Το πρωί της Παρασκευής 19 Ιουλίου οι τουρίστες που ξεναγούνταν κάτω από έναν καυτό ήλιο στη Δήλο αντίκρισαν ένα αναπάντεχο θέαμα: μία ομάδα ανθρώπων που αποβιβάστηκε από ναυλωμένο πλοιάριο, με τους άντρες ντυμένους με κοστούμια και τις γυναίκες με ανάλογη επισημότητα μέσα στην κάψα, να ακολουθούν βιαστικά μια κυρία στα λευκά. Όταν πληροφορήθηκαν ότι επρόκειτο για την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, άφησαν στην άκρη τα αρχαία και την ξενάγηση, σήκωσαν ψηλά τα κινητά τους και άρχισαν να απαθανατίζουν το εντυπωσιακό εσταντανέ. Πιθανόν να πληροφορήθηκαν και τον λόγο για τον οποίο βρισκόταν εκεί, που δεν ήταν άλλος από τα εγκαίνια του ανανεωμένου μουσείου της Δήλου.
Ένα γεγονός που πολλοί περίμεναν, καθώς ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος, τα τελευταία 3,5 χρόνια, δεν διέθετε μουσείο σε λειτουργία. Ωστόσο εκείνο που όλοι γνώριζαν, πριν κλείσει ώστε να επισκευαστεί, ήταν ότι το μουσείο που υπήρχε ήταν σχεδόν παροπλισμένο. Ήταν κρίμα να βλέπεις την άθλια κατάσταση στην οποία βρισκόταν ένα από τα παλιότερα περιφερειακά μουσεία της Ελλάδας, που ιδρύθηκε το 1904, μαζί με εκείνο της Μυκόνου που προηγήθηκε το 1902 ακριβώς χάρη στη Δήλο, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξή της και στην περαιτέρω τουριστική της έκρηξη.
Αυτό που συνέβη εν τέλει τόσο εκεί, σε μια από τις πρώτες τοποθεσίες που παραχωρήθηκαν από το ελληνικό κράτος για ανασκαφές, όσο και στην απέναντι Ρήνεια, τη νεκρόπολη της Δήλου, ήταν ότι δίπλα στα επιστημονικά επιτεύγματα αναδείχτηκε και το κυκλαδίτικο τοπίο.
Πλησιάζοντας το κτίριο διαπιστώσαμε ότι σαφώς έχει ανανεωθεί η εξωτερική του εμφάνιση. Μπαίνοντας ωστόσο μέσα, ακολουθώντας την κυρία Σακελλαροπούλου στην ξενάγησή της, εκ πρώτης δεν έμοιαζε να έχει αλλάξει η διάταξη των εκθεμάτων, είναι δηλαδή σαν να παραμένει ένα μουσείο παλιάς λογικής. Μια προσεκτικότερη περιδιάβαση ευτυχώς επιβεβαίωσε την ανανέωση, χάρη σε λεπτομέρειες όπως τα ταμπελάκια των εκθεμάτων και τα μπάνερ του κάθε τμήματος, αλλά κυρίως χάρη στη σκηνογραφική τοποθέτηση μιας υπερμεγέθους φωτογραφίας της Ιεράς Λίμνης μπροστά από την παράταξη των Λεόντων.
Πρόκειται για μια μεγεθυμένη φωτογραφία της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής από το 1920 επεξεργασμένη γραφιστικά, με παράλληλη χρήση σύγχρονης φωτογραφίας της ίδιας τοποθεσίας, αναρτημένη σε υπερμεγέθη κάθετα τμήματα (μπάνερ). Η Ιερά Λίμνη αποτελούσε τον μυθικό τόπο όπου η Λητώ, πιασμένη από έναν φοίνικα, γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη και οι 9 ή 16 Λέοντες, μοναδικό γλυπτικό σύνολο στον ελληνικό χώρο, υπήρξαν οι «ακοίμητοι φρουροί» του τεμένους της Λητώς και της βόρειας πρόσβασης του ιερού των δηλίων θεών. Εξαιτίας της φθοράς του ναξιώτικου μαρμάρου από το οποίο είναι κατασκευασμένοι, μεταφέρθηκαν το 1999 μέσα στο μουσείο και στη θέση τους τοποθετήθηκαν πιστά τους αντίγραφα. Όσον αφορά τη λίμνη, κατά τη δεκαετία του 1920 παρατηρήθηκε ότι οι εργάτες που δούλευαν στις ανασκαφές για τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή πάθαιναν ελονοσία και χρειάστηκε να αποξηρανθεί. Σήμερα στο ίδιο σημείο αναπτύσσονται πολλά αρμυρίκια, κάτι που προδίδει την παρουσία υφάλμυρου νερού υπογείως.
