Δεν είναι η πρώτη φορά που το What's Going On του Marvin Gaye ψηφίζεται ως το καλύτερο άλμπουμ όλων των εποχών. Είχε ψηφιστεί το 1985 από τους συντάκτες του ΝΜΕ, το 1997 από τους συντάκτες της Guardian και κατά καιρούς έχει βρεθεί στο νούμερο ένα σε αρκετές λίστες, αυτό που έχει όμως ενδιαφέρον στη λίστα του Rolling Stone που εμφανίστηκε την προηγούμενη εβδομάδα, είναι ότι εκτόπισε το Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band των Beatles από την κορυφή, ένα ρεκόρ που κατείχε από την δεκαετία του '70, σχεδόν πενήντα χρόνια.
Επίσης, αυτήν τη φορά, εκτός από τους συντάκτες του περιοδικού και μουσικοκριτικούς από Αμερική και Ευρώπη, για να δημιουργηθεί η λίστα ψήφισαν και πολλοί καλλιτέχνες κάθε γενιάς, γι' αυτό και ανανεώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Κι ενώ ήταν πολλοί αυτοί που αντέδρασαν με τον «υποβιβασμό» της ροκ και την εμφάνιση ενός σωρού ραπ και R&B άλμπουμ στα 500, δεν υπήρξε ούτε μία αντίδραση για το νούμερο ένα της λίστας.
Το What's Going On είναι πλέον μέρος της πολιτιστικής ιστορίας της Αμερικής, και σε μία εποχή που το R&B και το ραπ μονοπωλούν τα τσαρτ και το #BlackLivesMatter κίνημα έκανε ύμνο του το ομώνυμο τραγούδι από το άλμπουμ του Marvin Gaye, το 2020 είναι λογικό να είναι πιο επίκαιρος ο Marvin Gaye από τους Beatles.
Πέρα από την επικαιρότητα, όμως, και τον αριθμό των Αφροαμερικάνων που ψήφισαν για να γίνει η λίστα, το What's Going On είναι ένα άλμπουμ που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι είναι από τα καλύτερα όλων των εποχών. Παρόλο που έχουν περάσει σχεδόν πενήντα χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε (στις 21 Μαΐου του 1971), είναι τόσο σημερινό ως ήχος και τόσο επίκαιρο θεματικά, που θα μπορούσε να είχε μόλις κυκλοφορήσει.
Η επιτυχία του «What's Going On» ήταν σαρωτική. Τα 100 χιλιάδες κομμάτια που τυπώθηκαν αρχικά ξεπούλησαν αστραπιαία, και σε μία εβδομάδα τυπώθηκαν άλλα 100 χιλιάδες. Κι έκανε ρεκόρ, γιατί ακόμα και σήμερα είναι το single που πούλησε τα περισσότερα αντίτυπα στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα.
Το What's Going On είναι το πρώτο concept άλμπουμ μαύρης μουσικής που γνώρισε τόσο μεγάλη επιτυχία, με τα κομμάτια να βρίσκονται σε αρμονική αλληλουχία –μουσικά και ως αφήγηση– κάνοντας έναν κύκλο, γιατί ο δίσκος κλείνει όπως ξεκινάει, με το ίδιο μοτίβο. Η ιστορία του τραγουδιού «What's Going On», όπως και ολόκληρου του άλμπουμ, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον γιατί τον βρίσκουν σε μία κρίσιμη καμπή για τη ζωή του και την καριέρα του.
Τα τραγούδια «αφηγείται» ένας βετεράνος του Βιετνάμ που έχει μόλις επιστρέψει από την κόλαση του πολέμου, για να συναντήσει άλλη μία κόλαση πίσω στην πατρίδα: μίσος, πόνο, αδικία και ταλαιπωρία, όπου και να στρέψει τα μάτια του, ναρκωτικά που θερίζουν, φτώχια, πόλεμο, αλλά και καταστροφή του περιβάλλοντος – είναι το πρώτο άλμπουμ αυτού του βεληνεκούς που αναφέρει τη λέξη «οικολογία» και αφυπνίζει για περιβαλλοντολογικά ζητήματα, πριν αυτά μπουν στην ατζέντα όλων.
