«Πώς νιώθεις τώρα που έγινες μπαμπάς;», ρωτούν όλοι από τη στιγμή που ο γιος μου ήρθε στον κόσμο. Το ρωτούσαν και πριν, βέβαια: «Πώς νιώθεις που θα γίνεις μπαμπάς;». Ως τότε απαντούσα με ένα πλατύ χαμόγελο, λέγοντας πως είμαι ευτυχής και ανυπόμονος. Από την ημέρα που γεννήθηκε το παιδί μου, όμως, η απάντηση στην ερώτηση αυτή άλλαξε. «Είναι πολύ δύσκολο και υπέροχο», απαντώ. Με αυτήν τη σειρά.
Είμαι ο Γιώργος, ένας άντρας 32 ετών που πριν από 7 μήνες έγινε για πρώτη φορά μπαμπάς. Ήταν μεγάλη επιθυμία η απόκτηση ενός παιδιού, τόσο δική μου όσο και της συντρόφου μου. Το σχεδιάσαμε με κάθε λεπτομέρεια, συζητήσαμε κάθε πτυχή του θέματος, ετοιμάσαμε τη ζωή μας ώστε να υποδεχτούμε το νέο μέλος της οικογένειάς μας. Και ήρθε η πραγματικότητα να αναιρέσει όλα τα παραπάνω. Γιατί ένας άνθρωπος δεν μπορεί, ποτέ μα ποτέ, να ξέρει πώς είναι να είσαι γονιός, πριν γίνει. Όπως συμβαίνει σε όλα τα πράγματα στη ζωή, φυσικά. Το μαθαίνεις στην πράξη και ολομόναχος. Εσύ και το παιδί σου. Σχέση δυαδική και συγκεκριμένη.
Το να κάνεις παιδί είναι μια μεγάλη απόφαση και με χαρακτήρα αμετάκλητο. Το κάνεις με έναν σκοπό. Ο δικός μας ήταν –και παραμένει– να δημιουργήσουμε έναν άνθρωπο ωραίο, με όλα τα στοιχεία που εμείς θεωρούμε πως διαθέτει ένας φωτεινός άνθρωπος. Να του δώσουμε αγάπη, φροντίδα, να είμαστε δίπλα του, να τον στηρίζουμε, να μεγαλώνει όμορφα και ποιοτικά.
Όταν η ώρα είναι τρεις τη νύχτα, η σύντροφός μου έχει αποκοιμηθεί με το στήθος έξω (αφού θηλάζει όλο το βράδυ), το μωρό έχει ξυπνήσει και ουρλιάζει γιατί έχει κάνει κακά, εγώ κουτουλώντας από τη νύστα σηκώνομαι, το γατί μπερδεύεται στα πόδια μου και πέφτω κάτω, να έρθει η ίδια η Μοντεσόρι να μου πει ότι για να σηκώσω το παιδί και να το αλλάξω, πρέπει να το ρωτήσω γλυκά αν μου επιτρέπει να το αγγίξω και να το γδύσω.
Κάνουμε χρήση του πρόσφατου νόμου, ο οποίος επιτρέπει στη σύζυγο να μεταβιβάσει στον σύζυγο τους 7 από τους 9 μήνες της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας. Αυτό σημαίνει πως η σύντροφός μου έχει επιστρέψει στην εργασία της και εγώ βρίσκομαι σε άδεια από τη δική μου εργασία για να φροντίζω το μωρό. Η επιστροφή αυτή γίνεται μέσω τηλεργασίας, επομένως είμαστε και οι δύο στο σπίτι. Στην πράξη, όμως, το βάρος έχει πέσει στους δικούς μου ώμους. Εκ των πραγμάτων, εγώ είμαι αυτός που έχει αναλάβει τόσο τη φροντίδα του μωρού όσο και του σπιτιού (αρμοδιότητα διαχρονικά δική μου). Όσο κι αν είναι αυτό που είχαμε συμφωνήσει και σχεδιάσει, η πραγματικότητα είναι άλλη. Και είναι τρομακτικά δύσκολη.
