Δύσκολα καταλαβαίνεις τι κρύβεται στη ρωσική ψυχή αν δεν δεις μέσα στα μεγάλα κείμενα: τους λογοτέχνες, τους μύστες, τους ποιητές και τους φιλοσόφους. Ακόμα και στην περίπτωση του παντοδύναμου Βλαντιμίρ Πούτιν είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς τις επιρροές του για να καταλάβει πως ακριβώς στήνει το φιλόδοξο, καθολικό πλάνο του. Αυτό ακριβώς πραγματεύεται το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο "Στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν" που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διάμετρος σε μετάφραση Τζίας Καραγεώργου. Μέσα από τη διεισδυτική του μελέτη ο Μισέλ Ελτσανινόφ, αρχισυντάκτης του περίφημου Philosophie και πολύ γνωστός διανοούμενος στη Γαλλία, αποπειράται να προσεγγίσει τις θεωρητικές καταβολές του πολιτικού πλάνου του Ρώσου Προέδρου από τη φιλοσοφία έως τη θρησκεία και από την οικονομία έως τη λογοτεχνία. Για παράδειγμα, από τον Ίλιν ο Πούτιν αντλεί αυτό το μείγμα "χεγκελιανισμού μιλιταρισμού και αυτοκρατορικού εθνικισμού" πρεσβεύοντας όπως ο Ίλιν ότι η Ρωσία είναι "ένας μηχανισμός διαμορφωμένος και πολιτισμικά αιτιολογημένος" στο οποίο βασίζει και τους λόγους του περί ενωμένης Ρωσίας. Από την άλλη, ύστερα από τη μεγάλη σύνοδο που έγινε το 2013, στο Κλαμπ Βαλντάι, ο Πούτιν δείχνει μια έντονη επιστροφή στις χριστιανικές αξίες, στο οποίο στήριξε και το λεγόμενο "πεφωτισμένο συντηρητισμό", όπως είθισται να τον αποκαλεί ο ρωσικός τύπος. "Από ποιους στοχαστές όμως αντλεί την έμπνευσή της η συντηρητική αυτή στροφή;" αναρωτιέται ο συγγραφέας για τον Πούτιν. Μεγάλη επιρροή φαίνεται να έχουν ασκήσει στη σκέψη του οι σύγχρονοι θεολόγοι οι οποίοι είχαν επηρεαστεί τα μάλα από τον Λεόντιεφ-τον γνωστό μυστικιστή και αισθητιστή του οποίο το έργο του "Βυζαντινισμός και σλαβικός κόσμος", παρότι γράφτηκε το 1875, ασκεί τεράστια επίδραση μέχρι σήμερα. Πρόκειται για έναν φιλόσοφο-μυστικιστή διάσημο και στη Δύση καθώς θεωρείται πρόδρομος του Σπένγκλερ (του περίφημου συγγραφέα του "Η παρακμή της Δύσης") . Κατά τα άλλα όμως, όπως σημειώνει και ο συγγραφέας του "Στο Μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν": "Πέραν των χριστιανικών αρχών, του πατριωτισμού, της προσκόλλησης στην παράδοση, της ανοχής απέναντι στους άλλους λαούς, μέσα σε έναν χώρο πολυεθνικό, η Ρωσία θα πρέπει να έχει τη δική της εκδοχή για τη δημοκρατία. Αγανακτισμένος από τη χρήση της 'δημοκρατικής ορολογίας που χρησιμοποιούν για να επηρεάζει την εσωτερική και εξωτερική μας πολιτική', ο Πούτιν διεκδικεί το δικαίωμα να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο τις έννοιες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας της έκφρασης κλπ" γεγονός που εξηγεί και την 'επιλεκτική' ερμηνεία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των ομοφυλοφίλων κλπ.
