«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό

«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό Facebook Twitter
O νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.
0

Είναι σχεδόν συγκινητικός ο τρόπος που στο Σώσα (σε μετάφραση Μιχάλη Πάγκαλου, επίμετρο του ίδιου και του Σταύρου Ζουμπουλάκη από τις εκδόσεις Κίχλη) ο νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.

Γιατί, διαβάζοντας την ιστορία του Άρελε, ο οποίος μεγαλώνει στο ασφυκτικό περιβάλλον μιας πολωνικής εβραϊκής συνοικίας όπου άρχουν ο νόμος και το αθέατο μάτι του ραβίνου, σε ένα σπίτι όπου οι θεόρατοι τόμοι των θρησκευτικών βιβλίων έχουν αντικαταστήσει τα έπιπλα, δεν μπορείς να πιστέψεις ότι ο ίδιος, ένας κατά τα άλλα αδύναμος χαρακτήρας, θα καταφέρει να διεκδικήσει το δικαίωμά του να φαντάζεται έναν κόσμο με ατιθάσευτη λογοτεχνική έκφραση, με σαρκική ή πνευματική δύναμη, φτάνοντας να ορίζει ακόμα και την πορεία του ντρέιντελ (η εβραϊκή σβούρα).

Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.

Τολμά να κάνει τομή στα πάντα, καθώς από τη μια γίνεται ηδονοθήρας και από την άλλη ερωτεύεται μια νέα, τη Σώσα, που όλοι θεωρούν χαζή, άσχημη, αμόρφωτη, αποδιοπομπαία. Αλλά είναι η καλή ψυχή της που τον κάνει να την ερωτευτεί, θυσιάζοντας ουσιαστικά τη ζωή του, καθώς αυτή του δίνει τη δύναμη να ονειρεύεται ένα σύμπαν γεμάτο αστείρευτες εντάσεις ανάλογα με τους τρόπους της υπόστασης, όπως λέει κάπου ο ίδιος, ακολουθώντας τον Σπινόζα, την ίδια στιγμή που θεριεύει ο αντισημιτισμός σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας, λίγο πριν από τη σαρωτική επικράτηση της Σοά.

Ως φέρελπις συγγραφέας, λοιπόν, ο Άρελε, που εδώ μοιάζει να είναι το alter ego του Σίνγκερ, ξέρει ότι αυτό είναι το κύριο αιτούμενο της απελπισμένης ζωής του. Με την αμόρφωτη, κατά τα άλλα, Σώσα γίνεται αφηγητής, μάστορας, ελεύθερος άνθρωπος και, κυρίως, λογοτέχνης. Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.


Εδώ ακριβώς έγκειται η αρχέγονη δύναμη αντίστασης που διατηρούσαν οι Εβραίοι και την οποία ο Σίνγκερ αναδεικνύει περισσότερο από κάθε άλλον, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο μεταφραστής Μιχάλης Πάγκαλος στο επίμετρό του, στη δύναμη της λογοτεχνίας ή στη λογοτεχνία ως παραμυθία. Όλα εμπλέκονται σε μια αδιόρατη συνάφεια ή σε ένα υφάδι που δικαιολογεί όλες τις αντιθέσεις και δεν είναι παρά η ίδια η αφήγηση στην οντολογική και μεταφυσική της βάση.

Όπως τονίζει στο πρώτο επίμετρο του βιβλίου ένας βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας του Σίνγκερ αλλά και της εβραϊκής ταυτότητας, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Τα δεκάδες διηγήματα και νουβέλες του Σίνγκερ είναι, νομίζω, το κομμάτι εκείνο του έργου του όπου αληθινά θεριεύει το υπερφυσικό ή παραφυσικό στοιχείο που χαρακτηρίζει όλη τη συγγραφική του δραστηριότητα, τα αμέτρητα –λεγεών όνομα αυτοίς (Κατά Μάρκον, 5:9)– φαντάσματα, πνεύματα δαίμονες, ντιμπούκ. Ο υπερφυσικός αυτός πληθυσμός διαπλέκεται στο έργο του Σίνγκερ αξεδιάλυτα με τον ανθρώπινο και κάνει πάντοτε την εμφάνισή του μέσα σε ένα φόντο ρεαλιστικό».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