— Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτύπωμα της πανδημίας;
Η πανδημία αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, καθώς έδειξε πόσο ευάλωτοι είμαστε σε κρίσεις υγείας και πόσο αυτές συνδέονται άρρηκτα με όλους τους τομείς της ζωής μας.
Θα χρειαστεί χρόνος και κόπος για να ξεπεράσουμε τις αρνητικές επιδράσεις της στη σωματική και ψυχική μας υγεία, στην κοινωνική και προσωπική μας ζωή και στην οικονομία. Κάποιες από τις επιπτώσεις της δεν θα ξεπεραστούν ποτέ, όπως η απώλεια των κάποιων δικών μας ανθρώπων, και κάποιες δεν είναι ακόμα γνωστές αλλά θα φανούν στην πορεία.
Ωστόσο, το στοίχημα για όλους είναι να αξιοποιήσουμε τα θετικά που μπορεί να μας άφησε η πανδημία αυτή, να εντοπίσουμε τα λάθη και τις αδυναμίες μας και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε την εμφάνιση νέων πανδημιών στο μέλλον.
Όσοι δεν πιστεύουν στη σοβαρότητα του ιού και στις επιπτώσεις του, στάση που συναντάται συχνότερα σε άτομα νεαρής ηλικίας, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο κίνδυνος για σοβαρή νόσηση και νοσηλεία υπάρχει για όλες τις ηλικίες, ακόμα και χωρίς την ύπαρξη υποκείμενων νοσημάτων.
Εκτός από τους επιστήμονες που εργάζονται στον χώρο της δημόσιας υγείας και ήδη το γνώριζαν, όλοι συνειδητοποίησαν ότι για να προληφθεί αλλά και να αντιμετωπιστεί με επιτυχία ένα σοβαρό πρόβλημα ή απειλή για τη δημόσια υγεία, πέρα από την προσπάθεια των επαγγελματιών υγείας και της πολιτείας, χρειάζεται η οργανωμένη προσπάθεια όλης της κοινωνίας.
Η προσπάθεια του καθένα από εμάς πρέπει να πλαισιωθεί από την προσπάθεια του συνόλου, την προσπάθεια όλης της «ομάδας». Η συνειδητοποίηση αυτή είναι πολύ σημαντική γιατί θα αποτελέσει την πρώτη ύλη για την καλλιέργεια του αισθήματος της κοινωνικής ευθύνης, της ομαδικότητας και της συνεργασίας για το όφελος της υγείας όλων και όχι μόνο της δικής μας.
Η υιοθέτηση των βασικών κανόνων ατομικής υγιεινής, η χρήση μάσκας και η απομόνωση όταν είμαστε άρρωστοι, η αποφυγή του συνωστισμού στις μετακινήσεις μας, στους χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας, η εξασφάλιση του φυσικού αερισμού και η βελτίωση του εξαερισμού των κλειστών χώρων, εργασιακών και μη, αποτελούν μέτρα και συνήθειες που πιστεύω ότι θα παραμείνουν και θα επαναπροσδιορίσουν τις απόψεις μας για το «φυσιολογικό», καθώς και τις απαιτήσεις μας για μια καθημερινότητα που θα διασφαλίζει την προστασία και την προαγωγή της υγείας μας και την ποιότητα της ζωής μας.
Η πανδημία ανέδειξε τις τεράστιες δυνατότητες και τη σημασία της συνεργασίας της επιστημονικής κοινότητας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου τόσο για τη λήψη αποφάσεων, βασισμένων σε τεκμήρια, όσο και για τη δημιουργία μεγάλων επιστημονικών επιτευγμάτων, όπως η ανακάλυψη των νέων εμβολίων. Σε επίπεδο ελέγχου και καταπολέμησης της πανδημίας αποδείχτηκε καθοριστική η εμπιστοσύνη στην επιστημονική γνώση και στους ειδικούς επιστήμονες που ανέλαβαν τον κεντρικό ρόλο.
