Ένταση. Αλήθεια. Ερωτισμός. Μ' αυτό το τρίπτυχο είχε απαντήσει κάποτε ο Μάνος Χατζιδάκις όταν του είχε ζητηθεί επίμονα να σκεφτεί κάποιες θετικές πτυχές της (νεο)ελληνικής κατάστασης. Αφηρημένες έννοιες στην ιδανική τους (παλιά) εκδοχή. Έχουν όμως κανένα νόημα σήμερα ή ακόμα και στα τέλη του περασμένου αιώνα όταν ζούσε ο «Μεγάλος Ερωτικός»;
Η ευγένεια ας πούμε στην Ελλάδα είναι πιο έντονη (και πιο ειλικρινής συχνά από τα ρομποτικά «παρακαλώ» κι «ευχαριστώ» των Ευρωπαίων), και η αγένεια ακόμα πιο έντονη σε σχέση με άλλους τόπους. Η αλήθεια; Με μεταφυσικούς όρους ίσως, αλλά γενικά η αλήθεια είναι ότι συλλογικά δεν θέλουμε να ξέρουμε την αλήθεια. Όσο για τον ερωτισμό, ποιος ξέρει τι ακριβώς σκεφτόταν; Δεν είμαι σίγουρος, ήταν άλλωστε -χωρίς να τον καθορίζει αυτό κατά κανένα απόλυτο τρόπο φυσικά- και ομοφυλόφιλος.
Δεν θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω τον προσδιορισμό «γκέι» για τον Χατζιδάκι, αν και το σύνθημα «Ο Χατζιδάκις φταίει που έχω γίνει γκέι» στο αθηναϊκό Gay Pride είναι οπωσδήποτε από τα πιο εύστοχα που έχουν ακουστεί ποτέ σε εγχώρια πολιτική συγκέντρωση. Η πλάκα είναι ότι διοργάνωσε πρόσφατα εκδήλωση εις μνήμην του το ΚΚΕ, μάλλον το πιο ομοφοβικό κόμμα παραδοσιακά. Ελπίζει κανείς να μην τον καταντήσουν εθνικό άλλοθι επιπέδου Μίκη, τον οποίο έχουν τιμήσει τα τελευταία χρόνια από εξωραιστϊκοί σύλλογοι ακριτικών χωριών μέχρι ενώσεις απόστρατων.
Μ' αυτές τις σκέψεις ξεφύλλιζα πρόσφατα την πιο πρόσφατη έκδοση από τα Σχόλια του Μάνου Χατζιδάκι στο Τρίτο (Εξάντας), τα οποία εκφωνούσε κάθε εβδομάδα στη βραχύβια (αλλά γεμάτη ένταση, αλήθεια και ερωτισμό ακόμα) παρουσία του στο Τρίτο Πρόγραμμα, εκεί στα τέλη της δεκαετίας του '70.
Σχόλια για «τους καιρούς τους τωρινούς, τους απελευθερωμένους, γεμάτους από αδυναμίες, αμαρτίες και εύκολα πλούτη». Σχόλια «για να μην ξεχνάμε την αθλιότητα και τις οδυνηρές αλήθειες του καιρού μας και του τόπου μας». Σχόλια με εκλεκτούς γκεστ σταρ: Τον Εμπειρίκο, τον Κατσαρό και τον Χριστιανόπουλο, τον Πάουντ, τον Λάβκραφτ και τον Πόε. Σχόλια για όλα αυτά που τον απασχολούσαν, τον συγκινούσαν, τον πλήγωναν. Σχόλια που παραμένουν όχι μόνο καίρια και διαχρονικά (αυτό είναι αναμενόμενο από ανθρώπους που λειτουργούν υπεράνω μικροπολιτικών συμφερόντων και εφήμερων τάσεων ) αλλά και προφητικά.
Για τη μουσική και την κατανάλωσή της:
«...η Μουσική. Αυτό το άθλιο χάπι της μοναξιάς, ραβδί της αναπηρίας, υποκατάστατο συντρόφου μες στον ηλίθιο κόσμο που μας τριγυρίζει υπό μορφή γειτόνων, φίλων κι εραστών». Άουτς!
