Ο Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, είναι ιατρός και επιστημονικός διευθυντής του ιατρικού ομίλου Metabolomic Medicine με κλινικές στη Ζυρίχη, Αθήνα, Μιλάνο και Βενετία.
Είναι πρωτοπόρος στην κλινική εφαρμογή της Precision Medicine (Ιατρική Ακριβείας) για την πρόληψη και θεραπεία αυτοάνοσων και χρόνιων προβλημάτων υγείας όπως η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ψωρίαση, η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, ενώ έχει τιμηθεί με διάφορες διακρίσεις για το έργο του.
Το 2004 του απονεμήθηκε Εύφημος Μνεία από το Ελληνικό Υπουργείο Υγείας, για τη συμβολή του στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. O Dr. Τσουκαλάς έχει σημαντικό ερευνητικό έργο, έχει δημοσιεύσει επιστημονικές μελέτες, είναι κεντρικός ομιλητής σε διεθνή συνέδρια και συνεργάζεται με εθνικά και διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα στην εφαρμογή της εξατομικευμένης ιατρικής στην πρόληψη και θεραπεία των αυτοάνοσων και χρόνιων ασθενειών.
Συμμετείχε ως συγγραφέας σε επιστημονική μελέτη η οποία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο διαβασμένες παγκοσμίως, στην πρόσφατη εκδοτική ιστορία.
Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Το Σώμα Σου Είναι Γενετικά Προγραμματισμένο να Είναι Υγιές. Πώς να ελέγξεις και να προλάβεις τα Αυτοάνοσα & Χρόνια Νοσήματα», μας μίλησε σχετικά με τα αυτοάνοσα, τη διάγνωσή τους, αλλά και τι ρόλο παίζει το καλοκαίρι για όσους πάσχουν από χρόνια νοσήματα.
− Πώς δημιουργούνται τα αυτοάνοσα; Γιατί πιστεύετε πως υπάρχει μεγαλύτερη έξαρση τα τελευταία χρόνια;
Τα αυτοάνοσα, είναι διαφορετικές εκδηλώσεις ενός κοινού υποκείμενου προβλήματος. Πρόκειται για χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει δικούς του ιστούς και όργανα. Ανάλογα με το όργανο που πλήττεται, εκδηλώνεται και διαφορετικό νόσημα. Μέχρι σήμερα, έχουν περιγραφεί πάνω από 150 διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα.
Αυτή τη στιγμή, τα αυτοάνοσα είναι η πιο συχνή αιτία νόσου σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Φανταστείτε ότι ο αριθμός των ατόμων με αυτοάνοσο σε αυτές τις χώρες, ξεπερνά το σύνολο των ατόμων με καρδιοπάθεια και καρκίνο.
Παρότι γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια γενετική προδιάθεση, τα αυτοάνοσα οφείλονται κυρίως σε παράγοντες που συνδέονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής και διατροφής. Υπολογίζεται ότι η κληρονομικότητα εμπλέκεται κατά 25% στην ανάπτυξη τους, ενώ το υπόλοιπο 75% αφορά σε παράγοντες κινδύνου που είναι μη-κληρονομικοί.
− Τι χαρακτηρίζεται ως χρόνιο νόσημα;
Χρόνιες είναι οι ασθένειες και τα προβλήματα υγείας που διαρκούν πάνω από τρείς μήνες. Τέτοια νοσήματα είναι τα καρδιαγγειακά, τα αυτοάνοσα, ο διαβήτης, ο καρκίνος, η νόσος Alzheimer και άλλα.
Τα χρόνια νοσήματα, είναι η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, στις αναπτυγμένες χώρες και προκαλούν πάνω από το 90% των συνολικών θανάτων. Είναι ιδιαίτερα θετικό, ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 80% αυτών των ασθενειών μπορούν να αποφευχθούν, γιατί οφείλονται σε παράγοντες κινδύνου που μπορούν να μεταβληθούν. Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της σύγχρονης Ιατρικής και καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες διεθνώς, με στόχο να μειωθούν οι πρόωροι θάνατοι από χρόνια νοσήματα, κατά ένα τρίτο μέχρι το 2030 (Ηνωμένα Έθνη, 2030 agenda for Sustainable Development Goals, στόχος 3.4).
− Ποιος είναι ο λόγος που μπορεί να μην λειτουργεί σωστά το ανοσοποιητικό μας σύστημα;
Τα αυτοάνοσα δεν οφείλονται σε έναν και μόνο παράγοντα. Γνωρίζουμε ότι η γενετική προδιάθεση συμμετέχει σε κάποιο βαθμό στην ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων. Ωστόσο, σημαντικότερο ρόλο παίζουν συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου, που συνδέονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής, οι οποίοι πυροδοτούν την αυτοανοσία.
