ήδη σημάδια κάμψης και κόπωσης. Ούτε το «κατεστημένο» είχαν ρίξει, μήτε καν τον πόλεμο του Βιετνάμ δεν είχαν καταφέρει να σταματήσουν, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος κι οι πυρηνικοί εξοπλισμοί καλά κρατούσαν. Η απογοήτευση κι η κούραση σε μια εξεγερμένη γενιά - η οποία περνούσε ήδη το ηλικιακό «όριο εμπιστοσύνης» των τριάντα που είχε θέσει ο γαλλικός Μάης -, είναι διάχυτες. Πολλοί ενδίδουν στο «σύστημα» γενόμενοι, μάλιστα, «βασιλικότεροι του βασιλέως» στην πορεία, άλλοι ιδιωτεύουν ("Where Have all the Flowers Gone?", τραγουδούσε η Τζόαν Μπαέζ), αρκετούς τους ξεπαστρεύει η ηρωίνη. Οι πιο πολιτικοποιημένοι υφίστανται άγρια καταστολή και οι πιο σκληροπυρηνικοί ανάμεσά τους φλερτάρουν πια ανοικτά με το ένοπλο. Όχι τόσο στις ΗΠΑ, όπου η ιδεολογία του αντάρτικου πόλης είχε μάλλον περιθωριακή απήχηση, όσο στη Δυτική Ευρώπη (RAF, Ερυθρές Ταξιαρχίες κ.λπ.). Ο Τσελεμεντές του Αναρχικού εκδόθηκε ακριβώς σε εκείνη τη χρονική συγκυρία.
Την ελευθερία του λόγου, τον πράγματι «διασκεδαστικό τρόπο γραφής» αλλά και τη μεγάλη ιστορική του αξία σαν ιστορικό ντοκουμέντο επικαλέστηκε κι ο Έλληνας μεταφραστής του στον πρόλογο της έκδοσης, που μάλιστα ξεκινά με τη ρήση της Αλίκης Βουγιουκλάκη «είμαι η αναρχική του θεάτρου»! Όμως οι αρχές δεν διακρίνονται για το πλουραλιστικό πνεύμα, ούτε για το χιούμορ τους. Ο Γιώργος Καράμπελας (συγγραφέας «αιρετικών» αναγνωσμάτων κι ο ίδιος, όπως η «Ιερή Βοτανολογία», το «Ελληνικό Αντάρτικο των Πόλεων 1974-85» και το «Ιερό Χόρτο» ενώ ιδιωτεύει σήμερα κάπου στην Πελοπόννησο, απασχολούμενος «με τη γεωργία, την αρχαιογνωσία και θεοσοφικές μελέτες», όπως διαβάζουμε σε ένα ιντερνετικό βιογραφικό), συλλαμβάνεται και δικάζεται για κακούργημα. Εντέλει αθωώνεται και το βιβλίο, που είχε κατασχεθεί προσωρινά, επανακυκλοφορεί κανονικά μέχρις εξαντλήσεως των αποθεμάτων. Σήμερα πια είναι αυτό που λέμε συλλεκτικό κομμάτι - μέχρι πρότινος διακινούνταν στην Αθήνα από τις εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος του αείμνηστου Μιχάλη Πρωτοψάλτη.
«Αυτοί που κατέχουν την εξουσία δεν πρόκειται να την παραδώσουν ποτέ στον λαό χωρίς βία... Την εξουσία την παίρνεις, ποτέ δεν σου τη δίνουν... Ο Τσελεμεντές δεν είναι ένα βιβλίο επαναστατικό καθεαυτό... ελπίζω όμως πως θα σπρώξει σε δράση μερικά αποχαυνωμένα κύτταρα του εγκεφάλου», γράφει μεταξύ άλλων ο Powell στη δική του εισαγωγή, διευκρινίζοντας ότι δεν απευθύνεται σε εξτρεμιστικές ομάδες που κατέχουν ήδη όσα αναφέρει (Weathermen, Minutemen, Πάνθηρες) αλλά στον απλό αμερικανικό λαό, «που αν δεν προστατέψει τον εαυτό του από τους φασίστες, τους καπιταλιστές και τους κομμουνιστές, λίγα είναι τα ψωμιά του!». Ο Τσελεμεντές δεν διακρίνεται για τις εμβριθείς φιλοσοφικές του αναλύσεις, είναι άλλωστε ένα καταρχήν πρακτικό «εγχειρίδιο επιβίωσης», παρουσιάζει ωστόσο την αναρχία σαν έναν «αισιόδοξο τρόπο αντίληψης και ύπαρξης» αφού «βασική της προϋπόθεση είναι η ακλόνητη πίστη στην ανθρώπινη φύση και την πρωταρχική της καλοσύνη».
