ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ

Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης

Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
0
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Στη φωτογραφία του Χέρμπερτ Σέυς, η οποία είναι τραβηγμένη από τους κήπους του Μπέστσιναρ που δεν υπάρχουν πια –βρισκόντουσαν εκεί που σήμερα βρίσκεται η 4η προβλήτα του λιμανιού–, δεν φαίνονται τα θαλάσσια τείχη της πόλης γιατί είχαν μερικώς κατεδαφιστεί στο ύψος του λιμανιού. Φαίνεται όμως το πρώτο Δημαρχείο που χτίστηκε το 1869, οι περίφημες οικίες Άμποτ και Αλλατίνι, το κτίριο της Καθολικής Αποστολής –στη θέση του μετέπειτα νοσοκομείου Άγιος Παύλος–, ενώ μπροστά στον Τοπχανέ φαίνεται μια ατμομηχανή και η θαλάσσια σκάλα των Ανατολικών Σιδηροδρόμων.

 

Όταν το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας ετοίμαζε το 2012 στη Βίλλα Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη την έκθεση "Η Δύση της Ανατολής" με αφορμή τα εκατόχρονα από την απελευθέρωση της πόλης, εμφανίστηκε ένα νεαρός συλλέκτης, ο αρχιτέκτονας Γιώργος Δέλλιος και πρόσφερε μία φωτογραφία που είχε στην κατοχή του, η οποία ήταν τραβηγμένη το 1873 και θεωρήθηκε τότε η παλιότερη απεικόνιση της Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο για φωτογραφία σε εξαιρετική κατάσταση, τυπωμένη σε χαρτί αλμπουμίνας –ένα είδος επικάλυψης του φωτογραφικού χαρτιού  με αυγό, το οποίο με τον καιρό δημιουργεί αυτό το κιτρινωπό χρώμα που μιμούμαστε σήμερα ως πολυκαιρισμένο και αποκαλούμε «σέπια»–  αλλά αγνοούσαμε το όνομα του φωτογράφου. Έτσι, βαφτίστηκε με το όνομα του πρώτου κατόχου της που ήταν ο Χέρμπερτ Σέυς, αξιωματικός του Βρετανικού πολεμικού ναυτικού,  ο οποίος την αγόρασε από τη Θεσσαλονίκη μεταξύ του 1875 και του 1878, το διάστημα κατά το οποίο το πλοίο του διέσχιζε τα νερά της ανατολικής Μεσογείου και ανάμεσα στα σημαντικά λιμάνια που άραξε ήταν και αυτό της Θεσσαλονίκης. Άλλωστε ο Δέλλιος είχε στην κατοχή του ολόκληρο άλμπουμ με φωτογραφίες που ο Σέυς αγόρασε από την Παλαιστίνη και τη Μάλτα ενώ ο παλαιοπώλης, στα χέρια του οποίου βρέθηκαν στην Αμερική, είχε μέχρι και το paybook του, το υπηρεσιακό του βιβλιάριο από τη Βρετανία. 

Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Η φωτογραφία δείχνει όλη τη Θεσσαλονίκη, από τον Λευκό Πύργο μέχρι την τελευταία άκρη που είναι η έξοδος του Αγίου Δημητρίου. Η φωτογραφία είναι του Ούγγρου Γιόσεφ Σέκελι ο οποίος πήρε μέρος ως επίσημος φωτογράφος σε μια εξερευνητική αποστολή στα Βαλκάνια που ξεκίνησε από τη Βιέννη και κατέληξε στη Θεσσαλονίκη.
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Ενώ στη φωτογραφία του 1873 τα τείχη είχαν πια κατεδαφιστεί. Εντέλει, βρέθηκε και μια τρίτη φωτογραφία, του Γάλλου Αλφόνς Ρουμπελαίν που ζούσε στη Σμύρνη, επίσης του 1873, τραβηγμένη στον αντίποδα της φωτογραφίας του Σέυς, δηλαδή από τον Όσιο Δαυίδ, που είναι στην Άνω Πόλη, προς το λιμάνι. Είναι σαν η μία να κοιτάζει την άλλη

Στη φωτογραφία του Σέυς, η οποία είναι τραβηγμένη από τους κήπους του Μπέστσιναρ που δεν υπάρχουν πια  –βρισκόντουσαν εκεί που σήμερα βρίσκεται η 4η προβλήτα του λιμανιού–,  δεν φαίνονται τα θαλάσσια τείχη της πόλης γιατί είχαν μερικώς κατεδαφιστεί στο ύψος του λιμανιού. Φαίνεται όμως το πρώτο Δημαρχείο που χτίστηκε το 1869, οι περίφημες οικίες Άμποτ και Αλλατίνι, το κτίριο της Καθολικής Αποστολής –στη θέση του μετέπειτα νοσοκομείου Άγιος Παύλος–, ενώ μπροστά στον Τοπχανέ φαίνεται μια ατμομηχανή και η θαλάσσια σκάλα των Ανατολικών Σιδηροδρόμων.