Για τη μονίμως ταλαίπωρη και εκδικητική πρωτεύουσα:
«Μια Αθήνα σκεφτική, με προβλήματα που της χαράζουν το πρόσωπο, με παγωμένες σχέσεις και πληγωμένη συμπεριφορά... Τη νύχτα οι δρόμοι είναι γεμάτοι από γραφεία εισαγωγής αυτοκινήτων κι από σεμνά γραφεία κηδειών.... Λες και πως οι πολίτες, οι Αθηναίοι του καιρού μας, γεννιούνται μόνο για ν' αγοράσουν βιαστικά ένα αυτοκίνητο, να τρέχουν μες στους δρόμους της Αθήνας, ν' απελπιστούν από την όψη της και με ταχύτητα να σπεύσουν να πεθάνουν».
Για την ιδιαίτερη αυτονομία της «μεσογειακής» Κρήτης:
«... κι αντί να μας γίνει μάθημα η Κρήτη για τη χαμένη μας μεσογειακή συνείδηση, εμείς εξακολουθούμε να τους στέλνουμε με την οκά νομάρχες, κληρικούς και αστυφύλακες, μήπως και τους πείσουμε ν' αλλάξουν και ν' αποκτήσουν τη νεοβυζαντινή μακεδονίστικη κατήφεια ή την εθνοφρουρίστικη αντίδραση της Μάνης».
Για όλα αυτά που έχουμε επιτρέψει να μας εκπροσωπούν:
«Μας εκπροσωπεί η καλοζωία ευτελούς αισθητικής και χωρίς περιεχόμενο. Μια καλοζωία που βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θα έλεγα "για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες". Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις. Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ' όλες τις περιοχές του δημόσιου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, που τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά , αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν. Τέλος: ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός που έχει τις ρίζες στην ανελεύθερη καταγωγή μας...».
Ανώνυμες στήλες δεξιών εφημερίδων (υπήρχαν αρκετές τότε) έκραζαν αλύπητα αυτόν το «δεξιό αιρετικό» (καραμανλικό μαρξιστή και αναρχικό καπιταλιστή τον αποκαλούσαν σαρκαστικά) αρκετά χρόνια πριν τον περιλάβει η «Αυριανή».
Τι θα έλεγε ο Χατζιδάκις άραγε αν ζούσε σήμερα; Ερώτημα που επισκέπτεται τακτικά τις παρέες, ενώ είναι περίπου βέβαιο ότι κάποιοι ανακαλούν πού και πού το πνεύμα του σε μυστικιστικές σεάνς, ζητώντας συμβουλές και επιφοίτηση.
Λες να είχε ιστοσελίδα όπως ο «δεξιός αιρετικός-πρώην μαοϊκός» σταρ της εποχής μας Πέτρος Τατούλης , ο οποίος δηλώνει στο προφίλ του blog του «Γιατρός, Πολιτικός, Κεντροδεξιός, Φιλελεύθερος, Αρκάς, Σύντροφος, Πατέρας»;
Κάποτε οι Έλληνες σιχτίριζαν καθ' έξιν το πολιτικό σύστημα, αλλά είχες πάντα την αίσθηση ότι κατά βάθος έβλεπαν με δέος τους «υπηρέτες του λαού». Τώρα πλέον τους βάζουν όλους στο ίδιο τσουβάλι με πλήρη συνείδηση και νηφαλιότητα. Αυτό που έλεγε πριν τριάντα χρόνια ο Χατζιδάκις ως άποψη απολίτικου εστέτ, τώρα πλέον είναι κοινός τόπος:
«... Οι πολιτικές παρατάξεις βασίζονται πάνω σε μια φορτισμένη παρεξήγηση των μαζών. Οι μάζες νομίζουν πως εκπροσωπούνται και οι παρατάξεις με τη σειρά τους νομίζουν ότι εκπροσωπούν. Λάθος καλοπροαίρετο, που όμως δημιουργεί κακοπροαίρετες σχέσεις, που υποσκάπτουν τη δομή της πολιτείας και της προσδίδουν όψη ετοιμόρροπου νεοκλασικού μεγάρου...».
σχόλια