Ενώ πολλοί από μας είμαστε ήδη ή ετοιμαζόμαστε για τις καλοκαιρινές μας διακοπές, κάποιοι «τρελαμένοι» τύποι και τύπισσες σώζουν ανθρώπινες ζωές στη Μεσόγειο, ρισκάροντας κάποτε και τη δική τους ελευθερία και σωματική ακεραιότητα. Ζωές που είναι ανεπιθύμητες στην ήπειρο που αρέσκεται να προβάλλεται ως λίκνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ουμανισμού, ζωές Αφρικανών και Ασιατών προσφύγων, τις οποίες κυβερνήσεις και θεσμοί θεωρούν β’ κατηγορίας, κι ας προσποιούνται το αντίθετο.
Ένας από αυτούς τους «ωραίους τρελούς» είναι ο συνομιλητής μου. Μέλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, με πολυετή αλληλέγγυα και ανθρωπιστική δράση στο Αιγαίο και στην κεντρική Μεσόγειο, έγινε πρόσφατα talk of the town λόγω της πρωτοφανούς απόφασης ακύρωσης της βράβευσής του που είχε προαναγγελθεί από την Προεδρία της Δημοκρατίας και θα γινόταν στη διάρκεια της εκδήλωσης για την 47η επέτειο της αποκατάστασης του πολιτεύματος. Ενέργεια που προφανώς υπαγορεύθηκε από κυβερνητικούς κύκλους, που προανήγγειλε στα σόσιαλ μίντια περιώνυμος alt right βουλευτής και η οποία εξέθεσε τον θεσμό και το πρόσωπο της ΠτΔ.
Ο ίδιος ο Ιάσων Αποστολόπουλος, που βρίσκεται εν πλω με το σωστικό σκάφος Geo Barents, λέει πως δεν σκόπευε έτσι κι αλλιώς να παραστεί στη δεξίωση του Προεδρικού Μεγάρου. Αφενός διότι δεν θα εγκατέλειπε επ’ ουδενί την αποστολή του σε μια εποχή του χρόνου που εύλογα αυξάνονται οι προσφυγικές ροές, αφετέρου διότι έβρισκε υποκριτική την πρόθεση βράβευσης ενός διασώστη προσφύγων από μια χώρα που ακολουθεί καιρό τώρα μια σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική, που εφαρμόζει συστηματικά πια το απαράδεκτο όσο και παράνομο, σύμφωνα με όλες τις διεθνείς συμβάσεις αλλά και το εθνικό δίκαιο, μέτρο των επαναπροωθήσεων (pushbacks). Πρακτική που επιμένει να αρνείται, παρότι κάποιες από τις πολλές καταγγελίες έχουν φτάσει πια σε διεθνή δικαστήρια, με την «κοιτίδα της δημοκρατίας» να βρίσκεται πλέον υπόλογη όχι μόνο για σωρεία παραβάσεων αλλά και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας!
Ο κόσμος θεώρησε σκάνδαλο το ότι η βράβευση ενός ανθρώπου για την όποια δράση του τελικά ακυρώθηκε λόγω πολιτικών φρονημάτων, την ημέρα της επετείου της πτώσης της χούντας, μετά από παρασκηνιακές πιέσεις και με όλη την ακροδεξιά να πανηγυρίζει, πριν καν ανακοινωθεί επίσημα η ακύρωση. Απολύτως λογικό, βέβαια, να μη θέλουν να νομιμοποιηθεί κοινωνικά ένας λόγος που μιλάει για δικαιώματα, για τα εγκλήματα των ελληνικών αρχών στα σύνορα, τις εκατοντάδες επαναπροωθήσεις, τη βαρβαρότητα της Μόριας, του Καρά Τεπέ, της ΒΙΑΛ...
