Γεννήθηκα στην Τρίπολη, σε μια δίπατη μονοκατοικία με υπολείμματα Τουρκοκρατίας – ένα ξύλινο χαγιάτι. Ήταν ένα σπίτι του 1925 της οικογένειας του πατέρα μου και μέναμε στα τρία δωμάτια του πρώτου ορόφου. Στο ισόγειο υπήρχε σάλα, ένα πολύ μεγάλο δωμάτιο με κλασικά έπιπλα, και στα δεξιά της επτά δωμάτια που περίσσευαν και οι δικοί μου τα νοίκιαζαν σε φοιτητές της Ακαδημίας Τριπόλεως, οι οποίοι σπούδαζαν δάσκαλοι. Από αυτά τα δωμάτια ήρθαν από μικρό παιδί τα πρώτα ακούσματα και οι πρώτες συγκινήσεις. Οι φοιτητές έπρεπε να μαθαίνουν μουσική και να παίζουν ένα όργανο, γιατί οι δάσκαλοι στο Δημοτικό δίδασκαν σολφέζ και ήταν υποχρεωτικό μάθημα. Εκεί, λοιπόν, όπου κατά καιρούς έμεναν μέχρι και 8 άτομα, και άλλος έπαιζε κιθάρα, άλλος μαντολίνο, άλλος ακορντεόν, ήρθαν τα πρώτα ερεθίσματα. Ξεκίνησα πέντε χρονών να κάνω μαθήματα στη Φιλαρμονική Δήμου Τριπόλεως για να μάθω να διαβάζω μουσική και φλάουτο, αλλά μετά από δύο χρόνια διέκοψα, γιατί έπαθα ένα ατύχημα. Είχα κάψει το πόδι μου κι έπρεπε να μείνω πολύ καιρό στο σπίτι μπανταρισμένος. Δέκα χρονών, ο πατέρας μου χρεοκόπησε και ήρθαμε στην Αθήνα για οικονομικούς λόγους.
- Το μικρόβιο έχει μπει μέσα μου κι έτσι στα 11 ξεκίνησα να κάνω μαθήματα κιθάρας. Η μουσική ασκούσε πάνω μου μια γοητεία περίεργη, ήθελα να περιοριστώ στο σπίτι και να μελετήσω. Δεν μπορώ να εξηγήσω αυτό που μου συνέβαινε σε ψυχολογικό επίπεδο, αλλά με ανακούφιζε, με ισορροπούσε. Τότε τα μουσικά μου ακούσματα ήταν αστεία. Είχε-δεν είχε μπει στην ελληνική πραγματικότητα το υιοθετημένο από το ΚΚΕ ρεμπέτικο, αλλά με δειλά βήματα, υπήρχε ο Χατζιδάκις, λίγος Θεοδωράκης, πήγαινε να σκάσει το λατινοαμερικάνικο τραγούδι με τα φωνητικά τρίο, που αργότερα γνώρισε μεγάλη επιτυχία, κάπου-κάπου ακούγαμε και κανένα ιταλικό. Υπήρχε κι ένα ελαφρό ελληνικό, του κινηματογράφου κυρίως, το οποίο, όσο μεγάλωνα, τόσο πιο πολύ μου ήταν αδιάφορο. Δεν μου έλεγε τίποτα.
- Όταν είπα στον πατέρα μου «θέλω να γίνω μουσικός», μου είπε: «Κοίταξε, εγώ δεν μπορώ να σε σπουδάσω, γιατί δεν έχω λεφτά. Μου φαίνεται δύσκολο να σπουδάσεις χωρίς να σου προσφέρω κάτι, και επιπλέον τους μουσικούς τους θάβουμε με έρανο. Πώς θα ζήσεις;». Η αγάπη γι' αυτό το πράγμα ήταν τόσο έντονη, τόσο με γέμιζε όλο αυτό, που του είπα: «Θα προσπαθήσω να μη με θάψουν με έρανο».
Δεν έχω γράψει τραγούδια πάθους, δεν ξέρω πώς είναι αυτό το πράγμα. Είμαι άνθρωπος που νομίζει ότι το «σ' αγαπώ» θα το πει μια φορά στη ζωή του. Και ελέχθη. Και το αισθάνομαι ακόμα. Δεν είμαι αιχμάλωτος του τι είπα, αλλά με αυτό που είπα πορεύομαι.