Στην Αίθουσα των Λεόντων ακούγεται ένα ηχοτοπίο το οποίο αποπειράται να αναπαραστήσει μια εορταστική μέρα της αρχαιότητας στο μεγάλο ιερό της περιοχής των Λεόντων. Αναπαρίστανται ηχητικά όλα όσα άκουγε ο αρχαίος άνθρωπος όταν πλησίαζε τα λιοντάρια απέναντι από την Ιερά Λίμνη, ήχους της φύσης όπως τον παφλασμό της λίμνης, τα πουλιά, τα παγόνια, τους γλάρους, τα κοράκια, τα τζιτζίκια το μεσημέρι και την πομπή της γιορτής του θεού. Η μουσική είναι της Αλίκης Μαρκαντωνάτου, ενώ τον σχεδιασμό του ήχου τον υπογράφει ο Γιάννης Σκανδάμης.
Βέβαια, το πιο ενδιαφέρον έκθεμα του ανανεωμένου μουσείου δεν είναι άλλο από το άγαλμα του Γάιου Οφέλιου Φέρου, που πολλοί θυμόμαστε να στέκει για χρόνια παγιδευμένο σε ένα πλέγμα σκαλωσιάς. Ο πλούσιος έμπορος από την Καμπανία ζούσε στη Δήλο και πλήρωσε για την κατασκευή της δυτικής στοάς της Αγοράς των Ιταλών. Αυτό του έδωσε το δικαίωμα να στήσει σε μια κόγχη το άγαλμά του, το οποίο πιθανόν να μην απέδιδε απολύτως την πραγματική εικόνα του ώριμου άντρα, καθώς το σώμα είναι ενός νέου αθλητή. Το κεφάλι χάθηκε διά παντός, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέλη, που βρέθηκαν διάσπαρτα το 1880, εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες του νησιού, μέχρι που το 1949 τοποθετήθηκαν συναρμολογημένα στο μουσείο. Μετά από πολλές απόπειρες συγκόλλησής του, για την οποία συνεργάστηκε ακόμα και το Μουσείο του Λούβρου, παρατηρήθηκαν ρωγμές κι από το 1992 στερεώθηκε μέσα στο μεταλλικό του ικρίωμα. Επιτέλους, χάρη σε νέες επιστημονικές τεχνικές, το μεγαλοπρεπές άγαλμα έχει πια πάρει περίοπτη θέση, με την τοποθέτηση στηρίξεων σε μορφή δακτυλίων στο ύψος των κνημών και του στήθους. Αδιαμφισβήτητα θα αποτελέσει έναν από τους λόγους επίσκεψης στο Μουσείο της Δήλου.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας έγραψε πρώτη στο βιβλίο επισκεπτών, συγχαίροντας την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τους αρχαιολόγους που την απαρτίζουν για τη μεγάλη τους προσπάθεια για την επανέκθεση των ευρημάτων, ωστόσο οφείλουμε να πούμε ότι απομένουν αρκετά να ολοκληρωθούν ώστε να μείνουμε πλήρως ικανοποιημένοι. Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, μετά από συζήτηση με την αρχαιολόγο Μαρία Κουτσουμπού πληροφορηθήκαμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς που έχει γίνει στο μουσείο δεν είναι ορατό, καθώς έχει να κάνει με την υποδομή του. Η χρήση σκυροδέματος τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, οι μονώσεις, τα επιχρίσματα, οι κάθε λογής νέες προθήκες, ο νέος ηλεκτρικός υποσταθμός, τα σύγχρονα αποθηκευτικά συστήματα, η συντήρηση των αγαλμάτων και των βάσεών τους και φυσικά το σύγχρονο εποπτικό υλικό αποτελούν στοιχεία που προσθέτουν στη νέα εποχή της Δήλου.