Μιλήσαμε για όλα αυτά, μιλήσαμε επίσης για το δύσκολο έργο των σωστικών σκαφών και τις παρενοχλήσεις που δέχονται από τα λιμενικά των όμορων χωρών, τις κατασχέσεις σκαφών, τις συχνές απαγορεύσεις απόπλου και ελλιμενισμού, τα πρόστιμα και τη συκοφάντηση των αλληλέγγυων: «Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι, παρά τις αναρίθμητες επιχειρήσεις ποινικοποίησης της διάσωσης σε Ελλάδα και Ιταλία, κανένας διασώστης δεν έχει καταδικαστεί ποτέ!» επισημαίνει.
Για το «πιο θανατηφόρο θαλάσσιο πέρασμα στον πλανήτη», που είναι σήμερα αυτό ακριβώς όπου επιχειρεί, μεταξύ Λιβύης - Ιταλίας. Για τους εκατοντάδες ανθρώπους που διασώζονται κάθε χρόνο αλλά και για εκείνους που δεν τα καταφέρνουν τελικά.
Για τα άθλια στρατόπεδα κράτησης και τα σκλαβοπάζαρα της Λιβύης, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και την εκμετάλλευση. Για τους πολέμους, την ανέχεια, τον αυταρχισμό και τις άλλες αιτίες που «φουντώνουν» το προσφυγικό.
Για τους χιλιάδες ανθρώπους που χάθηκαν στα νερά της Μεσογείου όλα αυτά τα χρόνια δίχως καν να μνημονεύονται σε κάποια στατιστική, σε «αόρατες ζώνες απόλυτης ασυδοσίας, βαρβαρότητας και θανατοπολιτικής». Για τις διασώσεις εκείνες που χαράχτηκαν περισσότερο στη μνήμη του αλλά και για το μεγαλύτερο βραβείο για εκείνον και τους συνεργάτες του, που είναι «τα χαμόγελα και οι αγκαλιές στο κατάστρωμα όταν η ζωή νικάει τον θάνατο, όταν η αλληλεγγύη νικάει τη βαρβαρότητα». Ένα βραβείο που το κουβαλάνε, λέει, πάντα μαζί τους.
— Πού βρίσκεσαι αυτήν τη στιγμή και ποιο είναι το πρόγραμμά σου για τον Αύγουστο, έναν μήνα που για τον περισσότερο κόσμο σημαίνει διακοπές ή, έστω, μια κάποια χαλάρωση;
Είμαι σε ανθρωπιστική αποστολή με το διασωστικό καράβι Geo Barents των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην κεντρική Μεσόγειο. Το συγκεκριμένο καράβι είναι καινούργιο, ξεκίνησε να επιχειρεί τον Ιούνιο και έχει διασώσει ήδη τετρακόσιους δέκα πρόσφυγες. Μόλις έφτασε σε ιταλικό λιμάνι κατασχέθηκε από τις ιταλικές αρχές για είκοσι πέντε μέρες.
Τα καλά νέα είναι ότι την περασμένη εβδομάδα απελευθερώθηκε κι έτσι μπορούμε να συνεχίσουμε τις αποστολές μας. Η θερινή περίοδος είναι πολύ κρίσιμη γιατί, λόγω της άπνοιας, χιλιάδες άνθρωποι ρισκάρουν τη ζωή τους κάθε βδομάδα στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν από τη Λιβύη.
— Πόσο καιρό ήσουν στο Mare Jonio και πόσες αποστολές/διασώσεις πραγματοποιήσατε; Ισχύει ότι το Geo Barents είναι καλύτερο σκάφος και με περισσότερες δυνατότητες;
Στο Mare Jonio συμμετέχω από τον Μάρτιο του 2019 και θα ήμουν ακόμα εκεί αν δεν είχε ακινητοποιηθεί από τις ιταλικές αρχές. Οργανώσαμε δεκάδες αποστολές στις πιο δύσκολες ιστορικά συνθήκες, σώζοντας εκατοντάδες άτομα. Ήταν η εποχή Σαλβίνι, ο οποίος σφράγισε τα λιμάνια της Ιταλίας για όλους τους ναυαγούς μετανάστες, έτσι τα πλοία δεν είχαν πού να αποβιβάσουν τους επιζώντες. Επρόκειτο για μια οριακή στιγμή στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία: ανθρώπινες ζωές διαχωρίζονταν σε αυτές που αξίζει να διασωθούν και σε εκείνες που «αξίζει» να χαθούν.