— Σε οικουμενικό επίπεδο πόσο θεωρείτε ότι μας επηρέασε;
Παγκοσμίως, η πανδημία ανέδειξε και τις αδυναμίες μας, μεταξύ άλλων, στην ετοιμότητα των συστημάτων υγείας, στην επιτήρηση των λοιμωδών νοσημάτων, στην επικοινωνία και στον συντονισμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, στις υποδομές και στην επάρκεια σε εξοπλισμό, στις δεξιότητες και στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Φαινόμενα όπως το «infodemic», που αφορά την «επιδημία» παραπληροφόρησης και τη διάδοση ψευδών στοιχείων στον πληθυσμό, λειτούργησαν τρομερά ανασταλτικά και ανέδειξαν την ανάγκη να επενδύσουμε περισσότερο στην εκπαίδευση του πληθυσμού και στην απόκτηση παιδείας σε θέματα υγείας.
Το αποτύπωμα της πανδημίας, αν και τραυματικό, θα πρέπει να μας ενεργοποιήσει ώστε να γίνουμε σοφότεροι και καλύτεροι.
— Τι απαντάτε σε όσους αρνούνται να εμβολιαστούν;
Δυστυχώς, όσα επιχειρήματα και να διατυπωθούν υπέρ του εμβολιασμού κατά του SARS-CoV-2 αλλά και άλλων λοιμωδών νοσημάτων, ένα ποσοστό των ατόμων που αρνούνται να εμβολιαστούν δεν πρόκειται να αλλάξει γνώμη.
Θα ήθελα, λοιπόν, να απευθυνθώ στα άτομα που είναι επιφυλακτικά απέναντι στους εμβολιασμούς, αλλά χωρίς άκαμπτες και παγιωμένες αρνητικές απόψεις εναντίον τους, καθώς και στα άτομα που έχουν εφησυχάσει και πιστεύουν ότι ο ιός δεν μπορεί να τους βλάψει.
Στην πρώτη περίπτωση, είναι κατανοητό το άγχος και η ανησυχία που μπορεί να συνοδεύουν την απόφαση του καθένα από εμάς να εμβολιαστεί με ένα νέο εμβόλιο. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή πρέπει να επικρατούν η λογική και η εμπιστοσύνη στους διεθνείς και εθνικούς ελεγκτικούς οργανισμούς που επιτρέπουν την κυκλοφορία των εμβολίων όπως επίσης και στους ειδικούς επιστήμονες που με υψηλό αίσθημα ευθύνης και μετά από συστηματική μελέτη και προσεχτική αξιολόγηση των δεδομένων διατυπώνουν τις τελικές συστάσεις για τον εμβολιασμό του πληθυσμού.
Θα παρακαλούσα, λοιπόν, τους επιφυλακτικούς να παίρνουν τις αποφάσεις τους λαμβάνοντας υπόψη έγκυρες ιατρικές πηγές και όχι ανυπόστατες φήμες, υποκειμενικές απόψεις, συνωμοσιολογίες και απόψεις που τροφοδοτούν τον φόβο και τον πανικό.
Όσοι δεν πιστεύουν στη σοβαρότητα του ιού και στις επιπτώσεις του, στάση που συναντάται συχνότερα σε άτομα νεαρής ηλικίας, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο κίνδυνος για σοβαρή νόσηση και νοσηλεία υπάρχει για όλες τις ηλικίες, ακόμα και χωρίς την ύπαρξη υποκείμενων νοσημάτων. Θα τους προέτρεπα, εφόσον δεν ανησυχούν για τη δική τους υγεία, τουλάχιστον να προστατεύσουν με τον εμβολιασμό τους την υγεία της οικογένειάς τους και των ατόμων του περιβάλλοντός τους.
Όσοι αρνούνται τον εμβολιασμό, γνωρίζουν άραγε ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, κυρίως σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, θα έκαναν τα πάντα για να εμβολιαστούν, αλλά δεν μπορούν, λόγω της έλλειψης εμβολίων στις χώρες τους; Στο πλαίσιο αυτό, η άρνηση του εμβολιασμού είναι μια πολυτέλεια για όσους από εμάς έχουμε πρόσβαση σε αυτά. Ας εκτιμήσουμε και αξιοποιήσουμε, λοιπόν, αυτή την πολύτιμη δυνατότητα που μας προσφέρεται για να προστατεύσουμε την υγεία μας και να συμβάλουμε κι εμείς στο τέλος της πανδημίας.
— Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο όσον αφορά τη μετάλλαξη Δέλτα; Διότι βλέπουμε καθημερινά, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα κρούσματα να αυξάνονται.
Με βάση μελέτες που έχουν γίνει παγκοσμίως, η μετάλλαξη Δέλτα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, ενώ διερευνάται ακόμα αν μπορεί να προκαλέσει σοβαρότερη νόσηση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την καλοκαιρινή περίοδο, κατά την οποία επικρατεί μεγαλύτερη κινητικότητα αλλά και χαλάρωση στην τήρηση των μέτρων, κάνει πιο ανησυχητική την πιθανότητα ευρείας μετάδοσης του ιού στον πληθυσμό. Παρ’ όλα αυτά, ο εμβολιασμός με τα υπάρχοντα εμβόλια φαίνεται ότι προστατεύει από τη σοβαρή νόσηση από τη μετάλλαξη Δέλτα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσο περισσότεροι εμβολιάζονται και όσο ταχύτερα γίνεται αυτό, τόσο μειώνεται η κυκλοφορία του ιού στον πληθυσμό και τόσο ελαττώνεται η πιθανότητα δημιουργίας νέων μεταλλάξεων, που με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν τη μεταδοτικότητα και παθογονικότητα του ιού αλλά και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Γονείς, φροντιστές, εκπαιδευτικοί αλλά και ηλικιωμένοι, οι παππούδες και οι γιαγιάδες που δεν έχουν ακόμα εμβολιαστεί έχουν έναν επιπλέον πολύ σοβαρό λόγο να εμβολιαστούν και χρέος, θα έλεγα, να συμβάλουν στην ομαλή επιστροφή των παιδιών μας στα σχολεία.
— Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι καθυστερούμε να χτίσουμε το τείχος ανοσίας, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών έχει εμβολιαστεί; Ποιες κινήσεις πρέπει ακόμη να γίνουν για να οδηγηθούμε σε αποτελεσματικά δεδομένα;
Στην πραγματικότητα, δεν γνωρίζουμε ακόμα το ακριβές ποσοστό των ατόμων που πρέπει να αποκτήσουν ανοσία για να σταματήσει η μετάδοση του SARS-CoV-2. Ο υπολογισμός είναι σύνθετος και πρέπει να λάβει υπόψη όχι μόνο τη μεταδοτικότητα του ιού αλλά και άλλες παραμέτρους, όπως πόσο προστατεύει το εμβόλιο από τη μετάδοση της νόσου, πόσο διαρκεί η ανοσία μετά τη νόσηση αλλά και μετά τον εμβολιασμό, πόσο πιο μεταδοτικές είναι οι νέες μεταλλάξεις του ιού.
Οι κινήσεις που πρέπει να κάνουμε είναι η συνέχιση και η εντατικοποίηση των εμβολιασμών με έμφαση στην επίτευξη της μέγιστης δυνατής εμβολιαστικής κάλυψης καταρχάς των ενηλίκων και των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.
Παράλληλα, θα πρέπει να συνεχίσουμε για κάποιο διάστημα σε όλον τον πληθυσμό, εμβολιασμένους και μη, τη χρήση της μάσκας, την τήρηση των αποστάσεων και την υγιεινή των χεριών, τη διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων, την ιχνηλάτηση και απομόνωση των κρουσμάτων.
— Πώς προβλέπετε να είναι η κατάσταση το ερχόμενο φθινόπωρο; Μπορεί να δούμε νέα lockdowns αλλά και πενταψήφιο αριθμό κρουσμάτων;
Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις είναι επισφαλείς, καθώς η κατάσταση είναι δυναμική και πολλοί παράγοντες μπορεί να έχουν μεταβληθεί μέχρι το φθινόπωρο. Ωστόσο, θεωρώ σίγουρο ότι τα μέτρα ατομικής προστασίας θα συνεχίσουν να ισχύουν παράλληλα με το άνοιγμα των δραστηριοτήτων. Τα νέα lockdowns δεν είναι πιθανά, τουλάχιστον με τη μορφή των καθολικών και οριζόντιων μέτρων που βλέπαμε μέχρι τώρα. Τα έκτακτα και πιο αυστηρά μέτρα, αν χρειαστεί, θα επιβάλλονται πλέον πολύ πιο στοχευμένα.
