Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση, με μέσο τις εγκαταστάσεις, τη ζωγραφική, τη γλυπτική και τη φωτογραφία διερευνούν τις εννοιολογικές αναφορές του φωτός, από την μεταφυσική του διάσταση μέχρι την πλαστική, αλλά και την καθημερινή του παρουσία, από τη δεκαετία του ’60 έως σήμερα. Η έκθεση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αντιληφθούμε πώς το φως μεταμορφώνεται από φυσικό φαινόμενο σε μέσο καλλιτεχνικής πρακτικής, ενώ, παράλληλα, τιμά την διαχρονική επιρροή καλλιτεχνών όπως οι Τάκης, Αντωνάκος, Χρύσα, Μπουτέας, Λάππας, αλλά και οι Αποστόλου, Γερασίμου, Εφέογλου, Καρακωστάνογλου, Κόντης, Λάσκαρη, Νικολακόπουλος, Πατσουράκης, Σαγώνας, Τουλιάτου, Χαριτωνίδη, Χασάπη.

 

Η έκθεση Αδειάζει, γεμίζει, το φως αποτελεί ιδέα της Μαρίνας Μήλιου Θεοχαράκη, επιμελήτριας σύγχρονης τέχνης και συμβούλου του Δ.Σ., συν-επιμέλεια του διευθυντή εικαστικού προγράμματος του Ιδρύματος Θεοχαράκη, Τάκη Μαυρωτά, και του επιμελητή του ελληνικού περιπτέρου της φετινής Μπιενάλε της Βενετίας, Πάνου Γιαννικόπουλου. Συνδυάζοντας την βαθιά πείρα του καταξιωμένου Τάκη Μαυρωτά με τη φρέσκια ματιά του Πάνου Γιαννικόπουλου, η συνεργασία τους προσδίδει μια πολυδιάστατη οπτική στην εννοιολογική και πλαστική εξερεύνηση του φωτός.

 

Όπως αναφέρει ο Τάκης Μαυρωτάς στον κατάλογο της έκθεσης: «Το φως παραμένει η αξεπέραστη αιτία και αφορμή της τέχνης, αφού ο εικαστικός δημιουργός συνεχίζει να κάνει ορατό το αόρατο και αισθητό το νοούμενο, αποκαλύπτοντας το όραμά του. “Όταν αδειάζει και γεμίζει το φως”, είναι η φράση που συχνά επαναλάμβανε ο Πάνος Γιαννικόπουλος κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας αυτής της θεματικής έκθεσης που διασταυρώνονται καταξιωμένοι και νεότεροι καλλιτέχνες, δίνοντας προτεραιότητα στην εκφραστική δύναμη του φωτός, φυσικού ή τεχνητού, σε μια αισθητική περιπέτεια του εφικτού ή του ανέφικτου. Επιλέξαμε, ο καθένας από τη δική του θέση, δημιουργούς με δυνατό αισθητικό αποτύπωμα και έργα που μεγαλώνουν την καθημερινή μας αντίληψη. Συνοδοιπόρος της προσπάθειάς μας είναι η Μαρίνα Μήλιου-Θεοχαράκη, η οποία είχε την πρωτοβουλία της μεταξύ μας συνεργασίας.

 

Ο ήλιος, από την αρχαιότητα έως σήμερα, συνεπαίρνει τους δημιουργούς ενώ από τις αρχές περίπου της δεκαετίας του 1960, το νέον φως έμελλε να γίνει το εκφραστικό πλαστικό μέσον πολλών καλλιτεχνών σε Αμερική και Ευρώπη, οι οποίοι στερέωσαν με το δικό τους ύφος και τις συνεχείς μεταμορφώσεις, τη φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης, όπως οι James Rosenquist, Robert Walls, Victor Vasarely, Lucio Fontana, James Turrell, Robert Irwin, Doug Wheeler και Dan Flavin μεταξύ άλλων.

 

Οι Chryssa, Takis, Antonakos, Λάππας και Μπουτέας, με το πολυδιάστατο έργο τους, λίπαναν το έδαφος για μια καινούρια σπορά, που μαζί με τις ενδεικτικές επιλογές του Πάνου Γιαννικόπουλου με νέους δημιουργούς, εύχομαι να δικαιώσουν κάθε μας προσδοκία για το αύριο της τέχνης. Η τέχνη κυοφορεί δυνατές εξελίξεις. Σκοπός μας δεν είναι η αναμεταξύ τους σύγκριση αλλά η διαλεκτική τους αντιπαράθεση. Η σύγκριση, αναμφίβολα, θα προκαλούσε τον μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς οι σημερινές συνθήκες είναι τελείως διαφορετικές και οι νέοι καλλιτέχνες δεν κουβαλούν τα τραγικά βιώματα και τις αθεράπευτες πληγές του πολέμου, της Κατοχής, του Εμφυλίου και της σκοτεινής επτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα. Η τέχνη, εξάλλου, συνεχώς εξελίσσεται και προχωράει, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με ένα αίνιγμα, το οποίο όχι μόνο δεν μας απωθεί, αλλά μας παρωθεί και μας ξαφνιάζει με τις μεγαλοφυείς, αρκετές φορές, εκλάμψεις της.»