Το Geo Barents είναι καινούργιο, έχει μήκος εβδομήντα επτά μέτρα, διαθέτει ελικοδρόμιο και πράγματι αποτελεί μακράν το πιο σύγχρονο και αξιόπλοο σκάφος της κοινωνίας των πολιτών που έχει δει μέχρι σήμερα η Μεσόγειος. Παρ’ όλα αυτά, του βρήκαν παρατυπίες. Μιλάμε πλέον για πολιτικούς και όχι τεχνικούς ελέγχους από μια ομάδα του λιμενικού «ειδικευμένη» στον έλεγχο των πλοίων των ΜΚΟ, που έρχεται από τη Γένοβα, κάτι παράτυπο, αφού οι επιθεωρήσεις κανονικά οφείλουν να γίνονται από τις τοπικές λιμενικές αρχές.
— Κινδύνευσε ποτέ σοβαρά κάποιο σωστικό σκάφος ή κι εσύ ο ίδιος σε αυτές τις αντιπαραθέσεις;
Η πιο δύσκολη αποστολή που θυμάμαι ήταν στις 23 Μαΐου του ’17, με το καράβι Aquarius, όταν στα διεθνή ύδατα το λιβυκό λιμενικό επιτέθηκε στους ανθρώπους που διασώζαμε και με πυροβολισμούς, ξύλο και έφοδο στις βάρκες προσπάθησε να τους γυρίσει πίσω στη Λιβύη. Ενώ βρισκόμασταν, που λες, στη μέση της διάσωσης, εμφανίστηκαν δυο μεγάλα λιβυκά σκάφη και άρχισαν να κάνουν κύκλους με ταχύτητα γύρω μας, προκαλώντας κυματισμό και απειλώντας με ανατροπή τις υπερφορτωμένες βάρκες. Στη συνέχεια άρχισαν να χρησιμοποιούν τα σταθερά πολυβόλα για εκφοβισμό. Επικράτησε απόλυτος πανικός. Όσοι ήταν πάνω στο πλοίο μας έτρεξαν να καλυφθούν, εμείς όμως στα φουσκωτά δεν είχαμε αυτήν τη δυνατότητα.
Δύο από αυτούς έκαναν ρεσάλτο στις βάρκες με τους πρόσφυγες και άρχισαν να χτυπούν, να ληστεύουν τους επιβαίνοντες και να πυροβολούν με τα καλάσνικοφ στον αέρα. Ύστερα έβαλαν μπρος τη μηχανή, ώστε να οδηγήσουν τις βάρκες πίσω στη Λιβύη. Οι πρόσφυγες το κατάλαβαν κι έπεσαν όλοι στη θάλασσα να γλιτώσουν. Εμείς ακολουθούσαμε τους ναυαγούς και τους μαζεύαμε, ενώ τουλάχιστον εκατό άτομα μέσα στη θάλασσα γύρω μας φώναζαν για βοήθεια. Πολλοί κατάφεραν να κολυμπήσουν μόνοι τους ως το καράβι μας.
Παρά το απόλυτο χάος, καταφέραμε να διασώσουμε 1.004 ανθρώπους, αριθμός ρεκόρ για τα χρονικά του πλοίου, τη στιγμή που η χωρητικότητά του είναι πεντακόσιοι. Δυστυχώς, περίπου εκατό άτομα επέστρεψαν εν τέλει με τη βία στη Λιβύη.
— Από ποιες χώρες προέρχονται κυρίως οι πρόσφυγες που διασώζετε και ποιες είναι οι κύριες αιτίες που παίρνουν τον δρόμο για την Ευρώπη; Υπάρχει συντονισμός με άλλα σωστικά σκάφη και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο;
Στην τελευταία διάσωση είχαμε ανθρώπους από δεκαπέντε διαφορετικές χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Πόλεμοι, λιμοί, αυταρχικά καθεστώτα, φτώχεια και ανεργία είναι οι κυριότερες καταστάσεις που οδηγούν τους ανθρώπους στον ξεριζωμό. Βιώνουμε τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και βασική αιτία είναι η συντριπτική ανισοκατανομή του πλούτου διεθνώς.