Ένα σοβαρό πρόβλημα που διαπιστώσαμε τη μέρα των εγκαινίων είναι ότι λείπει ο κλιματισμός. Ειπώθηκε ότι δεν είχε προβλεφθεί γιατί, όπως μας εξήγησαν, όταν είναι ανοιχτές όλες οι αίθουσες λειτουργούν βιοκλιματικά και, εκτός αυτού, μέχρι πρόσφατα οι θερμοκρασίες δεν ήταν αυτές που παρατηρούνται το φετινό καλοκαίρι. Αν και ακούγεται παράλογη η συγκεκριμένη δικαιολογία, καθώς η πλειονότητα των επισκεπτών φτάνει στη Δήλο μέσα στο κατακαλόκαιρο, η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της θερμοκρασίας θα αναγκάσει την Εφορεία να ασχοληθεί άμεσα και με αυτό το θέμα. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ξεχάσουν και τη λειτουργία ενός κυλικείου, ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να αγοράσει νερό.
Διαθέτοντας ένα ποσό της τάξεως των 4,3 εκατομμυρίων από το ΕΣΠΑ (το οποίο δεν αφορά μόνο τη Δήλο αλλά και τη γειτονική νήσο της Ρήνειας και τη Μύκονο, για αναπτυξιακά και αναστηλωτικά έργα, όπως η αποκατάσταση της Παλαίστρας του Γρανίτη, του Ιερού του Απόλλωνα αλλά και του κάστρου της Παραπορτιανής και η επέκταση του Μουσείου Μυκόνου), περιμένουμε τα επόμενα χρόνια να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο ο αρχαιολογικός χώρος, στον οποίο δεν έχουν παύσει οι ανασκαφές και, όπως χαρακτηριστικά μας επισήμανε στον λόγο του που ακολούθησε στο Μουσείο Μυκόνου ο διευθυντής της Εφορείας Κυκλάδων κ. Δημήτρης Αθανασούλης, η Δήλος ποτέ δεν έσβησε μετά το τέλος της αρχαιότητας, αντιθέτως δεν έπαψε να αποτελεί ένα «στρατηγικό αγκυροβόλιο στην καρδιά του ελληνικού αρχιπελάγους».
Απόδειξη ότι συνεχώς εμφανίζονται νέες ανακαλύψεις, όπως η υπογραφή ενός Άραβα Μυτιληνιού επάνω σε ένα μάρμαρο του αρχαίου τεμένους (του 1063 μ.Χ.), η οποία μαρτυρεί ότι ο ερειπιώνας εξακολούθησε να είναι ένα υπολογίσιμο λιμάνι κατά τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Άλλωστε οι περιηγητές των επόμενων αιώνων μετέφεραν αγάλματα στις πατρίδες τους, ενώ κατά τον 17ο και 18ο αιώνα τα αρχοντόσπιτα της Μυκόνου και των γύρω νησιών διακοσμήθηκαν με γλυπτά και μάρμαρα της Δήλου.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Δήλου οφείλει την αποκάλυψή του στους Γάλλους αρχαιολόγους που έφτασαν εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα, συγκεκριμένα το 1873, όταν η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ξεκίνησε τις πρώτες συστηματικές ανασκαφές, που κορυφώθηκαν μεταξύ 1903 και 1913 με τις «Μεγάλες Ανασκαφές» και τη χρηματοδότηση του δούκα De Loubat, έως τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Αυτό που συνέβη εν τέλει τόσο εκεί, σε μια από τις πρώτες τοποθεσίες που παραχωρήθηκαν από το ελληνικό κράτος για ανασκαφές, όσο και με την απέναντι Ρήνεια, τη νεκρόπολη της Δήλου, ήταν ότι δίπλα στα επιστημονικά επιτεύγματα αναδείχτηκε και το κυκλαδίτικο τοπίο. Ειδικότερα εκείνο της Μυκόνου, όπου συνήθως διέμεναν οι ξένοι επισκέπτες και οι αρχαιολόγοι κατά τη διάρκεια των ανασκαφών τους στα δύο μικρότερα νησιά.
