Οι κομμουνιστές της βιτρίνας

Οι κομμουνιστές της βιτρίνας Facebook Twitter
Δικαιολογημένα, λοιπόν, οι πρωταγωνιστές του στο νέο του βιβλίο Κόκκινες Βασίλισσες είναι κομμουνιστές ή, τουλάχιστον, προασπιστές μιας ανυπεράσπιστης ουτοπίας που περιλαμβάνει όλες τις φυλές της Νέας Αγγλίας... Επεξεργασία: Ατελιέ/ LIFO
0

Η μοναξιά και η απείθεια γίνονται πείνα – μια ενεργητική διαδικασία καταβρόχθισης» που συναρπάζει τον Aμερικανό συγγραφέα Τζόναθαν Λέθεμ και τον παρασύρει στον ρου της ιστορίας. Δικαιολογημένα, λοιπόν, οι πρωταγωνιστές του στο νέο του βιβλίο Κόκκινες Βασίλισσες είναι κομμουνιστές ή, τουλάχιστον, προασπιστές μιας ανυπεράσπιστης ουτοπίας που περιλαμβάνει όλες τις φυλές της Νέας Αγγλίας. Στον βαθμό που διεκδικούν έναν κόσμο που δεν υπήρξε ποτέ γεμάτος αταξικές επιδιώξεις, έρωτες, όνειρα, διαψεύσεις και πάλι όνειρα, διαψεύσεις και λέξεις, όλα αυτά συγχωνεύονται σε μια πολιτική εκδοχή που δεν ευδοκίμησε ποτέ στην Αμερική, όπως ο κομμουνισμός. Η νέα ουτοπία που διαμορφώθηκε στα κεφάλια των πάσης φύσεως ιδεαλιστών τον Μεσοπόλεμο, παράλληλα με τον πιο άγριο και αδυσώπητο καπιταλισμό, δεν είχε τόσο να κάνει με τους αυστηρούς κανόνες του ρωσικού ή, έστω, βαλκανικού υπαρκτού καθεστώτος αλλά με τα βιώματα ή, μάλλον, τα συναισθήματα των ανθρώπων που τα εξέφραζαν. Κομμουνισμός ίσον επιθυμία για μια αταξική κοινωνία, κομμουνισμός ίσον επιθυμία για απελευθέρωση, κομμουνισμός ίσον όνειρα για παραπάνω κοινωνικές πυκνότητες βιωμένες στην αφθονία της ζωής. Τα πάντα στο βιβλίο του Λέθεμ, που παρακολουθεί τους ριζοσπάστες πρωταγωνιστές του από τη δεκαετία του '30 έως σήμερα, πρέπει να γίνουν και να τηρηθούν στο έπακρο ως προϋποθέσεις μιας παράστασης που μόνο ένα ιδεαλιστικό σενάριο, όπως ο κομμουνισμός, θα μπορούσε να ανεβάσει. Εδώ η κομμουνιστική νομοτέλεια, ποτισμένη από την εβραϊκή ουτοπική φαντασίωση, καταλήγει να είναι επιδίωξη της πιο τέλειας παράστασης που ανέβασε ποτέ το ανθρώπινο είδος – κι ακριβώς την ώρα που αυτή δεν πραγματώνεται, οι άνθρωποι, μαζί με τα ένστικτά τους και την επιθυμία τους, μένουν μόνοι έως και αδιανόητα λειψοί (σαν τα απατηλά όνειρα ενός Manic Pixie Dream Girl, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο). «Ο αληθινός κομμουνιστής καταλήγει πάντα μόνος» ομολογεί, άλλωστε, κάποια στιγμή η κεντρική ηρωίδα Ρόουζ Ζίμερ.

Και καθώς η κομμουνιστική εικόνα ως κάτι ιδεατό διεισδύει στο ασυνείδητο, η προσγείωση στην πιο σκληρή πραγματικότητα με έναν κρότο κι έναν λυγμό δεν είναι μόνο απότομη, είναι αδυσώπητη.