Μπορούμε να πούμε ότι έχει φτιαχτεί ένας πραγματικός στόλος διάσωσης από αλληλέγγυους πολίτες της Ευρώπης. Πλέον έχουμε όχι μόνο πλοία αλλά και δικά μας μικρά αεροπλάνα, τα οποία παίζουν καθοριστικό ρόλο στις έρευνες για επιζώντες. Φυσικά, θα θέλαμε να μη χρειάζεται να υπάρχουμε καν. Καλύπτουμε το τεράστιο κενό που άφησε πίσω της η απόσυρση των ευρωπαϊκών κρατών από το πεδίο.
Η θαλάσσια διάσωση είναι μια πολύ απαιτητική δραστηριότητα, η οποία είναι συνταγματική υποχρέωση των επίσημων κρατών. Δυστυχώς, όμως, οι ζωές των προσφύγων και των μεταναστών δεν μετράνε. Αν κινδυνεύει να βουλιάξει ένα κρουαζιερόπλοιο, θα στείλουν ολόκληρες αρμάδες και ελικόπτερα να το βοηθήσουν. Με τα «δικά μας» ναυάγια δεν ασχολούνται καν.
Όλα τα λιμενικά των γύρω χωρών, Ιταλίας, Μάλτας, Λιβύης, αγνοούν συστηματικά τις κλήσεις κινδύνου από βάρκες με πρόσφυγες. Πολλές φορές δεν σηκώνουν καν τα τηλέφωνα, κλείνουν τα λιμάνια με πρόσχημα την πανδημία, ποινικοποιούν τη διάσωση, κατάσχουν διασωστικά σκάφη και επιστρέφουν τους επιζώντες στα σκλαβοπάζαρα της Λιβύης.
Η πολιτική της μη-διάσωσης καταδικάζει συνειδητά εκατοντάδες ανθρώπους σε βέβαιο θάνατο ως μέσο αποθάρρυνσης των επόμενων. Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική βασίζεται στην αποτροπή των αφίξεων και όχι στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και τα ναυάγια εντάσσονται στον αντιμεταναστευτικό σχεδιασμό, όπως πολύ εύγλωττα είχε παρατηρήσει αυτός ο καλός άνθρωπος, ο κ. Πορτοσάλτε: «Αν δεν θέλουμε να πνίγονται, θα έρχονται όλοι εδώ». Σε αυτό το φρικιαστικό σημείο έχουμε φτάσει.
— Τι διαφορές και τι ιδιαιτερότητες έχει το σαφώς μεγαλύτερο, καταρχάς, θαλάσσιο πέρασμα Λιβύης-Ιταλίας από το αντίστοιχο Τουρκίας-Ελλάδας, όπου επίσης έχεις επιχειρήσει; Για την αντιμετώπιση των προσφύγων στη Λιβύη, βέβαια, έχουν ακουστεί τα χειρότερα.
Η διαφορά με τη Λέσβο είναι χαοτική. Η κεντρική Μεσόγειος είναι μακράν το πιο θανατηφόρο θαλάσσιο πέρασμα στον πλανήτη. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουν χαθεί εδώ πάνω από 15.000 άνθρωποι. Βασικά, η λέξη «πέρασμα» είναι παραπλανητική. Οι πρόσφυγες που ξεκινάνε από τη Λιβύη πρέπει να διασχίσουν 260 ναυτικά μίλια ανοιχτής θάλασσας χωρίς νησιά στη μέση, χωρίς φάρους, χωρίς τίποτα, οπότε η βασική ελπίδα επιβίωσής τους είναι να διασωθούν από κάποιο παραπλέον πλοίο.
