1.
Αχ! Σκουληκάκι. Ξέρει πάντα η ποίηση να πηγαινοέρχεται στην παιδική ηλικία, το είπε άλλωστε θαυμάσια ο Ζαν Πολ Σαρτρ: «Ποιητής είναι αυτός που τον εξόρισαν από την παιδική ηλικία». Άλλοι, ο Γκι Ντεμπόρ, φέρ' ειπείν, επέμεναν ότι δεν έχουν βγει ποτέ από τα οχυρά και τους λαβυρίνθους και τους κήπους της παιδικής ηλικίας. Ο ποιητής ξέρει να γίνεται σκληρός σαν παιδί. Και τα παιδιά, χωρίς να το ξέρουν, γίνονται σκληρά σαν ποιητές. Θυμάμαι, όλοι θυμόμαστε, εκείνο το τραγουδάκι: «Αχ! Κουνελάκι / Αχ! Κουνελάκι / Ξύλο που θα το φας / Μέσα στο ξένο περιβολάκι / Τρύπες να μην τρυπάς». Το θυμάται, μέσω της σπουδαίας μας ποιήτριας, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, ο Michael March (Νέα Υόρκη, 1946) και μας το θυμίζει με τη σκληρότητα, τη δίκαιη, του ποιητή και του παιδιού: «Περπάτησε πάνω στο κεφάλι του / σε παραλήρημα / Χόρεψε πάνω στο σάβανο / του αδελφού του / Αχ! Σκουληκάκι / Αχ! Σκουληκάκι / Αύριο θα είναι / στη Βουλή». Είναι ωραίο το ότι σχεδόν το σύνολο του έργου αυτού του πείσμονος μινιμαλιστή φιλοσόφου-ποιητή μιλάει στα ελληνικά χάρη στην Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Τέσσερις από τις έξι συλλογές του ήδη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα. Το ίδιο και το έργο Τα καμένα στολίδια του καλοκαιριού (σε δίγλωσση έκδοση) απ' όπου παρέθεσα.
2.
Αστραποβόλος και σιβυλλική τροχιά. Σύντομη ζωή, αθάνατο έργο. Ποίηση που κατακεραυνώνει ό,τι μίζερο και χθαμαλό με την απαστράπτουσα ομορφιά της γλώσσας της. Ο Αυστριακός ποιητής Georg Trakl (1887-1914) πέρασε απ' όλες τις ναρκοθετημένες ζώνες της φαινομενικότητας και αφοσιώθηκε στην ουσία, στον πυρήνα, στο μεδούλι της υπάρξεως, πασχίζοντας, και καταφέρνοντας, να φωταγωγήσει τα σκότη που ο ίδιος έζησε για να μην τα ζήσουμε εμείς ή, έστω, για να κρατάμε ένα κεράκι που ο ίδιος μας προσφέρει όταν τα διασχίζουμε. Η Ιωάννα Αβραμίδου, λαμπρή μεταφράστρια του Paul Celan και του Laszlo Krasznahorkai, παλεύει με τις εξπρεσιονιστικές εκρήξεις της ποίησης του Trakl και δαμάζει τον αγέρωχα νεανικό του οίστρο. «Στο μέτωπό μου πέφτει μέταλλο παγωμένο./ Αράχνες αναζητούν την καρδιά μου./ Είναι ένα φως, που στο στόμα μου σβήνει.// Τη νύχτα βρέθηκα σε μια ερείκη,/ Ατενίζοντας τα απόβλητα και τη σκόνη των άστρων./ Μέσα στη λόχμη της λεπτοκαρυάς/ Ήχησαν άγγελοι κρυσταλλένιοι». Βαθύ, σοβαρό μπλε και μαύρο του πένθους αλλά και του βάθους, τα χρώματα που δεσπόζουν στο εξώφυλλο, συν η φωτογραφία του Trakl, με ένα μειδίαμα συμπυκνωμένης σοφίας, στο εξώφυλλο του τόμου Ένας οδοιπόρος στον μαύρο άνεμο (εκδ. Νησίδες). Στο οπισθόφυλλο, ένα κείμενο του Κλαούντιο Μάγκρις. «Ο Κόσμος αποτελείται πλέον από θραύσματα που παρασύρονται στον γκρεμό, από διαλυμένες και εξαρθρωμένες ατομικότητες» γράφει. «Ο Trakl βιώνει σε βάθος αυτήν τη διάσπαση της εποχής του, προφητεύει και υφίσταται τις παγκόσμιες καταστροφές, την αγωνία ενός πολιτισμού που διαλύει όλα τα θεμέλια της ζωής».
3.
Ήρωισμός. Ο βίος του, συγκλονιστικός. Η ποίησή του, συγκλονιστική. Ο Ko Un (Κορέα, 1933) τα είδε όλα, τα άκουσε όλα, τα αισθάνθηκε όλα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, μες στη φρίκη του Κορεατικού Πολέμου, χύνει καυστικό υγρό στα αυτιά του για να μην ακούει τίποτα, για να απαλλαχτεί από τους θορύβους του πολέμου. Μετά, μοναχισμός, βουδισμός, περισυλλογή, ζεν. Κι ύστερα, αφοσίωση στην ποίηση, πολιτική στράτευση, επανάσταση, σύλληψη, φυλάκιση, βασανιστήρια, επικείμενη εκτέλεση. Το 1990 γνωρίζεται με τον «δικό μας» Allen Ginsberg, τον leader της περιλάλητης Beat Generation. Θυμίζοντας ανάλογα κολοσσιαία εικαστικά πειράματα, όπως το List of Names του Douglas Gordon (1966) και το One Million Years του On Kawara (1932-2014), ο Ko Un συλλαμβάνει την ιδέα να συνθέσει μια πελώρια ποιητική συλλογή καμωμένη από χιλιάδες ποιήματα, ένα για κάθε άνθρωπο που γνώρισε στη ζωή του ή που άφησε τα χνάρια του στην κορεάτικη ιστορία. Το έργο αυτό, με τίτλο Manimbo, αποτελείται από 30 τόμους που στεγάζουν 4.001 ποιήματα, τα οποία μιλάνε για 10.000 ανθρώπους, οι 5.600 εκ των οποίων καταγράφονται με τα ονόματά τους. Ο Ko Un χρειάστηκε 30 χρόνια για να το ολοκληρώσει! Η Αργυρώ Κασωτάκη-Γατοπούλου, η οποία μάλιστα γνωρίστηκε προσωπικά με τον ποιητή, μας τον συστήνει μεταφράζοντας κάμποσα έξοχα ποιήματά του. Ο τόμος με τίτλο Τι; 108 Ζεν ποιήματα (εκδ. Περισπωμένη) είναι αψεγάδιαστος. Ακούστε το ποίημα «Ένας Μεθύστακας»: «Ποτέ μου δεν υπήρξα μια ατομική οντότητα./ Εξήντα τρισεκατομμύρια κύτταρα!/ Είμαι μια ολοζώντανη συλλογικότητα./ Παραπατώ και κάνω οχτάρια/ εξήντα τρισεκατομμύρια κύτταρα, όλα πιωμένα!».
Τα βιβλία της εικόνας:
1. Μichael Μarch, Tα καμένα στολίδια του καλοκαιριού, Μτφρ.: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Εκδόσεις Άγρα, Σελίδες: 141
2. Κo Un, Τι; 108 Ζεν ποιήματα, Μτφρ.: Αργυρώ Κασωτάκη-Γατοπούλου, Εκδόσεις Περισπωμένη, Σελίδες: 152
σχόλια