Και ήταν ένα μεγάλο ρίσκο για τον Marvin Gaye, που μετά από μία πορεία τεράστιων και διεθνών επιτυχιών με το «I Heard It Through The Grapevine», το «Too Busy Thinking About My Baby» και τα ντουέτα με την Tammi Terrell αποφάσισε να απομονωθεί και να απέχει από κάθε δημοσιότητα.
Το 1970 ο γάμος του με την Anna Gordy, αδερφή του ιδρυτή της Motown, Berry Gordy, πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, η Tammi Terrell πέθανε μετά από μάχη τριών χρόνων με τον όγκο στον εγκέφαλο, ο Marvin βυθίστηκε στην κατάθλιψη και κατέφυγε στα spirituals που γνώρισε καλά στην αρχή της καριέρας του. Πέταξε τα κοστούμια, υιοθέτησε ένα πιο «βρόμικο» στυλ με γένια και φόρμες και επιχείρησε να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Ευτυχώς για τη μουσική, τραυματίστηκε και πολύ σύντομα παράτησε το ποδόσφαιρο.
Το 1970, ένα μέλος των Four Tops, ο Renaldo "Obie" Benson είχε την ιδέα για ένα κομμάτι, εμπνεόμενος από τη «Ματωμένη Πέμπτη», την αιματοβαμμένη πορεία διαμαρτυρίας στο Berkeley's People's Park της Καλιφόρνιας, εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ. Η λύσσα με την οποία χτυπήθηκαν οι διαδηλωτές από την αστυνομία τον είχε σοκάρει και χρόνια αργότερα έλεγε σε μια συνέντευξη του στο MOJO: «Είδα αυτά που γίνονταν και άρχισα να αναρωτιέμαι "τι συμβαίνει εδώ;". Κι η μία ερώτηση οδήγησε στην επόμενη, γιατί στέλνουν τα παιδιά τόσο μακριά από τις οικογένειές τους, στην άλλη άκρη του κόσμου; Γιατί χτυπάνε τα δικά τους παιδιά στους δρόμους;».
Διηγήθηκε την εμπειρία του στον Al Cleveland και αυτός έγραψε ένα κομμάτι για τους Four Tops. Το συγκρότημα αρνήθηκε να το πει, το θεώρησαν «τραγούδι διαμαρτυρίας», έτσι ο Benson το πρότεινε στον Marvin Gaye. Εκείνος το πήρε, πρόσθεσε νέα μελωδία και στίχους που εξέφραζαν τη δικιά του αποστροφή γι' αυτά που συνέβαιναν γύρω του κι έκανε το τραγούδι πιο αφηγηματικό, με «χρώμα από γκέτο».
Ο αδερφός του Marvin, ο Φράνκι, πολεμούσε στο Βιετνάμ και τα γράμματα που του έστελνε τον είχαν συγκλονίσει, έβλεπε και την καθημερινή βία στους δρόμους και τις εξεγέρσεις, και του ήταν αδύνατο να συνεχίσει να λέει τα ερωτικά τραγούδια που τον είχαν καθιερώσει. Ενθουσιασμένος με το κομμάτι, τηλεφώνησε στον Berry Gordy, ενώ αυτός έκανε διακοπές στις Μπαχάμες, για να του πει για τα τραγούδια διαμαρτυρίας που σκόπευε να κυκλοφορήσει, κι αυτός αντέδρασε. «Μην είσαι γελοίος», του είπε, «γιατί θέλεις να καταστρέψεις την καριέρα σου;».