Οι βάρκες είναι τόσο κακής ποιότητας και τόσο φορτωμένες, που με ελάχιστο κύμα διαλύονται ή αναποδογυρίζουν. Μιλάμε για ασφυκτικά γεμάτα φουσκωτά 100-120 ανθρώπων, όπου σωσίβια δεν υπάρχουν, ελάχιστοι ξέρουν κολύμπι και οι περισσότεροι είναι εξουθενωμένοι από τις συνθήκες σκλαβιάς στη Λιβύη.
Θυμάμαι μία από τις χειρότερες μέρες, όταν δύο βάρκες βούλιαξαν λίγα μίλια μακριά μας, το οποίο μεταφράζεται σε 250 ανθρώπους νεκρούς σε μια μέρα. Είναι φοβερό πόσες ζωές χάνονται καθημερινά στη Μεσόγειο και δεν το μαθαίνει κανείς ποτέ.
Δεν μετράνε καν ως νούμερο στις στατιστικές του ΟΗΕ, γιατί συνήθως σε ένα ναυάγιο με εκατόν είκοσι νεκρούς θα βρεθούν μόνο πέντε-δέκα πτώματα και μόνο αυτά καταγράφονται. Για τους αγνοούμενους κάνουμε απλώς εκτιμήσεις βασισμέ-νες στις μαρτυρίες των επιζώντων.
Αυτό είναι ένα από τα πιο σοκαριστικά πράγματα, να μην ξέρεις πόσοι νεκροί υπάρχουν και να πρέπει να διαχειριστείς το ότι οι διασωθέντες σε ρωτάνε «πού είναι ο αδερφός μου», «πού είναι το παιδί μου»… Εντούτοις, οι πρόσφυγες είναι τόσο ανακουφισμένοι που δραπετεύουν από τη φρίκη της Λιβύης, ώστε δεν λογαριάζουν καν τις αυτοκτονικές συνθήκες του ταξιδιού.
Όλοι οι άνθρωποι που διασώζουμε φέρουν τραύματα από βασανιστήρια, όλοι έχουν πουληθεί για δούλοι δυο-τρεις φορές ο καθένας, όλες οι γυναίκες έχουν βιαστεί από παραπάνω από έναν άντρα στη Λιβύη.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κανένας άνθρωπος δεν μεταναστεύει από επιλογή αλλά από ανάγκη, ακόμα περισσότερο κανένας άνθρωπος δεν βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα, αν η θάλασσα δεν είναι ασφαλέστερη από τη στεριά.
Στη δυτική Λιβύη εδώ και δέκα χρόνια, λόγω του εμφυλίου, υπάρχουν αναρίθμητες ένοπλες ομάδες, συμμορίες και πολιτοφυλακές που απάγουν μετανάστες, τους κλείνουν σε ιδιωτικές φυλακές και τους βασανίζουν για λύτρα. Αν οι βασανισμοί δεν αποδώσουν και χρήματα δεν βρεθούν, τους πουλάνε για δούλους σε κάποιο αφεντικό για να κάθε είδους βαριά και, φυσικά, απλήρωτη εργασία.
Δηλαδή, τα κέντρα κράτησης είναι στην πραγματικότητα κέντρα διαλογής σκλάβων, κάθε Λίβυος μπορεί να πάει και να αγοράσει άνθρωπο, του δίνουν μάλιστα και απόδειξη για τη συναλλαγή. Πρόκειται για κανονική δουλεία, όπως αυτή που υπήρχε μέχρι τον δέκατο όγδοο αιώνα.
Το ακόμα πιο εξωφρενικό είναι ότι πολλοί μετανάστες προτιμούν τη δουλεία, γιατί έτσι θα έχουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης απ’ ό,τι στα κέντρα κράτησης!
— Ακούγονται πράγματι δραματικά όλα αυτά, όσο και εξευτελιστικά για τον πολιτισμό μας. Πότε ξεκίνησες να δραστηριοποιείσαι στο μεταναστευτικό-προσφυγικό;
Με τις διασώσεις ξεκίνησα το 2015 στη Λέσβο, στη Σκάλα Συκαμιάς. Εκεί, με μια ομάδα παιδιών από την Αθήνα, στήσαμε ένα καμπ στην παραλία, όπου έφταναν οι πρόσφυγες, παρέχοντας ρούχα, φαγητό και ιατρική περίθαλψη.