 

Ο Πάνος Γιαννικόπουλος προσθέτει για την σημαντική αυτή έκθεση: «Μια στροφή από το ποίημα της καλλιτέχνιδας Αθηνάς Ιωάννου, με τίτλο “Η εύθραυστη μνήμη” ενεργοποίησε τις συζητήσεις γι’ αυτήν την έκθεση και έδωσε τον τίτλο της. Το φως ως θεματική έχει χαρακτηριστικά που δύσκολα περιορίζουν αντίθετα, οδηγούν σε θαυμάσιες υπεκφυγές. Ένα εγχείρημα λοιπόν που θα επιχειρούσε μια πλήρη χαρτογράφηση του καλλιτεχνικού πεδίου δεν θα μπορούσε παρά να οδηγηθεί σε προβληματικούς αποκλεισμούς. Αντίθετα, η έκθεση Αδειάζει, γεμίζει, το φως επιλέγει στάσεις στην καλλιτεχνική δημιουργία από το 1960 έως σήμερα, αφήνοντας ανοιχτές τις δυνατότητες διεύρυνσης της συζήτησης. Η έκθεση προσεγγίζει αναζητήσεις γύρω από το φως και τη σκιά, τη γεωμετρική φόρμα και τη διάχυση των ορίων, τη δημιουργία πολλαπλών επιπέδων, το παιχνίδι με το χρώμα και τις αντανακλάσεις. Δεν δημιουργεί μια χρονολογική αφήγηση, αλλά αναπτύσσεται σε μια διαλεκτική συζήτηση και διερεύνηση, συνδέοντας πρακτικές από διαφορετικές γενιές καλλιτεχνών. Διερευνά όμως την καλλιτεχνική δημιουργία γύρω από το “φως” με ιστορικές συσχετίσεις και αντικατοπτρίζοντας τους κοινωνικούς προσδιορισμούς και τις προϋποθέσεις της καλλιτεχνικής πρακτικής σε κάθε εποχή.

 

Κοιτάζει από τη σημερινή σκοπιά, στον μοντερνισμό, στις διαφορετικές μορφές κοινωνικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού, που οδήγησαν τους καλλιτέχνες να αναπτύξουν νέες πρακτικές που ξέφευγαν από την παράδοση. Παράλληλα, σκέφτεται τον ρόλο αυτών των πρακτικών σήμερα. Τοποθετημένη στην Ελλάδα, αναστοχάζεται ακόμη τις σχέσεις “κέντρου” και “περιφέρειας”, τις ανισορροπίες στον κανόνα της ιστορίας της τέχνης, την ιδεολογική υφή τους, το πλέγμα τοπικιστικών παρορμήσεων, αποικιακών διαχειρίσεων, παγκοσμιοποίησης, και τον ρόλο της οικονομίας και των εννοιολογήσεων της ανάπτυξης.

 

Το φως αποτελεί εργαλείο και θέμα καταγραφής για τη ζωγραφική, ενώ γίνεται το βασικό στοιχείο αρχιτεκτονικής σύνθεσης και μέσο δημιουργίας μιας νέας αντίληψης για τον χώρο. Από τη δεκαετία του 1930 και τα κινητικά έργα του László Moholy-Nagy, η θεματική του φωτός και η σχέση με τον χώρο, τον χρόνο και την κίνηση αναπτύσσεται με το ίδιο ως μέσο.

 

Από τη δεκαετία του 1960 η χρήση του διευρύνεται, ενώ εδραιώνεται με εκθέσεις στην Αμερική και την Ευρώπη και τη δεκαετία του 1970. Καλλιτέχνες με αναφορές στον μινιμαλισμό και την αφαίρεση, εστιάζουν στο φως και τις διαδικασίες αντίληψης και εμπειρίας, κατευθύνοντας τη ροή του φυσικού φωτός, ή ενσωματώνοντας τεχνικό φως σε αντικείμενα.»

 

Τα έργα προέρχονται από τις συλλογές του ΕΜΣΤ, τους συλλέκτες Αναστάση Φουφούνη Μαμιδάκη, Ειρήνη Παναγοπούλου, Θέμη Αλεξόπουλο, από τους ίδιους τους καλλιτέχνες ή από τις  γκαλερί που τους εκπροσωπούν (Zoumboulakis, The Breeder και Sylvia Kouvali).

 

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 16 Φεβρουαρίου 2025 και συνοδεύεται από πολυσέλιδο ομότιτλο κατάλογο, με όλα τα εκτιθέμενα έργα και κείμενα των Τάκη Μαυρωτά και Πάνου Γιαννικόπουλου.

 

Επιμέλεια έκθεσης: Τάκης Μαυρωτάς, Πάνος Γιαννικόπουλος

Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρίνα Μήλιου Θεοχαράκη

Καλλιτέχνες: Τάκης, Στήβεν Αντωνάκος, Χρύσα, Γιάννης Μπουτέας, Γιώργος Λάππας, Ευγενία Αποστόλου, Πηνελόπη Γερασίμου, Δημήτρης Εφέογλου, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Γιώργος Κόντης, Άννα Λάσκαρη, Παύλος Νικολακόπουλος, Ευτύχης Πατσουράκης, Φώτης Σαγώνας, Ίρις Τουλιάτου, Δέσποινα Χαριτωνίδη, Μαρία Χασάπη.