Το δίχως άλλο ήταν η παλιότερη φωτογραφική απεικόνιση της πόλης που είχε εντοπιστεί, αλλά, όπως μας εξήγησε ο επιμελητής της έκθεσης και διευθυντής του παραρτήματος του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη, κ. Γιάννης Επαμεινώνδας:  «Ενώ πιστεύαμε ότι ήταν όντως η παλιότερη διασωσμένη φωτογραφία, βρέθηκε  μια άλλη του 1863 ένα δίπτυχο-πανόραμα, τραβηγμένη από την ίδια γωνία με εκείνη, που όμως δείχνει όλη τη Θεσσαλονίκη, από τον Λευκό Πύργο μέχρι την τελευταία άκρη που είναι η έξοδος του Αγίου Δημητρίου. Ανήκει στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βιέννης και χρειάστηκε να εξασφαλιστούν δικαιώματα για την αναπαραγωγή της. Εντέλει στην έκθεση κάλυπτε 6 μέτρα μήκος. Η φωτογραφία είναι του Ούγγρου Γιόσεφ Σέκελι ο οποίος πήρε μέρος ως επίσημος φωτογράφος σε μια εξερευνητική αποστολή στα Βαλκάνια που ξεκίνησε από τη Βιέννη και κατέληξε στη Θεσσαλονίκη.  Μόλις 25 χρόνια μετά την ανακάλυψη της φωτογραφίας, πολύ λίγες αποστολές είχαν την τύχη να συνοδεύονται από φωτογράφο.  Σήμερα σώζονται 50 φωτογραφίες του, εκ των οποίων οι 5 αφορούν τη Θεσσαλονίκη και οι 2 αποτελούν αυτό το εξαιρετικό πανόραμα. Αυτό είναι μοναδικό, γιατί το 1863 ακόμα δεν είχαν κατεδαφιστεί τα  θαλάσσια τείχη –αυτό έγινε το 1870– και δεν είχαμε καμία φωτογραφική αποτύπωση τους. Αν και από απόσταση, δίνει αρκετές πληροφορίες: σώζεται και ο Πύργος της Αποβάθρας που επίσης τον βλέπουμε πρώτη φορά, το Πρόπυλο των Δώδεκα Αποστόλων επίσης για πρώτη φορά, η οικία του Τζέκη Άμποτ που αργότερα αγοράστηκε από την Οθωμανική Τράπεζα και, μετά την ανατίναξή της από τους Βουλγάρους το 1903, ανασκευάστηκε από τον Ποζέλι και σήμερα είναι το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης στη συμβολή Φράγκων και Λέοντος Σοφού, πράγματα που σπανίζουν. Ενώ στη φωτογραφία του 1873 τα τείχη είχαν πια κατεδαφιστεί. Εντέλει,  βρέθηκε και μια τρίτη φωτογραφία, του Γάλλου Αλφόνς Ρουμπελαίν που ζούσε στη Σμύρνη, επίσης του 1873, τραβηγμένη στον αντίποδα της φωτογραφίας του Σέυς, δηλαδή από τον Όσιο Δαυίδ, που είναι στην Άνω Πόλη, προς το λιμάνι. Είναι σαν η μία να κοιτάζει την άλλη». 

Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Σέιχ-Σου

Ο συλλέκτης Γιώργος Δέλλιος δώρισε ολόκληρη τη συλλογή του στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, περί τις 350 ιστορικές φωτογραφίες, μέρος της οποίας αποτέλεσε το υλικό, μαζί με παλιότερες γνωστές φωτογραφίες της εξαιρετικής έκδοσης που μόλις κυκλοφόρησε «Θεσσαλονίκη 1863-1873». Στη διάρκεια της προετοιμασίας του βιβλίου προέκυψαν  και 5 χάρτες των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, που παραχώρησε ο τοπογράφος Δημήτρης Καρανταΐδης. Αυτή η γερμανικών συμφερόντων εταιρία ήταν που έφερε το τρένο στη Θεσσαλονίκη στα 1871-1872 και ανήκε στον Βαυαρό βαρόνο Χιρς, που είχε έδρα του το Παρίσι και μετά τη Βιέννη. Οι χάρτες καταγράφουν την περιοχή του σταθμού και του λιμανιού ανά περίπου δεκαετία ξεκινώντας από τον πρώτο το 1873, με την ίδρυση του σταθμού, τον δεύτερο το 1882, μετά το 1899, το 1900 και το 1914. Είναι γερμανόγλωσσοι εκτός του τελευταίου που είναι γαλλόγλωσσος. Πέντε οριζοντιογραφίες που δείχνουν την εξέλιξη της περιοχής μέσα στα χρόνια, δηλαδή τι κτήρια προστίθενται  ενώ ο συνδυασμός με τις φωτογραφίες, αποκάλυψαν ασύλληπτα στοιχεία για την πόλη. Το σημαντικότερο ήταν  η ταυτοποίηση του πρώτου Τελωνείου που κανείς δεν το ήξερε, καθώς είναι σημειωμένο επάνω στον χάρτη μαζί με την Καραντίνα, που σηματοδοτούν και την πρώτη πλατεία της πόλης. Τα όριά της ήταν κάπως ασαφή αλλά τώρα πιστοποιούνται πλήρως. Βρισκόταν εκεί που σήμερα είναι η πλατεία Πετρακάκη στα Λαδάδικα, τη συνοικία  της Θεσσαλονίκης που κτίστηκε στο σημείο του επιχωματωμένου λιμανιού του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ως γνωστό το νέο Τελωνείο κτίστηκε αργότερα μπροστά στον Τοπχανέ. Το πρώτο Τελωνείο λοιπόν, το οποίο φαίνεται και στη φωτογραφία του Σέκελι, βρισκόταν δίπλα στο εξαιρετικό κτίριο της Καραντίνας, που θύμιζε λίγο Βενετία, με τοξωτές καμάρες, κουρτίνες και τέντες. Όπως συμπληρώνει ο κ. Επαμεινώνδας: «Όσο το βλέπαμε τόσο αναρωτιόμασταν τι μπορούσε να είναι.  Υπάρχει και σε έναν πίνακα, αλλά μόλις τώρα, με τον χάρτη, ταυτοποιήθηκε. Στο κέντρο αυτής της πλατείας, που ήταν ένα μεϊντάνι παλιάς εποχής, με την κίνηση που είχαν τότε τα λιμάνια με τους αχθοφόρους, υπάρχει και ένα κυκλικό κτήριο που θεωρούσαμε ότι  μπορούσε να είναι στέρνα για το πότισμα των ζώων, υπήρχαν τέτοιες σε άλλα σημεία της πόλης, ήταν και γνωστό από μια καρτ ποστάλ, αλλά τελικά αποδείχθηκε ότι είναι ένα καφέ κυκλικό με τζαμιλίκια ολόγυρα και  κωνική στέγη».

Το βιβλίο, πέρα από τις τρεις  παλιότερες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης από τον 19ο αιώνα, συμπληρώνεται από άλλες 170 γνωστές φωτογραφίες, και τους  χάρτες του λιμανιού και του σταθμού. Ανάμεσα στις φωτογραφίες αναγνωρίζουμε μνημεία σε διαφορετικές χρονικές φάσεις, όπως η κρήνη του Σέιχ Σου, που στα τουρκικά σημαίνει «η βρύση του Σεΐχη», το οθωμανικό δικαστήριο και ο Άγιος Δημήτριος.  Όλα αυτά συναπαρτίζουν ένα ακόμα βιβλίο-μαρτυρία της τρανής ιστορίας της Θεσσαλονίκης.

info:

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1863-1873

Οι παλαιότερες φωτογραφίες, οι πρώτοι χάρτες της περιοχής σταθμού και λιμανιού

Επιμέλεια: Γιάννης Επαμεινώνδας

Εισαγωγή: Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Θεσσαλονίκη 2014      

Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Πλατεία Αποβάθρας
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Καρτ ποστάλ με την παλτεία αποβάθρας
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Πύργος Αποβάθρας - Καραντίνα
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Τρείς σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Χάρτης, 1873

        

0

ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