Κι είναι άκρως ενδιαφέρον να δει κανείς την πορεία από το βασίλειο της Ρωσίας στην τεράστια ρωσική αυτοκρατορία και σε μια ασύλληπτη έκτασης χώρα που σήμερα λέγεται Ρωσική Ομοσπονδία και συνορεύει από τη μια με την ηπειρωτική Ευρώπη και από την άλλη με τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Όσο για τους γνωστούς συμβούλους που βρίσκονται στο πλευρό του Πούτιν ο Ελτσανινόφ καταγράφει τον περίφημο Σολζενίτσιν ο οποίος έχει δείξει στο παρελθόν την υποστήριξή του και τον Λεβ Γκουμιλιόφ, γιο των ποιητών Νικολάι Γκουμιλιόφ και Άννας Αχμάτοβα. Περισσότερο όμως από όλους φάνηκε να επιδρά στη σκέψη του Πούτιν ο Ντοστογιέφσκι τον οποίο διαβάζει από μικρός. Ο Ντοστογιέφσκι δίνει τη δική του απάντηση-και εναλλακτική ανάμεσα στους φιλοδυτικούς και τους σλαβόφιλους, που ήταν τα δυο κεντρικά στρατόπεδα στη ρωσική σκέψη:"Η ρωσική καθολικότητα την οποία επιθυμεί με όλη του την ψυχή κατέστη δυνατή μόνον χάρη στη 'διευρυνόμενη της ματιάς' στην Ευρώπη, που ξεκίνησε με τον Μέγα Πέτρο και ήταν κάτι που όμοιο του δεν υπήρξε σε άλλον λαό στον κόσμο. Οι σλαβόφιλοι, κλεισμένοι στον εθνικισμό τους, στάθηκαν ανίκανοι να σκεφτούν την παγκόσμια αποστολή της Ρωσίας, ενώ οι δυτικόφιλοι, θεωρώντας τη διεύρυνση αυτή μίμηση της Δύσης, δεν κατάλαβαν ότι δεν επιτάχυνε το σωτήριο πεπρωμένο της ρωσικής ορθόδοξης ιδέας. Γι αυτό το διευρυμένο όραμα του εθνικισμού θα υπερθεματίσει ο Ντοστογιέφσκι στην Ομιλία για τον Πούσκιν, κάλεσμα για τη δημιουργία ενός ρωσικού πνεύματος μάλλον πολιτιστικού και φιλειρηνικού παρά πολιτικού και στρατιωτικού". Εννοείται, βέβαια, όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας πως "ο Ντοστογιέφσκι είναι μέγιστος συγγραφέας και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να τον προσεταιριστεί καμία ιδεολογία και πολύ περισσότερο ένας εθνικισμός μιας δήθεν επιστημονικής αξίωσης".
Παρόλα αυτά είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τις επιρροές του Πούτιν, αν δεν γνωρίζει σε βάθος τις ιστορικές καταβολές και τη μακρά και πολύπλοκη ιστορία της Ρωσίας από το Μεσαίωνα έως τη διάλυση της. Άκρως διαφωτιστικό και ακριβές είναι το βιβλίο "Η Ιστορία της Ρωσίας" που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αιώρα (σε μετάφραση Θάλειας Σπανού και επιστημονική συνεργασία Νίκου Χρυσίδη). Στην πολύπτυχη μελέτη του ο Paul Bushkovitch, κορυφαίος μελετητής της ρωσικής ιστορίας και καθηγητής του Γέιλ παρακολουθεί όλο τον κοινωνικοπολιτικό μετασχηματισμό της αχανούς χώρας από τον 9ο αιώνα έως τις μέρες μας. Για την ακρίβεια καταγράφει τη μετατροπή της από ένα πριγκιπάτο της ανατολικής Ευρώπης σε μια αυτοκρατορία που απλωνόταν σε ολόκληρη την Ευρασία ενώ εξετάζει σχολαστικά τι είναι αυτό που στοιχειοθέτησε τη δημιουργία της περίφημης Σοβιετικής Ένωσης. Το κοινωνικό αυτό πείραμα, που κατάφερε να καταστεί ιστορικοπολιτική πραγματικότητα, όχι μόνο δεν είχε προηγούμενο αλλά επέδειξε μεγάλη συνοχή για χρόνια, πράγμα που εξηγείται από τον τρόπο που επιστρατεύτηκαν στη διαμόρφωσή του τα γράμματα και οι τέχνες-αλλά και οι επιστήμες. Κι είναι άκρως ενδιαφέρον να δει κανείς την πορεία από το βασίλειο της Ρωσίας στην τεράστια ρωσική αυτοκρατορία και σε μια ασύλληπτη έκτασης χώρα που σήμερα λέγεται Ρωσική Ομοσπονδία και συνορεύει από τη μια με την ηπειρωτική Ευρώπη και από την άλλη με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ως εκ τούτου το βιβλίο του Bushkovitch δεν είναι μόνο πολύτιμο αλλά και άκρως διαφωτιστικό για την κατανόηση του παράδοξου μορφώματος που είναι η Ρωσία του σήμερα.