Μεταβολικές διαταραχές, όπως αντίσταση στην ινσουλίνη, διαταραχή του μικροβιώματος, ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά, βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (βιταμίνη D, ψευδάργυρος, βιταμίνη C, σελήνιο κ.ά.), προκαλούν: α) απώλεια της μεταβολικής ισορροπίας του οργανισμού και β) υπερ-αντιδραστικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Νέα στοιχεία καταδεικνύουν ότι διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα, έχουν κοινά μεταβολικά χαρακτηριστικά. Άρα και κοινούς παράγοντες που προκαλούν τη νόσο. Ενισχύεται έτσι η άποψη, ότι οι διαταραχές σε επίπεδο μεταβολισμού, προηγούνται της εμφάνισης αυτοάνοσων.
Είναι, δηλαδή, οι διαταραχές του μεταβολισμού που προκαλούν τα αυτοάνοσα και όχι το αντίθετο. Αλλαγές και διαταραχές του μεταβολισμού, συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη αυτοάνοσου νοσήματος.
Επομένως, τόσο οι μεταβολικοί παράγοντες, όσο και η σταδιακή καταστροφή των οργάνων από το ανοσοποιητικό, οδηγούν σε χρόνια φλεγμονή, που είναι το βασικό χαρακτηριστικό των αυτοάνοσων ασθενειών. Ανάλογα με το όργανο που βάλλεται από το ανοσοποιητικό, ο κάθε ασθενής εμφανίζει αντίστοιχα συμπτώματα. Είναι συχνό μάλιστα, ένα άτομο να εμφανίζει ταυτόχρονα πάνω από μια αυτοάνοση διαταραχή.
− Πώς μπορεί να διαγνωστεί ένα αυτοάνοσο και ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Η διάγνωση ενός αυτοάνοσου νοσήματος, μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το όργανο που αφορά. Το κοινό χαρακτηριστικό στη διάγνωση αυτής της κατηγορίας νοσημάτων, είναι η ανεύρεση αντισωμάτων έναντι του ίδιου του οργανισμού (αυτο-αντισωμάτα). Είναι σημαντικό όμως να επισημανθεί, ότι η παρουσία αυτοαντισωμάτων δεν αποτελεί επαρκές κριτήριο για τη διάγνωση αυτοανοσίας. Είναι ο συνδυασμός της κλινικής εικόνας με τα εργαστηριακά ευρήματα, που οδηγεί το γιατρό στην τελική διάγνωση. Πολλά άτομα, φυσιολογικά έχουν αυτοαντισώματα στο αίμα τους, χωρίς κλινικές ενδείξεις ασθένειας. Ανάλογα με το εμπλεκόμενο όργανο, συνήθως πραγματοποιείται επιπλέον εργαστηριακός ή απεικονιστικός έλεγχος (όπως υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία κ.ά) για την αξιολόγηση της κατάστασης της νόσου.
Σήμερα η αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων επικεντρώνεται σε δύο άξονες. Ο πρώτος, αφορά στην αντιμετώπιση της φλεγμονής. Υπάρχει πλέον πληθώρα φαρμακευτικών επιλογών για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της νόσου και της φλεγμονής, που βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Ο δεύτερος άξονας, αφορά στην αντιμετώπιση των μεταβολικών διαταραχών που προδιαθέτουν και πυροδοτούν τα αυτοάνοσα νοσήματα. Λίγα μόλις χρόνια πριν, η πορεία πολλών αυτοάνοσων οδηγούσε σε σταθερή επιδείνωση της υγείας και της ποιότητας ζωής των ασθενών. Σήμερα βλέπουμε, ότι η παράλληλη αποκατάσταση της μεταβολικής ισορροπίας του οργανισμού, με τη χρήση αποτελεσματικότερων και πιο φιλικών φαρμακευτικών αγωγών, έχει βελτιώσει σημαντικά την πορεία αυτών των νοσημάτων.
− Τι ρόλο παίζει η βιταμίνη D και το καλοκαίρι σε όσους πάσχουν από αυτοάνοσα;
Η βιταμίνη D, είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει ανοσορυθμιστική δράση, που σημαίνει ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, όταν αυτό είναι πιο αδύναμο και το «ηρεμεί», όταν αυτό υπερ-λειτουργεί.