— Τι θα συμβουλεύατε να κάνουν όσοι επιλέξουν να πάνε διακοπές τον Αύγουστο; Μπορείς να τηρήσεις τα μέτρα προστασίας όταν γύρω σου κυριαρχεί συνωστισμός;
Όσοι κάνουν τις διακοπές τους τον Αύγουστο μπορούν να κινούνται εκτός των ωρών αιχμής, να επιλέγουν πιο ήσυχες παραλίες και να αποφεύγουν τους χώρους όπου υπάρχει συνωστισμός, όσο μπορούν. Είναι σημαντικό ότι το καλοκαίρι οι περισσότεροι χώροι είναι ανοιχτοί και συνήθως έχουμε τη δυνατότητα να κινηθούμε πιο ελεύθερα. Μπορούμε να τηρούμε τα μέτρα προστασίας και, εφόσον είμαστε εμβολιασμένοι, έχουμε ακόμα μεγαλύτερη προστασία στην περίπτωση που για κάποιον λόγο βρεθούμε σε χώρο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε και επικρατεί συνωστισμός.
— Επίσης, είναι εσφαλμένη η εντύπωση που έχει δοθεί ότι οι νέοι δεν κινδυνεύουν; Τι πρέπει να κάνουμε από τον Σεπτέμβρη που ανοίγουν σχολεία και πανεπιστήμια;
Καμία ηλικιακή ομάδα δεν είναι άτρωτη απέναντι στον κορωνοϊό, είναι αλήθεια, ωστόσο, και ευτύχημα το ότι τα παιδιά και οι νέοι κινδυνεύουν λιγότερο από σοβαρή νόσηση, νοσηλεία ή θάνατο. Παρ’ όλα αυτά, νέοι με υποκείμενα νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση ή η παχυσαρκία κινδυνεύουν πολύ περισσότερο, ενώ η παραμονή συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την αρχική νόσηση είναι επίσης πιθανή.
Το άνοιγμα της διά ζώσης διδασκαλίας με την επιστροφή στα σχολεία και τα πανεπιστήμια πρέπει να διασφαλιστεί με κάθε τρόπο. Οι μαθητές και οι φοιτητές μας αναγκάστηκαν ίσως να κάνουν τις μεγαλύτερες θυσίες λόγω της διακοπής της φυσιολογικής σχολικής και φοιτητικής ζωής τους σχεδόν δύο χρόνια τώρα. Οι επιπτώσεις, ιδιαίτερα για τον μαθητικό πληθυσμό, αναμένονται να είναι σοβαρές και αφορούν τόσο το μαθησιακό τους υπόβαθρο όσο και τη συναισθηματική, ψυχική και σωματική τους υγεία.
Οι αποφάσεις για το κλείσιμο των σχολείων βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στην προσπάθεια να προστατευτεί το οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών, οι ενήλικες και ιδιαίτερα οι ευάλωτοι ηλικιωμένοι σε μια χρονική περίοδο που δεν υπήρχαν ακόμα εμβόλια.
Τώρα, λοιπόν, που υπάρχουν τα εμβόλια, πριν από το άνοιγμα των σχολείων θα πρέπει να εμβολιαστούν όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με τα παιδιά και τους εφήβους. Γονείς, φροντιστές, εκπαιδευτικοί αλλά και ηλικιωμένοι, οι παππούδες και οι γιαγιάδες που δεν έχουν ακόμα εμβολιαστεί έχουν έναν επιπλέον πολύ σοβαρό λόγο να εμβολιαστούν και χρέος, θα έλεγα, να συμβάλουν στην ομαλή επιστροφή των παιδιών μας στα σχολεία. Ο εμβολιασμός των φοιτητών και όλης της πανεπιστημιακής κοινότητας είναι επίσης πολύ σημαντικός και πρέπει να προχωρήσει ταχύτατα.