Γι' αυτό και οι Κόκκινες Βασίλισσες, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος σε μετάφραση Ελένης Ηλιοπούλου, δεν θα μπορούσαν να ζουν και να κινούνται πουθενά αλλού παρά στην καρδιά της πιο πολύβουης εικονικής πραγματικότητας, που είναι η Νέα Υόρκη. Μόνο εδώ θα μπορούσε ο κομμουνισμός να μεταρσιωθεί στη μόνιμη επιδίωξη του απόλυτου στόχου: την απόλυτη πνευματική κατάκτηση της ελευθερίας, της μόρφωσης και της σκέψης. Την ίδια στιγμή, όμως, που οι πρωταγωνιστές του Λέθεμ διαθέτουν απόλυτα πνευματικά προσόντα –τόσο η ευφυής Ρόουζ όσο και ο ευφάνταστος, αριστοκρατικός σύζυγός της, η πανέμορφη και ασυμβίβαστη κόρη της Μίριαμ αλλά και ο ταλαντούχος άντρας της, ο Τόμι, και το αποσυνάγωγο παιδί-θαύμα Σίσερο–, δεν καταφέρνουν να πραγματώσουν ούτε κατ' ελάχιστον τις προσωπικές τους επιδιώξεις και τα όνειρα. Παρ' ότι παλεύουν για έναν κόσμο που δεν θα εμπεριέχει τα δικά τους ελαττώματα, κατά βάθος γνωρίζουν πως τα οικογενειακά αδιέξοδα, πολύ περισσότερο απ' ό,τι ο ίδιος ο καπιταλισμός, δεν θα επέτρεπαν ποτέ καμία οριστική λύση: σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας αυτοακυρώνονται ή, μάλλον, εγκλωβίζονται στον ψυχολογικό ιστό που εξακολουθούν να πλέκουν σχεδόν ασυνείδητα. «Η οικογένειά σου συνιστούσε ένα πεδίο νύχτας επάνω στο οποίο μπορούσες να διακρίνεις το περίγραμμά σου» υπογραμμίζει με σαφήνεια ο Λέθεμ για τα ρημαγμένα από το οικογενειακό spleen παράφορα αυτά όντα. Εν ολίγοις, η σκληροτράχηλη και αδυσώπητη Ρόουζ βιώνει την εγκατάλειψη από τον κατάσκοπο, γερμανικής καταγωγής σύζυγό της και γίνεται η σκληρή μάνα που κανένα από τα παιδιά της δεν θα καταλάβαινε ποτέ: ούτε η κόρη της Μίριαμ, καρπός του γάμου της με τον Γερμανοεβραίο άντρα της, ούτε ο Σίσερο Λούκιν, καρπός του παράνομου έρωτά της με έναν παντρεμένο μαύρο αστυνομικό. Ο δεσμός αυτός θα είναι, μάλιστα, η αιτία που η Ρόουζ θα διαγραφεί από το κομμουνιστικό κόμμα αλλά και ο δικός της επαναστατικός τρόπος να αντισταθεί στον πιο αδυσώπητο ρατσισμό. Εξίσου ευφυής και αντικομφορμίστρια με τη μητέρα της, η Μίριαμ θα αναζητήσει τη δική της ταυτότητα στους ελευθεριακούς δρόμους του Γκρίνουιτς Βίλατζ, στους πρωτότυπους στίχους και τη μουσική –υπάρχει πολλή μουσική στο βιβλίο, είναι αλήθεια–, θα ερωτευτεί έναν τραγουδιστή της φολκ και θα τον ακολουθήσει σε μια παράδοξη, επαναστατική, πλην όμως τραγική μοίρα. Αντίστοιχα λειψός θα φανεί και ο ετεροθαλής αδελφός της Σίσερο, ο οποίος, εκτός από την ομοφυλόφιλη ταυτότητα που δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από τον εξίσου στιγματισμένο, κοινωνικά και αστυνομικά, πατέρα του, θα προσπαθεί μάταια να ικανοποιήσει τον εσωτερικό του θυμό. Θα μισεί τους γονείς του για πάντα, όσο και αν οι ανθρωπιστικές θεωρίες των Ντελέζ και Φουκώ που θα διδάσκει στο πανεπιστήμιο θα τον βοηθήσουν να αντιληφθεί την οικογενειακή τάξη ως κανονιστική αρχή και την πολιτική ως προσωπικό βίωμα. Στην προσπάθειά του να βρει τη δική του θέση στο No Man's Land που έχει οριοθετήσει ως το ενδιάμεσο ανάμεσα στον πραγματικό κόσμο και στο ονειρικό πολιτικό του πρόταγμα, ο καθένας από τους πρωταγωνιστές παρασύρεται από μία σειρά διαψεύσεις. Και καθώς η κομμουνιστική εικόνα ως κάτι ιδεατό διεισδύει στο ασυνείδητο, η προσγείωση στην πιο σκληρή πραγματικότητα με έναν κρότο κι έναν λυγμό δεν είναι μόνο απότομη, είναι αδυσώπητη.