Σε μία συνέντευξή του στο Rolling Stone της εποχής, ο Marvin Gaye αναφέρει ότι είχε αποφασίσει να γράψει κομμάτια περισσότερο συνειδητοποιημένα, πιο κοινωνικά, και το εντέκατο άλμπουμ του να είναι αλλιώτικο. «Το 1970 άρχισα να επανεκτιμώ όλο το concept του τι ήθελα να λέει η μουσική μου. Ήμουν πολύ επηρεασμένος από τα γράμματα που μου έστελνε ο αδερφός μου από το Βιετνάμ, καθώς επίσης και από την κοινωνική κατάσταση στην Αμερική. Κατάλαβα ότι έπρεπε να αφήσω τις δικές μου φαντασιώσεις πίσω μου, αν ήθελα να γράψω κομμάτια που να αγγίξουν την ψυχή των ανθρώπων. Ήθελα να στρέψω τη ματιά τους σε όσα συμβαίνουν στον κόσμο».
Την ημέρα που συνάντησε τον αδερφό του, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από το Βιετνάμ στο σπίτι που μεγάλωσαν, ο Marvin κάθισε στο κρεβάτι κι έκρυψε με τα χέρια του το πρόσωπό του: «Δεν ήξερα πώς να αγωνιστώ, αλλά τώρα νομίζω ότι ξέρω» του είπε. «Πρέπει απλά να το κάνω με τον τρόπο μου. Δεν είμαι ζωγράφος. Δεν είμαι ποιητής. Αλλά μπορώ να το κάνω με τη μουσική μου».
Marvin Gaye - What's Going On Live 1972
Παρόλες τις ενστάσεις του Gordy, ο Marvin την 1η Ιουνίου 1970 μπήκε στο στούντιο της Motown για να ηχογραφήσει το «What's Going On» με τους Funk Brothers, τον ενορχηστρωτή πολλών επιτυχιών της Motown και μπασίστα David Van De Pitte, μέλη της συμφωνικής ορχήστρας του Ντιτρόιτ και δύο φίλους του από την ποδοσφαιρική ομάδα των Detroit Lions – για να προσθέτουν «κουβέντες του δρόμου».
Το αρχικό χαρακτηριστικό ριφ του σαξοφώνου του Eli Fontaine ηχογραφήθηκε τυχαία σε μια δοκιμή, δεν υπήρχε στις παρτιτούρες, το ίδιο και η μίξη των ξεχωριστά ηχογραφημένων φωνητικών, που δίνει στο κομμάτι πολλαπλά στρώματα φωνής. Οι ηχολήπτες Steve και Smith Kenneth Sands είχαν ζητήσει να τους στείλουν δύο διαφορετικές ηχογραφήσεις των βασικών φωνητικών για να επιλέξουν την καλύτερη και τυχαία τις μίξαραν μαζί. Το αποτέλεσμα άρεσε πολύ στον Gaye και κράτησε τις δυο φωνές που παίζουν ταυτόχρονα σε όλη τη διάρκεια του άλμπουμ.
Όταν ο Gordy άκουσε το κομμάτι το θεώρησε ό,τι χειρότερο είχε ακούσει στη ζωή του. Βρήκε τον ήχο του πολύ ξεπερασμένο και φοβήθηκε ότι ο Gaye θα έχανε το μεγάλο κοινό αν κυκλοφορούσε ένα πολιτικό τραγούδι. Ήταν πλέον ποπ τραγουδιστής και είχε καταφέρει να γίνει δημοφιλής σε ολόκληρο τον κόσμο. Το τραγούδι το απέρριψε και σχεδόν σύσσωμη η ομάδα του Παραρτήματος Ελέγχου Ποιότητας της Motown γιατί το βρήκαν υπερβολικά jazz και παλιομοδίτικο. Ο Gaye, που στο μεταξύ ηχογραφούσε κομμάτια από το επόμενο άλμπουμ του, Let's Get it On, απείλησε τον Gordy ότι θα σταματούσε να ηχογραφεί στην εταιρεία του.
Με την επιμονή του Gaye και την βοήθεια του υπευθύνου πωλήσεων της Motown, του Barney Ales, το single με το τραγούδι βγήκε στα δισκάδικα στις 10 Ιανουαρίου 1971, χωρίς να το γνωρίζει ο Gordy – ο οποίος είχε πέσει με τα μούτρα στη σόλο καριέρα της Dianna Ross και στην παραγωγή ταινιών.
