Ε
Οι άνθρωποι που παρευρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου στο πλαίσιο των γυρισμάτων του Tomorrow comes the harvest, στα τέλη του περσινού Οκτώβρη, χαρακτηρίζουν το γεγονός ως εμπειρία ζωής.
Ο Jeff Mills, ένας θρύλος της ηλεκτρονικής μουσικής, μαζί με το Γαλλοϊνδό δεξιοτέχνη της τάμπλα Prabhu Edouard και τον Γάλλο κιμπορντίστα Jean-Phi Dary έπαιξαν ένα μοναδικό σετ πάνω στα ερείπια αρχαίου του ναού της Ίσιδας, ενός από τα ψηλότερα σημεία του αρχαίου νησιού, με τον άνεμο να μην είναι πάντα ο καλύτερος σύμμαχός τους.
Ήταν η πρώτη φορά που παρουσίαζαν το συγκεκριμένο πρότζεκτ ζωντανά και μάλιστα χωρίς την παρουσία κοινού, με τους λιγοστούς τουρίστες να προσπαθούν στα κλεφτά να παρακολουθήσουν τι συνέβαινε. Είναι η δεύτερη διοργάνωση βασισμένη σε μια ιδέα του ADD Festival που αναλαμβάνει να πραγματοποιήσει το Ίδρυμα Ωνάση. Είχε προηγηθεί η απρόσμενη εμφάνιση της Charlotte de Witte στην αρχαία Μεσσήνη που παρακολούθησαν διαδικτυακά εκατομμύρια θεατές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κι εκείνη τη μέρα που μαζευτήκαμε εκεί στη Δήλο και τιμήσαμε με αυτοσχέδιες σπονδές τους αρχαίους Έλληνες θεούς και τους θεούς όλων των θρησκειών, ζητώντας να γίνει μουσικό όργανο ο ίδιος ο δυνατός άνεμος και όχι εμπόδιό μας, να είναι το φως θερμό και τρυφερό, να μας ακούσουν τα αγάλματα, να έχει κύμα πολύ η θάλασσα έτσι ώστε να μην ξεχάσουμε ποτέ το ταξίδι, εκείνη τη μέρα λοιπόν έγινε ο θερισμός. Κι εμείς ήμασταν εκεί. Και το γιορτάσαμε.
Η Δήλος, όμως, είχε μια άλλου βαθμού δυσκολία. Είναι ένα νησί των Κυκλάδων απομονωμένο, όπου κυριαρχούν τα στοιχεία της φύσης. Η διαδρομή με το καραβάκι που σε μεταφέρει εκεί –ο μόνος τρόπος για να την επισκεφτείς‒, ακόμη κι αν έχει απλώς φουσκοθαλασσιά, μπορεί να αποδειχτεί τραυματική για όσους έχουν ευαίσθητο στομάχι και τρομακτική όταν τα μποφόρ ανεβαίνουν.
Επρόκειτο, επομένως, για μια απαιτητική συναυλία τόσο ηχητικά όσο και σε επίπεδο παραγωγής, την οποία απαθανάτισε ο φακός του Χρήστου Σαρρή και θα προβληθεί σε παγκόσμια πρεμιέρα στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση το βράδυ της Πέμπτης 20 Ιανουαρίου.
Η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου αναφέρει σχετικά: «Το οικοσύστημα του Onassis Culture είναι ένας καταλύτης για να γίνονται αλλιώς τα πράγματα, ένας επιταχυντής για να συμβαίνουν εκπλήξεις, μια ομάδα επιμελητών με αντικείμενο τη δημόσια περιέργεια, μια ομάδα αφοσιωμένων συνεργατών που είναι έτοιμοι να απολαύσουν ατρόμητες συναντήσεις. Πώς μπορείς όμως να πολλαπλασιάσεις την εμπειρία τού να βρίσκεσαι στο νησί της Δήλου; Ένα νησί όπου άνθρωποι δημιούργησαν έναν τόπο λατρείας, ψυχαγωγίας, διασκέδασης και δημιουργίας. Ένα νησί όπου απαγορευόταν να ταφεί οποιοσδήποτε, έτσι ώστε να μην έχει ποτέ κανείς ιδιοκτησιακά προνόμια. Για να μην ανήκει σε κανέναν.
“Αύριο γίνεται ο θερισμός”, είπαν ο Jeff Mills, ο Prabhu Edouard και ο Jean-Phi Dary. Κι εκείνη τη μέρα που μαζευτήκαμε εκεί στη Δήλο και τιμήσαμε με αυτοσχέδιες σπονδές τους αρχαίους Έλληνες θεούς και τους θεούς όλων των θρησκειών, ζητώντας να γίνει μουσικό όργανο ο ίδιος ο δυνατός άνεμος και όχι εμπόδιό μας, να είναι το φως θερμό και τρυφερό, να μας ακούσουν τα αγάλματα, να έχει κύμα πολύ η θάλασσα, έτσι ώστε να μην ξεχάσουμε ποτέ το ταξίδι, εκείνη τη μέρα λοιπόν έγινε ο θερισμός. Κι εμείς ήμασταν εκεί. Και το γιορτάσαμε».