Μέσα από την κλινική μας εμπειρία έχουμε δει συχνά, ότι οι ασθενείς με αυτοάνοσα έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά βιταμίνης D ή ακόμη και αντίσταση στη D. Ασθενείς με αυτοανοσία χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D για να επιτύχουν το ίδιο βιολογικό αποτέλεσμα, με άτομα που δεν εμφανίζουν αντίσταση στη συγκεκριμένη βιταμίνη. Η χορήγηση θεραπευτικών δόσεων βιταμίνης D σε αυτούς τους ασθενείς, αποτελεί σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης αυτής της κατηγορίας νοσημάτων.
Υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D, έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης αυτοάνοσων νοσημάτων, πολλών χρόνιων ασθενειών και με χαμηλότερη θνησιμότητα συνολικά.
Η έκθεση στον ήλιο μέχρι την απόκτηση ρόδινης απόχρωσης του δέρματος, με την προστασία πιο ευαίσθητων περιοχών του σώματος, όπως το πρόσωπο και την εφαρμογή αντιηλιακού στη συνέχεια, μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα της βιταμίνης D με ασφάλεια και να ενισχύσει την υγεία. Ωστόσο, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, η έκθεση στο ήλιο μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν αρκεί για τη διατήρηση ιδανικών επιπέδων βιταμίνης D καθόλη τη διάρκεια του έτους. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να συμβουλευτεί κανείς το γιατρό του, ώστε να γίνει έλεγχος και χορήγηση βιταμίνης D, εφόσον χρειάζεται.
Είναι σημαντικό να πούμε σε αυτό το σημείο ότι ενώ κάποια αυτοάνοσα, όπως η ψωρίαση για παράδειγμα, βελτιώνονται σημαντικά με την έκθεση στον ήλιο, κάποια άλλα, όπως ορισμένες μορφές μυοσίτιδας και η σκλήρυνση κατά πλάκας, μπορούν να επιδεινωθούν από την UV ακτινοβολία. Επίσης, κάποιες φαρμακευτικές αγωγές μπορεί να προκαλέσουν δερματικές αντιδράσεις με την έκθεση στον ήλιο (φωτοευαισθησία). Γι' αυτό συστήνεται οι ασθενείς με αυτοάνοσα να συμβουλεύονται το γιατρό τους, σχετικά με την έκθεση στον ήλιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
− Μπορείτε να μας πείτε μερικά πράγματα για το δεύτερο βιβλίο σας. Τι θα μπορέσει να διαβάσει κανείς μέσα αυτό;
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, το βιβλίο μου με τίτλο «Το Σώμα Σου Είναι Γενετικά Προγραμματισμένο να Είναι Υγιές. Πώς να ελέγξεις και να προλάβεις τα Αυτοάνοσα & Χρόνια Νοσήματα». Το βιβλίο περιγράφει με απλή γλώσσα ποιοι είναι οι παράγοντες που οδηγούν σε νόσο και πώς μπορεί να προλάβει κανείς την εμφάνιση ενός αυτοάνοσου νοσήματος, αν είναι υγιής ή πώς να ελέγξει καλύτερα τη νόσο του, αν έχει διαγνωστεί με κάποιο αυτοάνοσο ή χρόνιο πρόβλημα υγείας.
Τα χρόνια και αυτοάνοσα νοσήματα είναι το Νο1 πρόβλημα υγείας παγκοσμίως. Η πρόκληση της Ιατρικής στον 21ο αιώνα είναι η πρόληψη και η θεραπεία τους.
Οι σύγχρονες εξελίξεις στην Ιατρική, παρέχουν επιπρόσθετα εργαλεία στις τρέχουσες επιλογές διάγνωσης και αντιμετώπισης, που βοηθούν το γιατρό να παραδώσει πιο αποτελεσματικές θεραπείες.
Για να επιτευχθεί μια ουσιαστική βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής, πρέπει ο κάθε ασθενής να αντιμετωπιστεί ως μια μοναδική περίπτωση, να αποκατασταθούν οι μεταβολικές διαταραχές και οι ελλείψεις του οργανισμού σε βασικά θρεπτικά στοιχεία, που οδήγησαν στην εκδήλωση νόσου.
Η υγεία δεν είναι μια παθητική κατάσταση, είναι μια δυναμική ισορροπία για την οποία, είτε κάνουμε κάτι που την ενισχύει, είτε ενεργούμε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το βιβλίο παρέχει σταθερά δεδομένα σε όσους θέλουν να κατανοήσουν καλύτερα το σώμα τους, περιγράφει με απλό τρόπο τι μπορεί να οδηγήσει σε νόσο και τι μπορεί πραγματικά να βοηθήσει την υγεία.