Η επιτυχία του «What's Going On» ήταν σαρωτική. Τα 100 χιλιάδες κομμάτια που τυπώθηκαν αρχικά ξεπούλησαν αστραπιαία, και σε μία εβδομάδα τυπώθηκαν άλλα 100 χιλιάδες. Κι έκανε ρεκόρ, γιατί ακόμα και σήμερα είναι το single που πούλησε τα περισσότερα αντίτυπα στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Ανέβηκε στο νούμερο 1 του Hot Soul Single Chart και στο νούμερο 2 του Billboard Hot 100. Ήταν τόσο μεγάλη επιτυχία, που έκανε τον Gordy να πάει στο σπίτι του Gaye και να του προτείνει να φτιάξει ολόκληρο άλμπουμ, με την προϋπόθεση να το ολοκληρώσει μέσα σε 30 μέρες, πριν από το τέλος Μαρτίου.
Ο Gaye έθεσε ως όρο να κάνει μόνος του την παραγωγή στον δίσκο, και το πέτυχε. Επέστρεψε στο Hitsville στο Ντιτρόιτ και ολοκλήρωσε όλες τις ηχογραφήσεις για το άλμπουμ μέσα σε δέκα μέρες, από την 1η μέχρι τις 10 Μαρτίου. Τα ρυθμικά μέρη του δίσκου και τα overdubs του ήχου ηχογραφήθηκαν στο Hitsville (στο στούντιο Α), ενώ τα έγχορδα, τα πνευστά, και τα βοηθητικά και κύρια φωνητικά ηχογραφήθηκαν στο Golden World (στο στούντιο Β).
Η τελική μίξη του δίσκου ολοκληρώθηκε στις 5 Απριλίου 1971, προκαλώντας πάλι απόγνωση στον Gordy, ο οποίος όταν άκουσε το τελικό αποτέλεσμα είπε ότι «δεν πρόκειται να βγάλει κανένα άλλο πετυχημένο single».
Ο Gaye και οι ηχολήπτες ξαναμπήκαν στο Sound Factory στο Δυτικό Χόλιγουντ στις αρχές Μαΐου για να εμπλουτίσουν την ενορχήστρωση και να αλλάξουν τα φωνητικά, κάνοντας τα κομμάτια να παίζουν παράλληλα – ξεκινώντας στην ουσία το κάθε ένα λίγο πριν τελειώσει το προηγούμενο. Αυτό ακριβώς ήταν που φρίκαρε τα μέλη της επιτροπής ελέγχου ποιότητας της εταιρείας, γιατί ανησυχούσαν ότι αυτό θα εμπόδιζε να βγουν κι άλλα single από το άλμπουμ. Ωστόσο, ο ίδιος ο Gordy έδωσε την άδεια να κυκλοφορήσει αμέσως αυτή η μίξη του δίσκου.
Παρόλες τις δυσοίωνες προβλέψεις, το What's Going On, εκτός από το πρώτο άλμπουμ του Marvin Gaye που μπήκε στο τοπ-10 του chart του Billboard, φτάνοντας μέχρι το νούμερο 6, έγινε το πρώτο άλμπουμ από σόλο καλλιτέχνη που έβγαλε τρία τοπ-10 singles: εκτός από το ομώνυμο κομμάτι, το «Mercy Mercy Me (The Ecology)» και το «Inner City Blues (Make me Wanna Holler)» έφτασαν μέχρι το νούμερο 4 και το νούμερο 9 αντίστοιχα στο Billboard Hot 100, αλλά και τα τρία έγιναν νούμερο 1 επιτυχίες στο Hot Soul Single Chart (κάνοντας άλλο ένα ρεκόρ: με τρία νούμερο ένα τραγούδια από το ίδιο άλμπουμ, o Marvin Gaye έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης που το πετύχαινε αυτό σε κάθε chart του Billboard).