Ήταν ένα ταξίδι που έμεινε αποτυπωμένο στη μνήμη των Jeff Mills, Prabhu Edouard και Jean-Phi Dary. Αρκετές ημέρες αργότερα και σε ένα Ζoom meeting τους ρωτάω τι έχουν κρατήσει περισσότερο από αυτό του «κουνημένο» Σαββατοκύριακο. «Τη δύναμη της φύσης. Δεν παίζεις συχνά στην κορυφή ενός βουνού. Και το καράβι, που ήταν το απόλυτο σουβενίρ του ταξιδιού», αστειεύεται ο Jean-Phi Dary, αλλά είναι κάτι που βρίσκει και τους άλλους δύο σύμφωνους ‒ επίσης, το ότι είναι ένα μέρος με πολλές γάτες που σε έκαναν να αισθάνεσαι ότι είναι οι μοναδικοί κάτοικοι του νησιού, όπως μου αναφέρει ο Prabhu Edouard.
Στα σοβαρά, μου μιλούν όλοι για τη μυστηριακή ενέργεια της τοποθεσίας. «Ακόμη κι αν δεν γνωρίζεις την ιστορία, νιώθεις μια ένταση. Μπορούσαμε να αισθανθούμε την τοπογραφία και την άγρια φύση, τη δύναμη της θάλασσας και του ουρανού. Πιστεύω ότι οι αρχαίοι, άνθρωποι και θεοί, ήξεραν τι έκαναν εδώ».
Το Tomorrow comes the harvest ήταν μια ιδέα που ξεκίνησε το 2016, όταν ο σπουδαίος Νιγηριανός ντράμερ και μουσικός διευθυντής του γκρουπ του Fela Kuti, Tony Allen, προσέγγισε τον Mills με σκοπό να συνεργαστούν. Ένας πρωτοπόρος του afrobeat σε σύμπραξη με έναν πρωτοπόρο του Detroit techno ακουγόταν αχτύπητος συνδυασμός.
Δεν είναι τυχαίο που ο Allen ήθελε να παίξει μαζί με τον Jeff Mills. Τη δεκαετία του ’80 είχε το ψευδώνυμο «Wizard» και ήταν ιδρυτικό μέλος των Underground Resistance. Μοιάζει να έχουν μια παράλληλη πορεία, αλλά σε διαφορετικές εποχές και σε διαφορετικά μουσικά κινήματα.
Το έργο του Allen, βαθιά γήινο και σωματικό, βασισμένο στους παραδοσιακούς ρυθμούς της πατρίδας του, είναι διαμετρικά αντίθετο από τον φουτουριστικό χαρακτήρα της δουλειάς του Mills, που χρησιμοποιεί κάθε δυνατή τεχνολογική καινοτομία για να πετύχει έναν ήχο που να σε οδηγεί κατευθείαν στα αστέρια. Παρ’ όλα αυτά, ξεκίνησαν μια σειρά από αυτοσχεδιαστικές ζωντανές εμφανίσεις, δημιουργώντας ένα οργασμικό ηχητικό αποτέλεσμα, εντελώς απρόσμενο και afro-tech, που συνδύαζε με εξαιρετικό τρόπο τις αντιθέσεις τους.
Εκείνη την περίοδο τούς συνόδευε στα keyboards και ο Jean-Phi Dary, στενός συνεργάτης του Allen. Κατάφεραν να κυκλοφορήσουν ένα άλμπουμ το 2018. Δυστυχώς, ο Tony Allen έφυγε από τη ζωή τον Απρίλιο του 2020. Για τον Mills, όμως, ήταν ένα πρότζεκτ που δεν ήθελε να αφήσει πίσω του, κυρίως για να τιμήσει τη μνήμη του σπουδαίου Νιγηριανού δημιουργού.
Ο Jean-Phi Dary συνέχισε στον ίδιο ρόλο, ενώ στην ομάδα προστέθηκε ο Prabhu Edouard στα κρουστά. Η πρόσκληση για τη συγκεκριμένη συναυλία τούς βρήκε κάπως απροετοίμαστους, όπως μου εξηγούν. Αυτό οφείλεται στην πανδημία εν μέρει. Δεν ήταν εύκολο για το Mills να επισκεφτεί το Παρίσι, όπου μένουν μόνιμα οι Edouard και Dary.