Με τον ερχομό του μωρού στο σπίτι, η ζωή αλλάζει απότομα σε όλα τα επίπεδα. Καλείσαι να φροντίσεις ένα πλασματάκι ανήμπορο, που εξαρτάται αποκλειστικά από σένα. Η διαχείριση του χρόνου είναι η μεγάλη πρόκληση της νέας περιόδου της ζωής σου. Οι προτεραιότητες αλλάζουν. Εκείνο πρέπει να φάει πρώτο, ύστερα εσύ. Όσο αυτονόητα και κλισέ κι αν ακούγονται αυτά, είναι πράγματα που σε βγάζουν έξω από τον εαυτό σου, με τρόπο βίαιο. Παραδέχομαι πως τρομοκρατήθηκα. «Έτσι θα είναι η ζωή μου από δω και πέρα; Με μια πάνα στο χέρι και ένα κλάμα στα αυτιά;» Όταν η ώρα είναι τρεις τη νύχτα, η σύντροφός μου έχει αποκοιμηθεί με το στήθος έξω (αφού θηλάζει όλο το βράδυ), το μωρό έχει ξυπνήσει και ουρλιάζει γιατί έχει κάνει κακά, εγώ κουτουλώντας από τη νύστα σηκώνομαι, το γατί μπερδεύεται στα πόδια μου και πέφτω κάτω, να έρθει η ίδια η Μοντεσόρι να μου πει ότι για να σηκώσω το παιδί και να το αλλάξω, πρέπει να το ρωτήσω γλυκά αν μου επιτρέπει να το αγγίξω και να το γδύσω. Ή όταν κάνω τα πάντα στο σπίτι με ένα χέρι, γιατί με το άλλο κρατάω αγκαλιά το μωρό, ή όταν το νανουρίζω επί μισή ώρα και εκείνο κοιμάται μόνο για δέκα λεπτά, το τελευταίο που θέλω να ακούσω είναι «αν δεν ήσουν έτοιμος, γιατί έκανες παιδί;». Ποτέ δεν είσαι πραγματικά έτοιμος.
Από τη μέρα που γεννήθηκε ο γιος μου, βιώνω μόνο εκρηκτικά συναισθήματα: τεράστιες συγκινήσεις, απύθμενη χαρά και πρωτόγνωρη ευτυχία. Το μωρό αυτό είναι το παιδί μου, το θαύμα της αγάπης μας με τη σύντροφό μου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τους λυγμούς μου από άφατη χαρά όταν γεννήθηκε, όταν τον είδα να βγαίνει από το σώμα της μαμάς του, όταν του έκοψα τον ομφάλιο λώρο με το ψαλίδι, όταν τον πρωτοχάιδεψα, όταν τον κράτησα αγκαλιά στο γυμνό μου στέρνο, για να νιώσει τη ζεστασιά του σώματός μου, όταν μου χαμογέλασε, όταν ήμουν εγώ αυτός που του έδωσα νερό για πρώτη φορά. Και αμέτρητες άλλες στιγμές συγκίνησης.
Όμως, δεν ντρέπομαι να πω και τα δύσκολα, αυτά που «απαγορεύεται» να ξεστομίζει ένας γονιός, αυτά που οι προηγούμενες γενιές ένιωθαν αλλά έκρυβαν κι από τον ίδιο τους τον εαυτό. Δεν ντρέπομαι να πω πως κάποιες φορές νιώθω και οξύ θυμό, βαριά απελπισία και ένα αίσθημα πνιγμού, εγκλωβισμού. Πρέπει να διαχειριστώ στιγμές μεγάλης απογοήτευσης, έλλειψης ελευθερίας, εσωτερικών συγκρούσεων, αυτοαναίρεσης, ματαίωσης. Δεν είμαι ελεύθερος, δεν μπορώ να κάνω όσα έκανα πριν, χωρίς να πρέπει να ρυθμιστεί ολόκληρο το πρόγραμμα του σπιτιού, που περιλαμβάνει κι άλλους ανθρώπους. Τίποτα δεν είναι εύκολο πια. Το πρόγραμμα του μωρού είναι στρατιωτικά αυστηρό και απαιτητικό. Νιώθω πως κάνω δεύτερη θητεία! Υπάρχουν στιγμές που τα βλέπω όλα μαύρα, που κλαίω με αναφιλητά, που νιώθω ανίκανος, επιπόλαιος, ακατάλληλος. Η καθημερινότητα περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα συναισθημάτων: από ρίγη χαράς μέχρι βαθιά απόγνωση.
