ΣΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΑΜΒΛΩΣΕΩΝ τίθεται το ζήτημα εάν το έμβρυο αποτελεί ζωή. Στο ερώτημα αυτό έχουν δοθεί διάφορες απαντήσεις, οι οποίες δεν είναι αμιγώς νομικές και διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Η νομολογία λ.χ. του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ ήδη από τη δεκαετία του 1970 (υπόθεση Roe v. Wade) δεχόταν ότι υφίσταται συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση. Από την άλλη, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας υποστηρίζει ότι ζωή υπάρχει το αργότερο από την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα, οπότε και ο νομοθέτης οφείλει να την προστατεύει. Αλλά ακόμα και κατά τη γερμανική νομολογία η προστασία δεν είναι απαραίτητο να έχει τη μορφή ποινικών κυρώσεων, οι οποίες άλλωστε αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές. Η προστασία μπορεί να συνίσταται στην παροχή της κατάλληλης συμβουλευτικής και ενίσχυσης της εγκύου γυναίκας, προκειμένου να τη βοηθήσει στην απόφασή της να γεννήσει το παιδί. Στην Ελλάδα ο νομοθέτης από το 1982, σταθμίζοντας τα κρίσιμα ιατρικά και κοινωνικά δεδομένα (σεβασμός της επιλογής της γυναίκας αφενός, προστασία του εμβρύου μετά από ένα στάδιο εξέλιξής του αφετέρου), επέτρεψε ουσιαστικά την άμβλωση τις δώδεκα πρώτες εβδομάδες της κύησης, σε ορισμένες σοβαρές περιπτώσεις (εγκυμοσύνη ως αποτέλεσμα βιασμού, κίνδυνος υγείας για την έγκυο γυναίκα), δε, και μετά το χρονικό αυτό σημείο. Εξακολουθεί, πάντως, να υφίσταται στη χώρα μας ένα σημαντικό έλλειμμα παροχής της κατάλληλης συμβουλευτικής και υλικής υποστήριξης της γυναίκας/οικογένειας που έχει καταρχάς την επιθυμία να γεννήσει το παιδί.
Η απόλυτη απαγόρευση των αμβλώσεων παραγνωρίζει ότι η απόφαση να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο είναι μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία δεν μπορεί να επιβληθεί σε κανέναν άνθρωπο με ποινές φυλάκισης.
Το ζήτημα των αμβλώσεων είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, όπως αποδεικνύει και ο μεγάλος αριθμός των αμβλώσεων στη χώρα μας. Με τη σοβαρότητα και πολυπλοκότητα του προβλήματος αυτού δεν συνάδουν απόλυτες τοποθετήσεις, όπως το ότι «πρέπει να απαγορευθούν όλες οι αμβλώσεις» ή, αντιθέτως, «το έμβρυο είναι απλά η προέκταση του σώματος της γυναίκας». Η απόλυτη απαγόρευση των αμβλώσεων παραγνωρίζει ότι η απόφαση να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο είναι μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία δεν μπορεί να επιβληθεί σε κανέναν άνθρωπο με ποινές φυλάκισης. Εξάλλου, η απόλυτη απαγόρευση θα αγνοούσε την πραγματικότητα των καθ’ όλα νόμιμων εξωσωματικών γονιμοποιήσεων, όπου χρησιμοποιούνται υπεράριθμα έμβρυα. Εξίσου προβληματική είναι και η κατηγορηματική άρνηση της ιδιότητας της ζωής στα έμβρυα και η θεώρηση της άμβλωσης ως ενός υποκατάστατου της αντισύλληψης. Το θέμα δεν είναι βέβαια μόνο νομικό. Είναι προεχόντως ζήτημα υπεύθυνης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, άρσης των κοινωνικών προκαταλήψεων και ενίσχυσης των κοινωνικών δομών.
Πριν από μερικές ημέρες διέρρευσε η είδηση ότι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανέτρεψε την προαναφερθείσα νομολογία του και δεν δέχεται πλέον ότι υφίσταται συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση. Εάν η είδηση αληθεύει, τότε κάθε Πολιτεία των ΗΠΑ θα μπορεί να απαγορεύσει τις αμβλώσεις. Εξίσου σημαντική είναι και μια άλλη πτυχή της νομολογιακής αυτής μεταβολής: το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ φέρεται να άλλαξε τη νομολογία του στο θέμα των αμβλώσεων επειδή, ύστερα από τους διορισμούς των νέων ανώτατων δικαστών επί προεδρίας Τραμπ, την πλειοψηφία στο δικαστήριο την απέκτησαν οι συντηρητικοί δικαστές. Δηλαδή η νομολογία σε ένα δύσκολο ηθικό και νομικό ζήτημα άλλαξε επειδή μεταβλήθηκε και η πολιτική πλειοψηφία στο δικαστήριο. Κανείς ασφαλώς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι οι δικαστές «ζουν σε μια γυάλα» και ότι οι αποφάσεις τους δεν επηρεάζονται ποτέ από την ιδεολογική, κοσμοθεωρητική και πολιτική τους συγκρότηση. Άλλο όμως αυτό και άλλο να αλλάζει η νομολογία κάθε φορά που αλλάζει η πολιτική πλειοψηφία σε ένα δικαστήριο, σαν να είναι η Δικαιοσύνη μια απλή προέκταση της πολιτικής εξουσίας. Οι πολιτικές πλειοψηφίες πρέπει να έχουν σημασία για την ανάδειξη της Βουλής και της κυβέρνησης και δεν θα έπρεπε να καθορίζουν τις δικαστικές αποφάσεις σαν να είναι τα δικαστήρια ένα απλό πολιτικό όργανο.
Ο Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