Το 1898 ιδρύεται η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δήλου-Μυκόνου και ξεκινάει η συνεργασία της με τη Γαλλική Σχολή, της οποίας τη μεγάλη συμβολή τιμά το Μουσείο Μυκόνου με την περιοδική έκθεση «Δήλος - Ρήνεια - Μύκονος: Εικόνες από τα 150 χρόνια αρχαιολογικών ερευνών». Μια πρωτοβουλία η οποία συμπληρώνει εξαιρετικά το ανακαινισμένο Μουσείο της Δήλου και που συνδιοργανώνουν το υπουργείο Πολιτισμού, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, η Γαλλική Σχολή Αθηνών και ο δήμος Μυκόνου. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας παραβρέθηκε στην επίσημη παρουσίαση της έκθεσης, ενώ το «παρών» έδωσαν με ομιλίες τους ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου κ. Γιώργος Χατζημάρκος, ο δήμαρχος Μυκόνου Κωνσταντίνος Κουκάς, εκπρόσωπος του υπουργείου Πολιτισμού, καθώς η υπουργός κ. Μενδώνη δεν μπόρεσε να παραβρεθεί λόγω ασθένειας, και η διευθύντρια της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής κ. Βερονίκ Τσανκοβσκί, προσδίδοντας στην εκδήλωση ιδιαίτερο κύρος.
Η περίφημη έκθεση αποτελείται κυρίως από αρχειακό φωτογραφικό υλικό, καθώς από το 1888 και μετά κυκλοφορούσαν στο εμπόριο οι πρώτες φωτογραφικές μηχανές και οι Γάλλοι ανασκαφείς, με βασικό φωτογράφο τον αρχαιολόγο Joseph Chamonard, χρησιμοποίησαν το νέο μέσο ώστε να τεκμηριώσουν τις εργασίες τους. Το ίδιο έκανε και η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία με τους εφόρους αρχαιοτήτων Δημήτρη Σταυρόπουλλο και Δημοσθένη Πίππα. Αρχικά με γυάλινες πλάκες και αργότερα με φιλμ, ενώ τη σύγχρονη εποχή χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία έφτασαν να χρησιμοποιούν από κινητά μέχρι drones και laser scanner. Υπέροχες ασπρόμαυρες εικόνες από το μακρινό 1900, Μυκονιάτες εργάτες σε ώρα εργασίας ή δίπλα σε αγάλματα που μόλις ανασύρθηκαν στο φως μετά από αιώνες που ήταν θαμμένα στη γη, πανοραμικές απόψεις ανασκαφών όπως εκείνη του θεάτρου, η οικία του Διονύσου κατά την ανασκαφή της, ευρήματα τοποθετημένα και αρχειοθετημένα, ο αυτοδίδακτος συντηρητής αρχαιοτήτων, Μυκονιάτης Γιώργος Πολυκανδριώτης, αλλά και η φωτογραφική κάμερα του εφόρου Δημήτρη Σταυρόπουλλου. Παράλληλα, τοιχογραφίες από τη Δήλο, γυμνά αγάλματα του Απόλλωνα, αμφορείς, ένα ηλιακό ρολόι, κούροι και άλλα εκθέματα μεγάλου ενδιαφέροντος. Μεγάλη εντύπωση κάνει ένα μόνιμο έκθεμα του μουσείου, ο ανάγλυφος πίθος με σκηνές ωμής βίας από την άλωση της Τροίας.
Όπως είπε κατά την ομιλία της η κ. Σακελλαροπούλου: «Οι σπάνιες φωτογραφίες που διασώζονται στο αρχείο της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αποτελούν μοναδικά τεκμήρια της προσπάθειας να έρθει στο φως αυτός ο χαρίεις πολιτισμός, συχνά κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, σε έναν ακατοίκητο τόπο, φρυγμένο από τον ήλιο και το αλάτι. Μια μεγάλη αρχαιολογική περιπέτεια ξετυλίχθηκε επί δεκαετίες στο ιερό νησί, μια μικρή ανασκαφική εποποιία, που ένωσε επιφανείς αρχαιολόγους και απλούς χωρικούς, εργάτες από τη Μύκονο και τα γειτονικά νησιά, πρόθυμους να μοχθήσουν για να φέρουν στο φως το θαύμα».
Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το Deos Mykonos – A Myconian Collection Hotels