Το ναυάγιο στις 28 Οκτώβρη 2015 μας συγκλόνισε όλους. Πάνω από πενήντα άνθρωποι πνίγηκαν μπροστά στα μάτια μας κι εμείς κοιτούσαμε άπραγοι από την ακτή. Το ίδιο βράδυ κάναμε συνέλευση και αποφασίσαμε να φέρουμε ένα φουσκωτό σκάφος ώστε να δημιουργήσουμε την πρώτη ομάδα διάσωσης στο νησί. Έτσι κι έγινε. Έμεινα στην Λέσβο οκτώ μήνες, όντας ο σκίπερ της ομάδας διάσωσης. Το ένα έφερε το άλλο κι έτσι τον επόμενο χρόνο βρέθηκα στα καράβια στην κεντρική Μεσόγειο.
— Πώς ένιωσες μαθαίνοντας ότι το όνομά σου βρίσκεται στη λίστα των προσωπικοτήτων που θα παρασημοφορούσε η ΠτΔ; Θα πήγαινες στην εκδήλωση αν δεν είχε ξεσπάσει το «σκάνδαλο»;
Ο κόσμος θεώρησε σκάνδαλο το ότι η βράβευση ενός ανθρώπου για την όποια δράση του τελικά ακυρώθηκε λόγω πολιτικών φρονημάτων, την ημέρα της επετείου της πτώσης της χούντας, μετά από παρασκηνιακές πιέσεις και με όλη την ακροδεξιά να πανηγυρίζει, πριν καν ανακοινωθεί επίσημα η ακύρωση. Απολύτως λογικό, βέβαια, να μη θέλουν να νομιμοποιηθεί κοινωνικά ένας λόγος που μιλάει για δικαιώματα, για τα εγκλήματα των ελληνικών αρχών στα σύνορα, τις εκατοντάδες επαναπροωθήσεις, τη βαρβαρότητα της Μόριας, του Καρά Τεπέ, της ΒΙΑΛ...
Βέβαια, ακόμα και αν προχωρούσε η παρασημοφόρησή μου, το παράσημο δεν θα το παραλάμβανα. Υπάρχει τεράστια υποκρισία σε όλο αυτό. Το ίδιο πολιτικό σύστημα που φτωχοποίησε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού την προηγούμενη δεκαετία βραβεύει τον Κωνσταντίνο Πολυχρονόπουλο που οργανώνει συσσίτια στους δρόμους. Το ίδιο αυτό κράτος λιτότητας βραβεύει εγχειρήματα φροντίδας αστέγων και η ίδια πολιτεία που κάνει αίσχη έναντι των προσφύγων είπε να βραβεύσει έναν διασώστη!
Λοιπόν όχι, νομίζω ότι αν συνέβαινε αυτό θα ήταν σαν να ακύρωναν τον εαυτό τους. Το ελληνικό κράτος είναι τρίτο στην Ευρώπη σε καταδίκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά την Ουγγαρία και τη Ρουμανία. Φέτος, μάλιστα, η Ελλάδα μηνύθηκε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας!
Το μεγαλύτερο βραβείο και η καλύτερη ανταμοιβή για εμάς είναι τα χαμόγελα και οι αγκαλιές στο κατάστρωμα, όταν η ζωή νικάει τον θάνατο, όταν η αλληλεγγύη νικάει τη βαρβαρότητα. Και αυτά τα κουβαλάμε πάντα μαζί μας.
— Αναφορικά με τις επαναπροωθήσεις, η Ελλάδα πράγματι έχει επανειλημμένα κατηγορηθεί ότι έχει κάνει τα pushbacks επίσημη πολιτική.
Όποιος άνθρωπος βρίσκεται πάνω σε liferaft (πλωτή σχεδία) είναι εξ ορισμού «ναυαγός» και πρέπει να διασωθεί άμεσα. Ωστόσο, σ’ εμάς παρατηρείται το μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο, ένα λιμενικό σώμα όχι μόνο να μη διασώζει ναυαγούς, όπως είναι υποχρεωμένο από τις διεθνείς συμβάσεις, αλλά να τους δημιουργεί από το μηδέν.