Η Κιβωτός του Νώε σε μια περίοδο κατακλυσμού» έγραφε κάποτε για την Αμερική ο Τζορτζ Στάινερ, «ένας κόσμος απύθμενης προσποίησης, ένα φρενοκομείο εξαπάτησης» γράφει ο Λέθεμ για τον αδιανόητο κόσμο στον οποίο κινούνται οι ήρωές του. Δύσκολο να βρει κανείς την αλήθεια σε αυτό το παρανάλωμα από διαψευσμένους σκοπούς – εξού και το ότι ο ίδιος δεν επιδιώκει να γράψει το μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα ή να προσθέσει ένα κομμάτι στο παζλ τού τι συνιστά τον σκοπό της λογοτεχνίας, προτιμώντας να καταθέσει μια συναρπαστική ιστορία που διαβάζεται απνευστί κι ένα φαντασμαγορικό πεδίο από νεολογισμούς, λεκτικά πυροτεχνήματα, ευφάνταστες παρομοιώσεις κι ευφυείς παρατηρήσεις. Είναι κι αυτό ίσως σημείο των καιρών, καθώς τα σώματα μιλάνε πιο έντονα και πιο απτά απ' ό,τι η ίδια η Ιστορία και ο σκοπός της υψηλής λογοτεχνικότητας πέφτει θύμα της ίδιας της της συνθήκης. «Ας λάμψει η απογοήτευση πιο δυνατά απ' την αγάπη κι ας προκαταλάβει έτσι την κριτική όσων βρίσκονται έξω από την αρένα. Ας μείνει το άφατο ανείπωτο» γράφει ο Λέθεμ, υποτασσόμενος στο τέλος των ψευδαισθήσεων και στη χαραυγή ενός νέου αιώνα όπου η περφόρμανς θα υποκαταστήσει την αλήθεια. Όλοι είναι ταυτόχρονα θεατές και πρωταγωνιστές μιας γενικότερης παράστασης που δεν θα βρει ποτέ το νόημά της. Βάζοντας την ηρωίδα του Μίριαμ να παίξει σε ένα τηλεπαιχνίδι, ξέροντας πως είναι μέρος μιας περφόρμανς που εκτελείται αδιάκοπα και παντού, είναι προφανής η πρόθεση του συγγραφέα να καταστήσει τους ήρωές του κομμουνιστές της βιτρίνας. Η Μίριαμ δίνει παράσταση στους θεατές της, η μητέρα της στους γείτονες του Σάνισαϊντ Γκάρντενς στο νεοϋορκέζικο Κουίνς, ο ετεροθαλής αδελφός της στους φοιτητές του, με παράδοξα αποτελέσματα. Τα ζωτικά ψεύδη είναι ωστόσο αναγκαία, έστω και με τη μορφή μιας γυαλιστερής βιτρίνας –από την οποία δεν γλίτωσαν ούτε οι κομμουνιστές ήρωες του Λέθεμ–, για να κρατιέται ζωντανή τουλάχιστον η ελπίδα. Όπως θα έλεγε και πάλι ο Τζορτζ Στάινερ, «ο Αμερικανός Αδάμ δεν είναι αθώος αλλά διορθωτής λαθών» – πόσο μάλλον ένας Αμερικανός κομμουνιστής και μια Αμερικανίδα «Κόκκινη Βασίλισσα».

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