Από τότε που έγινα μπαμπάς, άλλαξαν όλα στη ζωή μου. Μαθαίνω όρια αντοχής και υπομονής που δεν γνώριζα ότι διαθέτω. Άλλαξε η σχέση μου με τη σύντροφό μου, αφού πλέον δεν είμαστε οι δυο μας μέσα στο σπίτι. Είμαστε τρεις. Και μάλιστα ο ένας είναι μωρό, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Προκύπτουν μικρές καθημερινές προστριβές, που άμεσα ξεπερνιούνται. Άλλαξε η σχέση μου με τους γονείς μου. Δημιουργούνται συγκρούσεις, όπου απαιτείται ψυχραιμία, την οποία δεν διαθέτεις πάντα. Δεν είμαι μόνο το παιδί τους πια, δεν σταματά σε μένα η οικογένεια. Υπάρχει και επόμενη γενιά, το παιδί μου. Γίνομαι κι εγώ μπαμπάς σημαίνει βλέπω αλλιώς και τον μπαμπά μου, ως ρόλο και ως πρότυπο: τι θέλω να κρατήσω και να συνεχίσω, τι απορρίπτω και σε τι θέλω να είμαι διαφορετικός. Η εσωτερική κριτική στους γονείς δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωριμάζω μέσα από αυτήν τη διαδικασία. Λες και έχω μπει σε έναν επιταχυντή ωρίμανσης. Ανακαλύπτω πληγές και έρχονται στην επιφάνεια λησμονημένα τραύματα. Όμως μπήκα αναγκαστικά σε αυτήν τη διαδικασία για να ανακαλύψω εμένα. Ανοίγω συνεχώς «κουτιά» της παιδικής μου ηλικίας, ανακαλύπτω ένα σωρό πράγματα, τόσο για μένα όσο και για τους άλλους. Για να δω ποιος είμαι, ποιος θέλω να είμαι. Και τι μπαμπάς θέλω να είμαι.
Όλοι λένε πως όταν κάνεις παιδί, βάζεις στην άκρη τον εαυτό σου και αφοσιώνεσαι σε εκείνο. Με αυτόν τον κανόνα μεγάλωσαν οι γενιές πριν από μας. Και σίγουρα ισχύει και για πολλούς νέους, σημερινούς γονείς. Για μένα δεν ισχύει. Είχα θέσει εξαρχής στον εαυτό μου τον όρο πως, αν θέλω να γίνω μπαμπάς, θα γίνω κρατώντας τον εαυτό μου σε απόλυτη προτεραιότητα. Κι αυτό πασχίζω να κάνω από τη μέρα που γεννήθηκε ο γιος μου. Η ανάγκη μου να εξερευνήσω, να φροντίσω, να γνωρίσω, να εξελίξω τον εαυτό μου είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Κι αυτό μόνο τυχαίο δεν μπορεί να είναι. Δεν είναι χρονική σύμπτωση. Το παιδί λειτούργησε ευθύς εξαρχής σαν ένας δυναμίτης. Ήρθε και ξεθεμελίωσε την ως τότε ζωή μου. Με σπρώχνει όλο και πιο βαθιά στην αναζήτηση του εαυτού μου, με κάνει να θέλω να ζήσω πράγματα που δεν έχω ζήσει, να βγω εντελώς έξω από τα νερά μου, να κάνω πράγματα που ως χθες απέρριπτα ή με απωθούσαν, να πέσω με τα μούτρα σε νέες εμπειρίες. Να λέω ναι εκεί που έλεγα όχι. Να απεχθάνομαι τη στασιμότητα, τη σταθερότητα, την αίσθηση ενός ψευδούς και νεκρού πλαισίου ασφαλείας. Να θέλω να ζήσω. Έντονα και στα άκρα. Να μην αφήνω να περνά μέρα χωρίς να έχω εξελιχθεί. Πόσα ταλέντα, πόσες κλίσεις και ανάγκες. Μια ορμητική καλλιτεχνική φύση που ζητά να βγει στην επιφάνεια και να δημιουργήσει. Να ανακαλύψει, να σχετιστεί, να δοκιμάσει, να πειραματιστεί. Η ιδιότητα του μπαμπά είναι μόνο μία από τις πολλές μου ιδιότητες. Το ότι έγινα μπαμπάς δεν σημαίνει πως παύω να είμαι καλλιτέχνης, σύντροφος, εραστής, φίλος, συνεργάτης κ.λπ. Είμαι όλα αυτά.