Υπάρχουν κεφάλαια πράγματι διασκεδαστικά, όπως αυτά που δίνουν συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής με χασίς (χασισόπιτα, space cake, σούπα, χοιρινό ή φασόλια με «χόρτο», σπαγγέτι με «πράσινη» σος κ.ά.) ή τα άλλα που αναφέρονται λεπτομερώς στην «οικιακή» καλλιέργεια και παρασκευή ψυχεδελικών αλλά και στα «λαϊκά» ευφορικά όπως η κόλλα, τα poppers και τα βαρβιτουρικά. Βρίσκεις επίσης εδώ οδηγίες χρήσης αλλά και χειρισμού ενός "bad trip".
Όταν βέβαια φτάνουμε στο κεφάλαιο σαμποτάζ, όπλα και αυτοάμυνα, η κατάσταση σοβαρεύει: «Για να επιτύχει μια επανάσταση πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στο πάθος και τον πρακτικό νου... Το αληθινό καθήκον του επαναστάτη είναι να δημιουργεί ανυπόφορη καταπίεση και να την κάνει φανερή..». Παρατίθενται λεπτομερείς οδηγίες ηλεκτρονικής παρακολούθησης, προπαγανδιστικών εκστρατειών, σαμποτάζ τηλεπικοινωνιών, αυτοκινήτων, γεφυρών, ΑΤΜ τραπεζών κ.λπ. «Μόνο ένας σκοπός υπάρχει στην πάλη σώμα με σώμα, κι αυτός είναι να σκοτώσεις... οι χειρότεροι εχθροί ενός αγωνιστή της ελευθερίας είναι οι συγκινήσεις», τονίζεται στο κεφάλαιο για την «επιθετική» αυτοάμυνα, ανεξάρτητα αν αυτή γίνεται με φυσικά (χέρια, πόδια, νύχια, δόντια), αυτοσχέδια (όπως μαχαίρια, τόξα, βόμβες Μολότοφ αλλά κι εκτοξευτήρες ρουκετών) ή κανονικά όπλα (πιστόλια, τουφέκια, ημιαυτόματα και άλλα «βοηθήματα» που άλλωστε στις ΗΠΑ μπορείς εύκολα να προμηθευτείς), ενώ έμφαση δίνεται στην εκπαίδευση ανταρτών πόλης. Εξαίρεται ο δυνάμει "διαφωτιστικός" ρόλος της φυλακής για τον επαναστάτη, ενώ υπάρχουν επίσης αναλυτικές οδηγίες παρασκευής εκρηκτικών, όπως ο δυναμίτης και το ΤΝΤ καθώς και χημικών όπλων (κυρίως δακρυγόνα, για τα οποία δίνονται και συμβουλές προστασίας). Όλα αυτά συνοδεύονται από αναλυτικά σκίτσα και σχεδιαγράμματα. «Παρών» δίνουν επίσης με ρητά ή γραπτά τους μεταξύ άλλων οι Αβραάμ Λίνκολν, Μάλκολμ Χ, Χο Τσι Μινχ, Α.Σ. Νιλ και Ευγένιος Ντεμπς.
Στο υστερόγραφο, ο Powell καταγγέλλει τους ανθρώπους της εξουσίας «που ποτέ δεν φτιάχνουν νόμους για τους εαυτούς τους», τους «παρανοϊκούς, μεγαλομανείς, σαδιστές, αμόρφωτους μπάτσους» που συνιστούν «κοινωνικό φαινόμενο» κανονικά, παραθέτει χρήσιμες νομικές συμβουλές για συλληφθέντες διαδηλωτές και καταλήγει με μια νετσαγεφική προτροπή: «Αφήστε τον φόβο, τη μοναξιά και το μίσος να φουντώσουν μέσα σας... Αφήστε το πάθος και την αγάπη σας να ξεπεράσει τις ψεύτικες αξίες που μας επέβαλαν... Η ελευθερία βασίζεται στον σεβασμό κι αυτός κερδίζεται μόνο αν χυθεί αίμα!».
Αλλά το αίμα που χύνεται αψήφιστα συνήθως φέρνει απλά ακόμα περισσότερο αίμα, δίχως μάλιστα διακρίσεις σε «αθώο» και ένοχο». Ο Τσελεμεντές δέχτηκε επικρίσεις κι από τον ίδιο τον αναρχικό χώρο για «ιδεολογική αφέλεια» και «απροκάλυπτο μιλιταρισμό», ενώ αρκετές «συνταγές» του ελέγχονται τόσο για την πιστότητα (η αναφορά π.χ. στο «φτιάξιμο» από ψημένες μπανανόφλουδες θεωρείται μεγάλη μούφα) όσο και για την ασφάλεια του «πειραματιζόμενου σεφ» και των γύρω του – έχει μάλιστα κατηγορηθεί ότι προκάλεσε αρκετά ατυχήματα. Δεν παύει, όμως, να είναι μια έκδοση ιδιαίτερη, μεγάλης ιστορικής αξίας που αξίζει μια θέση αν όχι στο... οπλοστάσιο του σπιτιού, σίγουρα στην κουζίνα – συνταγές για space cake και γέμιση κοτόπουλου με σταφίδες, αμύγδαλα, σέλινο και φυσικά μπόλικο «χόρτο» δεν θα βρεις ούτε στη Βέφα, ούτε στον Σκαρμούτσο!
σχόλια