Όταν οι πρόσφυγες φτάνουν στα ελληνικά νησιά, οι Αρχές όχι μόνο δεν τους καταγράφουν, όπως οφείλουν, αλλά τους κρατάνε προσωρινά σε άγνωστα μέρη και το βράδυ, με την απειλή των όπλων, τους βάζουν μέσα σε liferafts, τους ρυμουλκούν και τους πετάνε στα ανοιχτά της θάλασσας χωρίς μηχανή, χωρίς πηδάλιο, με την προοπτική το κύμα να τους σπρώξει στα τουρκικά ύδατα. Όσοι αρνούνται να συνεργαστούν, ξυλοκοπούνται άσχημα, ενώ οι λιμενικοί τούς αφαιρούν τα κινητά και καταστρέφουν κάθε αποδεικτικό στοιχείο.
Τον Οκτώβρη έγινε το μεγαλύτερο έγκλημα επαναπροώθησης στο Αιγαίο, κοντά στην Κρήτη, το οποίο έχει πάει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το ελληνικό λιμενικό σταμάτησε ένα ψαράδικο με διακόσιους πρόσφυγες, εκ των οποίων σαράντα παιδιά, τους έβαλε μέσα σε πλωτές σκηνές και τους παράτησε ακυβέρνητους στα ανοιχτά.
Παρότι, όμως, το θέμα των pushbacks έχει γίνει πάρα πολύ γνωστό, στην Ελλάδα έχουμε, νομίζω, σοβαρό ζήτημα με τα ΜΜΕ. Έχει πέσει μια ταφόπλακα σιωπής και αυτό δείχνει και η τεράστια διαφορά δημοσιογραφικής κάλυψης μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού. Δεν είναι δυνατό να μαθαίνω τι συμβαίνει στη χώρα μου από το BBC και τους «New York Times». Αυτό θυμίζει άλλα καθεστώτα.
— Τι απαντάς στις κατηγορίες που έχουν διατυπωθεί ότι σωστικά πλοία συνδράμουν ενίοτε πρόσφυγες επιλεκτικά και επ’ αμοιβή και στις φημολογίες για αλληλέγγυους που συνεργάζονται με διακινητές και δουλεμπόρους;
Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι, παρά τις αναρίθμητες επιχειρήσεις ποινικοποίησης της διάσωσης σε Ελλάδα και Ιταλία, κανένας διασώστης δεν έχει καταδικαστεί ποτέ. Κανένας και καμία! Συνήθως οι υποθέσεις δεν φτάνουν καν σε δίκη και οι κατηγορίες καταρρίπτονται κατά τη διάρκεια της προανακριτικής, γιατί το να σώζεις ζωές στη θάλασσα είναι μια υποχρέωση που υπερτερεί όλων των άλλων.
Τότε, γιατί γίνονται; Ξεκάθαρα για λόγους εκφοβισμού, τρομοκρατίας και οικονομικής εξόντωσης των αλληλέγγυων, οι οποίοι σύρονται στα δικαστήρια και σπαταλούν χιλιάδες ευρώ, ενώ τα πλοία τους, όσο διαρκεί η έρευνα, παραμένουν δεμένα στα λιμάνια.
Δεύτερον, για επικοινωνιακούς πολιτικούς λόγους, για να συντηρηθεί το ακροδεξιό ψεκασμένο αφήγημα των «κακών ΜΚΟ που τα παίρνουν από τον Σόρος για να μας γεμίσουν παράνομους», για να κατασυκοφαντηθούν και διαπομπευθούν οι αλληλέγγυοι στα μίντια με την ελπίδα να απονομιμοποιηθούν στα μάτια της κοινωνίας και να κατασταλούν ευκολότερα.