Σε όλους τους νέους γονείς φυτρώνει η αμφιβολία αν είναι καλοί γονείς. Παλεύω συνεχώς με αυτό το ερώτημα, κι όχι επειδή νιώθω κακός μπαμπάς, αλλά επειδή η κοινωνία και η οικογενειακή μας παράδοση έχει θέσει έναν πολύ συγκεκριμένο «οδηγό γονεϊκότητας», με κανόνες και θέσφατα. Αν τολμήσεις να σκεφτείς και να νιώσεις διαφορετικά, αμέσως χτυπά ο έμφυτος συναγερμός σου ότι δεν είσαι καλός μπαμπάς. Θέλει το μωρό να παίξει κι εσύ θέλεις να διαβάσεις το βιβλίο σου; Είσαι κακός μπαμπάς. Θέλεις να κάνεις έρωτα και το μωρό ξυπνάει και δεν σε αφήνει και νευριάζεις; Είσαι κακός μπαμπάς. Ε, όχι! Δεν είμαι κακός μπαμπάς! Ένας απόλυτα φυσιολογικός άνθρωπος είμαι, που έχει τις δικές του ανάγκες, τα δικά του όρια, τη δική του προσωπικότητα, και από όταν έγινε μπαμπάς προσπαθεί διαρκώς να τα αφήσει όλα να συνυπάρξουν σε μια ισορροπία. Χωρίς τύψεις και ανούσιες ενοχές.
Τι άνθρωπο θα γνωρίσει το παιδί μου; Κάποιον που άφησε στην άκρη τον εαυτό του, παραμέρισε τις ανάγκες του και καταπιέστηκε; Έναν άνθρωπο με απωθημένα; Με θυμό για όσα δεν έζησε; Όχι. Θα γνωρίσει έναν άνθρωπο που αγωνίζεται για την προσωπική του ελευθερία. Κάθε στιγμή. Αυτό είναι το πρότυπο ανθρώπου που θέλω να έχει το παιδί μου, για να παλεύει κι εκείνο για τη δική του ελευθερία. Γιατί θέλω να με εκτιμά και να με αγαπά για αυτό που είμαι στ’ αλήθεια, και όχι επειδή είμαι ο μπαμπάς του. Να με αγαπάει πρώτα ως άνθρωπο κι ύστερα ως μπαμπά του. Όχι η σχέση πρώτη, αλλά ο άνθρωπος.