Για την εμφάνισή τους στη Δήλο είχαν κάνει μόνο μία τρίωρη πρόβα, κι αυτή στις αρχές του καλοκαιριού. Κι όμως, το σετ που θα παρακολουθήσει ο θεατής δείχνει το ακριβώς αντίθετο, μια σπάνια ωριμότητα από μουσικούς που πατούν σε ένα διαφορετικό επίπεδο επικοινωνίας, αποτέλεσμα της μακροχρόνιας συνεργασίας τους. Δεν φαίνεται καθόλου ότι αυτοσχεδιάζουν και ότι δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο. Ο Mills, ως οδηγός της μουσικής που παράγεται, δίνει τον χώρο και τον χρόνο στον Edouard και στο Dary να είναι ο εαυτός τους. Είναι ένα σχεδόν μαγικό σετ.
«Το live στο νησί της Δήλου ήταν μια ονειρική εμπειρία», αναφέρει ο Mills. «Οι γεωγραφικές συντεταγμένες και η τοποθεσία, η κατάσταση και ο στόχος είναι πράγματα που δεν θα μπορούσα να θεωρήσω φυσιολογικά. Ήταν ένα ταξίδι που θα μας έκανε τελικά και τους τρεις να εξυμνήσουμε τη φύση, την ιστορία και το υψηλότατο επίπεδο συνείδησης. Και όπως σε οποιαδήποτε ομάδα εξερευνητών κάθε μέλος της διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο, έτσι κι εδώ συνέβη το ίδιο.
Η κοσμική χημεία του ταξιδιού παρέα με τον βετεράνο κιμπορντίστα Jean-Phi Dary και τον δεξιοτέχνη της τάμπλα Prabhu Edouard μετουσιώθηκε σε μια σοφία, την οποία μέχρι τότε είχα μονάχα φανταστεί ως μια επέκταση και συνέχιση αυτού που είχαμε ξεκινήσει εγώ και ο μακαρίτης μέγας ντράμερ Tony Allen. Χωρίς να έχουν προηγηθεί ιδιαίτερες συζητήσεις, οδηγίες ή κατευθυντήριες γραμμές, αυτοσχεδιάσαμε προκειμένου να βρούμε ο καθένας τη θέση του και όλοι μαζί να διαγράψουμε την κοινή μουσική μας διαδρομή, σαν σε ένα μουσικό σκάφος. Και αυτός είναι ο σκοπός του Tomorrow comes the harvest. Είναι ένα μέσο δημιουργικής υπέρβασης, εξερεύνησης και ωρίμανσης, χωρίς συμβιβασμούς ή προειλημμένες απόψεις για το τι χρειάζεται να γίνει.
Η όλη ιδέα γύρω από το Tomorrow comes the harvest είναι μια πρόταση ελευθερίας και ανοιχτής σκέψης, έτσι ώστε να μπορέσουν και οι άλλοι να ενταχθούν στην πορεία. Μετά από αυτή την εμπειρία μού είναι δύσκολο να φανταστώ ότι ο καθένας από εμάς είναι (ψυχικά) το ίδιο άτομο που ήταν πριν από το ταξίδι μας στη Δήλο. Δεν είμαι σίγουρος τι ακριβώς άλλαξε, αλλά έχω την αίσθηση ότι κάτι προχώρησε και ανέβηκε επίπεδο», λέει και συνεχίζει σε πιο προσωπικό τόνο.
«Όταν ο άνεμος φυσάει συνέχεια και ο ήχος του ακούγεται σε ένα συγκεκριμένο κλειδί ή τόνο, πρέπει να ξεκινάς να παίζεις μαζί του και όχι ενάντια σε αυτόν. Με τις καιρικές συνθήκες να αλλάζουν αδιάκοπα, γίνεσαι πιο προσεκτικός και αρχίζεις να εναρμονίζεσαι με το περιβάλλον, να παρατηρείς και να αξιοποιείς τα πράγματα τριγύρω σου, π.χ. τον ήλιο που ανατέλλει και τη συγκεντρωση κρυστάλλων στο έδαφος, που το κάνουν να λαμπυρίζει. Τα πάντα έχουν μια επίδραση επάνω σου και είναι εύκολο να φανταστείς εκείνη τη στιγμή ότι αν μια μπάντα έπαιζε στο ίδιο σημείο πριν από χιλιάδες χρόνια, αυτά τα στοιχεία μπορεί να έπαιζαν τον ίδιο ρόλο σε αυτό που έκαναν οι μουσικοί, άσχετα από την τεχνολογία που είχαν αναπτύξει εκείνη την εποχή».
Πρεμιέρα την Πέμπτη 20/1 στις 21:00, στο YouTube channel του Ιδρύματος Ωνάση
TOMORROW COMES THE HARVEST στη Δήλο, ft. Jeff Mills, Jean-Phi Dary & Prabhu Edouard | Full Concert
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