Και τρίτον, για να αποπροσανατολιστεί ο δημόσιος διάλογος και να ξεπλυθούν οι πραγματικοί υπαίτιοι των εγκλημάτων στη θάλασσα, των pushbacks και των πνιγμών, δηλαδή τα λιμενικά και οι κρατικές αρχές, που όχι μόνο μένουν στο απυρόβλητο αλλά παρουσιάζονται ως πολέμιοι της διακίνησης ανθρώπων και προστάτες των συνόρων και του έθνους.
Εν ολίγοις, κάνουν ό,τι μπορούν για να εξαφανίσουν τους μάρτυρες από τα σύνορα της Ευρώπης, ώστε να μπορούν να εφαρμόζουν ανενόχλητα μαζικές παράνομες απελάσεις και δολοφονικές πρακτικές ανάσχεσης της μετανάστευσης, δημιουργώντας αόρατες ζώνες απόλυτης ασυδοσίας, βαρβαρότητας και θανατοπολιτικής. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ΜΚΟ που στοχοποιήθηκαν στη Λέσβο είναι αυτές που έχουν αναδείξει τις παράνομες επαναπροωθήσεις που διεξάγει η ελληνική πλευρά.
— Η πιο αξιομνημόνευτη, η πιο συγκινητική στιγμή από τη μέχρι τώρα δράση σου;
Σε κάποιο ναυάγιο, ένας νεαρός Σουδανός, χωρίς σωσίβιο, έκανε υπεράνθρωπη προσπάθεια, κολυμπώντας μόνο με τα πόδια, γιατί στην αγκαλιά του είχε τον λιπόθυμο αδερφό του και προσπαθούσε να τον κρατήσει στην επιφάνεια. Όταν φτάσαμε στο σημείο, ο αδερφός του ήταν χωρίς σφυγμό. Ξεκινήσαμε ΚΑΡΠΑ μέσα στο φουσκωτό, η οποία συνεχίστηκε στο καράβι και σαν από θαύμα, μετά από 20’ συμπιέσεων, ο άνθρωπος ανένηψε! Επί τόπου καλέσαμε ελικόπτερο, που τον μετέφερε στο νοσοκομείο της Λαμπεντούζα. Σώθηκε.
Ένα άλλο περιστατικό που σίγουρα δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι σε εκείνη τη διάσωση που το λιβυκό λιμενικό επιτέθηκε στη βάρκα που διασώζαμε και με πυροβολισμούς στον αέρα μάς ανάγκασε να κάνουμε πίσω. Δύο από αυτούς έκαναν έφοδο στη βάρκα με τους πρόσφυγες και υπό την απειλή των καλάσνικοφ τους γυρνούσαν πίσω στη Λιβύη. Η βάρκα είχε απομακρυνθεί αρκετά και τότε ένας άνθρωπος, αψηφώντας τα όπλα, βούτηξε στη θάλασσα και άρχισε να κολυμπάει προς το καράβι μας.
Σπεύσαμε προς το μέρος του με το φουσκωτό μας, το ίδιο έκαναν και οι Λίβυοι με το σκάφος τους. Συναντηθήκαμε πάνω από τον ναυαγό, ο οποίος, μόλις μας είδε, πιάστηκε από τα σχοινιά του φουσκωτού μας, παρακαλώντας για τη ζωή του. Όταν κάναμε να τον ανεβάσουμε, οι Λίβυοι μάς λένε κοφτά «όχι! Θα τον αφήσετε να πνιγεί». «Γιατί;» τους ρωτάμε. «Αφού βούτηξε, θα πεθάνει», μας είπαν.
Προσπαθήσαμε να διαπραγματευτούμε λέγοντας «μόνο ένας είναι, μόνο ένας, σας παρακαλούμε, αφήστε μας να τον πάρουμε, εσείς πήρατε όλη τη βάρκα..». Τελικά υποχώρησαν. Ο άνθρωπος μας φίλαγε τα χέρια κλαίγοντας από χαρά όταν ανέβηκε στο φουσκωτό μας. Όλοι οι υπόλοιποι από τη βάρκα, καμιά εκατοστή ψυχές, γύρισαν στη Λιβύη.