Marvin Gaye - Mercy Mercy Me - Montreux Jazz Festival,1980
Πέρα από τα ρεκόρ, τα νούμερα και τις πωλήσεις (έμεινε για 58 εβδομάδες στα 100 πρώτα άλμπουμ το 1971 και το 1972), το What's Going On είναι ένα από τα πιο σημαντικά και επιδραστικά άλμπουμ στην ιστορία της μουσικής. «Η μεγάλη επιτυχία που το έκανε τόσο οικείο σε όλους μας μάς κάνει να ξεχνάμε ότι αυτό το τραγούδι ήταν "το πιο αβάν-γκαρντ χιτ που είχε ποτέ η Motown"» γράφει στο βιβλίο του What's Going On: Marvin Gaye and the Last Days of the Motown Sound ο Ben Edmonds.
Με το άλμπουμ αυτό ο Marvin Gaye ξεκινάει την πιο σημαντική περίοδό του ως δημιουργός, που έφερε και άλλα τρία καταπληκτικά άλμπουμ, τα Let's Get It On το 1973, I Want You το 1976 και το Here, My Dear το 1978. «Ένιωθα ότι έμαθα τελικά να τραγουδάω» είχε πει στον βιογράφο David Ritz ο Gaye. «Μελετούσα το μικρόφωνο για δώδεκα χρόνια και ξαφνικά είδα ότι το χρησιμοποιούσα λάθος. Τραγουδούσα πολύ δυνατά».
Στο What's Going On ανέλαβε όλη την ευθύνη παλεύοντας γι' αυτό, έγραψε τα κομμάτια και έκανε την παραγωγή, ανοίγοντας τον δρόμο για καλλιτεχνική ελευθερία στους μαύρους μουσικούς της Motown που δεν τους επιτρεπόταν μέχρι τότε να ανοίξουν τα καλλιτεχνικά και πολιτικά όρια στην τέχνη τους. «Όταν αγωνιζόμουν για το δικαίωμα των καλλιτεχνών της Motown να μπορούν να εκφραστούν χωρίς περιορισμούς, ο Stevie Wonder ήξερε ότι αγωνιζόμουν και γι' αυτόν» είχε πει, σχολιάζοντας το μέχρι τότε καθεστώς στη Motown.
Το What's Going On είναι ένας εμβληματικός δίσκος για τη ραπ κοινότητα, διαχρονικά. Τα κοινωνικά μηνύματα και η θεματολογία του έγιναν η βάση για να δημιουργηθούν ένα σωρό ραπ άλμπουμ τα επόμενα χρόνια. Το ξεκίνημα του δίσκου με ένα street party, τη γιορτή για την επάνοδο του στρατιώτη από το Βιετνάμ, που στη συνέχεια γίνεται κάτι σαν θρήνος και προσευχή μαζί, έγινε η βασική δομή των περισσότερων ραπ κομματιών, από την εποχή του Grandmaster Flash μέχρι τον Kendrick Lamar. Η «παραίτηση» από την ζωή και η αμερικάνικη μελαγχολία που εκφράζεται στους στίχους «Who's willing to try to save the world/That's destined to die (Ποιος είναι πρόθυμος να προσπαθήσει να σώσει τον κόσμο/Που είναι η μοίρα του να πεθάνει;)» από το «Save the Children», είναι η πεμπτουσία του ραπ, «παλιομοδίτικου» και σύγχρονου.
Ο Marvin Gaye είχε πει κάποτε ότι ήταν ένα άλμπουμ που γράφτηκε από τον Θεό, κι ο ίδιος ήταν απλώς το όχημα που επέλεξε για να μεταδώσει τα μηνύματά του. Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά όλη η νέα γενιά των μουσικών που ανακαλύπτει τον Marvin Gaye σήμερα τον τοποθετούν πολύ ψηλά στη λίστα με τις επιρροές τους. Για πολύ κόσμο είναι ο δικός τους Θεός.
Marvin Gaye - Inner City Blues Make Me Wanna Holler
σχόλια