Από όταν έγινα μπαμπάς, έχει ριζώσει στο μυαλό μου ο τίτλος του –μυθικού πια– δοκιμίου του Ζήσιμου Λορεντζάτου για τον Σεφέρη, «Το χαμένο κέντρο». Νιώθω πως έτσι τιτλοφορείται αυτή η περίοδος της ζωής μου. Η περιοχή της μεγάλης αλλαγής. Αναζητώ το χαμένο κέντρο της ύπαρξής μου. Το έχασα μέσα στα χρόνια, ξέχασα ποιος είμαι, θόλωσε η εικόνα του εαυτού μου. Τώρα, όμως, έχω αρχίσει το ταξίδι προς το χαμένο κέντρο μου. Και το παιδί μου είναι ο φάρος που μου φώτισε τον δρόμο, προς τα πού να κινηθώ. Τι να αναζητήσω. Στα μάτια του καθρεφτίζομαι και με βλέπω όπως είμαι. Το χαμόγελό του με καλεί να αφήσω τον βαθύτερο εαυτό μου, την αληθινή μου φύση να έρθει στο φως. Να την κοιτάξω με ειλικρίνεια, να αποδεχτώ εγώ πρώτος εμένα, κι ύστερα να μοιραστώ την αλήθεια μου με τους ανθρώπους της ζωής μου. Κι αυτή η αλήθεια έχει να κάνει με τη σεξουαλική μου ταυτότητα. Είμαι ένας άντρας, παντρεμένος, που η σχέση μου με τη σύντροφό μου μετρά ήδη 14 χρόνια βαθιάς και ουσιαστικής αγάπης, παράλληλα, όμως, συγκινούμαι ερωτικά κι από άτομα του ίδιου φύλου. Δεν υπάρχουν ταμπέλες, τι είμαι και τι δεν είμαι, δεν πιστεύω σε τίποτα τέτοιο. Είμαι αυτός που είμαι, με όλες τις πλευρές μου ενεργές και φωτεινές. Η σύντροφός μου γνωρίζει τα πάντα για μένα και με αγαπά για όλα όσα είμαι. Γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει αγάπη: άνευ όρων αποδοχή.
Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή θα μιλήσω και στον γιο μου για τη σεξουαλική μου ταυτότητα. Θα γνωρίζει πως ο μπαμπάς αγαπάει τη μαμά όσο κανέναν άλλον, του αρέσουν όμως και οι άντρες. Αυτή είναι η οικογένειά του, αυτός είναι ο μπαμπάς του.
Έχουμε χτίσει αυτήν τη σχέση, έχουμε φτιάξει αυτή την οικογένεια, έχουμε δημιουργήσει αυτό το παιδί. Σε αυτό το πλαίσιο της ουσιαστικής αγάπης για τον άλλον όπως είναι, και όχι για αυτό που θα έπρεπε (σύμφωνα με κάποιους) να είναι, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή θα μιλήσω και στον γιο μου για τη σεξουαλική μου ταυτότητα. Θα γνωρίζει πως ο μπαμπάς αγαπάει τη μαμά όσο κανέναν άλλον, του αρέσουν όμως και οι άντρες. Αυτή είναι η οικογένειά του, αυτός είναι ο μπαμπάς του. Γιατί αν κάτι θέλω να πετύχω ως μπαμπάς, είναι μια ειλικρινή και ανοιχτή σχέση με τον γιο μου. Να είμαι ο εαυτός μου, να είναι κι εκείνος ο εαυτός του. Να μπορώ να του πω τα πάντα, να μπορεί να μου πει τα πάντα. Σε αυτές τις σχέσεις πιστεύω, που στηρίζονται στην απόλυτη ελευθερία, τη βαθιά αγάπη και την αποδοχή.
Ναι, είμαι τυχερός που ζω τη ζωή μου όπως τη θέλω. Που είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και με τους άλλους. Που έχω δίπλα μου ανθρώπους που αγαπώ και με αγαπούν. Που παλεύω για την ελευθερία μου. Που φροντίζω και αγαπώ τον εαυτό μου. Δεν θα είχα αλλάξει τη ζωή μου, αν δεν είχε γεννηθεί ο γιος μου. Γεννήθηκε και μαζί του αναγεννήθηκα κι εγώ. Είχα χαθεί και τώρα βρίσκω τον δρόμο μου. Έχω για στηρίγματα τους ανθρώπους της ζωής μου, για οδηγό την καρδιά και το μυαλό μου. Αυτός είμαι.
Ο Γιώργος Δούλος είναι καλλιτέχνης.