- Από τα 15 μου άρχισα να παίζω με κάποια εφηβικά συγκροτήματα. Είναι η εποχή Μαστοράκη, ο οποίος ήταν η κινητήριος δύναμη, έκανε συναυλίες και είχε κονέ με τις τότε εταιρείες. Περάσαμε στις οντισιόν που έκανε για συγκροτήματα, μας έκανε ένα 45άρι δισκάκι και μετά δούλεψα ως επαγγελματίας μουσικός. Όταν με κάλεσαν να παρουσιαστώ στον στρατό έπαθα σοκ, αλλά πήγα, κι ας μην τον είχα καθόλου στο κεφάλι μου, όπως δεν είχα ποτέ και το αυτοκίνητο (ποτέ δεν απέκτησα δικό μου). Μέχρι τότε είχα δουλέψει για τρία χρόνια στα night clubs που ήταν Πατησίων και Κοδριγκτώνος, όπου έκαναν καριέρα και τα συγκροτήματα εκείνης της εποχής, που έπαιρναν ξένα τραγούδια και τα διασκεύαζαν στα ελληνικά: Idols, Charms. Δουλεύαμε κάθε βράδυ όρθιοι για 5-6 ώρες και παίζαμε μουσική για να χορεύει ο κόσμος, με ένα μεροκάματο που σε σημερινά λεφτά είναι 7,5 ευρώ. Αυτό με απογοήτευσε πάρα πολύ γιατί ήταν καθεστώς και, ακόμα κι αν ήσουν από τους καλούς, δεν υπήρχε περίπτωση να πάρεις παραπάνω. Έτσι, μου δημιουργήθηκε μια απέχθεια γι' αυτό που ονομάζουμε «επαγγελματίας μουσικός». Μόλις παρουσιάστηκα, πούλησα ό,τι είχα και δεν είχα, ενισχυτή, ηλεκτρικές κιθάρες, βάση, μικρόφωνο. Κράτησα μόνο μια ξύλινη κιθάρα, η οποία ήταν 12χορδη, αλλά της αφαίρεσα τις 6 χορδές κι έφτιαξα μια 6χορδη ακουστική.
- Στη διάρκεια του στρατού τα πράγματα στην οικογένειά μου ήταν πολύ δύσκολα από οικονομικής άποψης και όλη η θητεία μου ήταν ένα περιορισμένο διάστημα στη ζωή μου. Αποκόπηκα από παρέες και φίλους, γιατί εκείνοι συνέχιζαν με έναν τρόπο τη ζωή τους, έβγαιναν, ενώ εγώ δεν μπορούσα να τους ακολουθήσω, ακόμα και όταν έπαιρνα άδεια. Αυτό που έβλεπα ως αρνητικό νομίζω ότι μου κινητοποίησε κάποιες εσωτερικές αναζητήσεις. Λίγο πριν τελειώσω τον στρατό ήμουν σε αδιέξοδο, γιατί έπρεπε να δουλέψω, να βοηθήσω και τους δικούς μου, αλλά δεν είχα κάτι σίγουρο. Ήμουν σχεδόν ανεπάγγελτος, γιατί δεν ήθελα να είμαι και μουσικός εν δράσει. Ένα βράδυ, λίγο πριν απολυθώ, είδα μια ταινία, το Φράουλες και Αίμα, για την πρώτη κατάληψη πανεπιστημίου-διαμαρτυρία για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Κι έρχομαι σε σύγκρουση με τα πεπραγμένα. Οι άνθρωποι διαμαρτύρονταν καθιστοί, τραγουδώντας, και επειδή ο πρύτανης και η τοπική αστυνομία θεωρούσαν ότι αυτό δεν μπορούσε να συμβαίνει, μπήκαν και τους τσουβάλιασαν. Με θύμωσε πάρα πολύ αυτό το πράγμα, ένιωσα έναν θυμό που κουβαλούσε και απόγνωση, γιατί έβλεπα ότι το πράγμα δεν ήταν στη δική μου σφαίρα και στη μικρή μου εμπειρία και γνώση. Αυτή η τάση των ανθρώπων να δημιουργούν ή εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους ή αφεντικά και υπαλλήλους με θυμώνει. Σηκώθηκα στον ύπνο μου, πήρα ένα χαρτί και την κιθάρα και έγραψα το «Άνθρωπε, αγάπα».
- Μετά, συναντήθηκα με τον Ρόμπερτ Ουίλιαμς και ακολούθησαν οι Poll. Τα πράγματα γίνονταν μόνα τους, πριν προλάβω να τα σχεδιάσω. Ακόμα και αυτά που θα έλεγες «επαγγελματική» πλευρά της ζωής μου ήρθε σχεδόν από μόνη της. Αυτό πολλοί το εξωραΐζουν, αλλά εγώ θεωρώ ότι δεν είχε σχεδιασμό η ζωή μου. Στα χρόνια των Poll έζησα πολύ έντονα πράγματα, πρωτόγνωρα, και θεωρώ ότι η αθωότητα που είχα έφερε αυτό το αποτέλεσμα. Όσο πιο αθώος είσαι, τόσο πιο ανοιχτός είναι ο δρόμος. Όσο πιο πολύ σκέφτεσαι, υπολογίζεις και σχεδιάζεις, τόσο πιο πολύ κλείνει ο δρόμος και περιορίζεται.
- Χάσκαμε με ανοιχτό το στόμα από την επιτυχία. Και μας δημιουργούσε χαρά. Η χαρά είναι ακόμη ένα συστατικό για να πας παρακάτω όσο καλύτερα γίνεται. Εγώ και στα πρώτα χρήματα που ήρθαν από τα δικαιώματα από τον δίσκο των Poll, τα οποία ήταν ανέλπιστα, έμεινα χαζός. Έλεγα «δεν μπορεί, αυτό δεν είναι για μένα», ενώ τα είχα μεγάλη ανάγκη και μου έλυναν πολλά θέματα. Η πρώτη εκκαθάριση στο τέλος του 1971 ήταν 160.000 δραχμές, 50.000 σημερινά ευρώ.
- Δεν με άλλαξε ποτέ ως άνθρωπο αυτή η επιτυχία. Δεν ξέρω τι πάει να πει «το 'χω». Εκείνο που έμαθα ήταν η χαρά της αποδέσμευσης. Είχα ακούσει από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου το εξής: «Τα χρήματα στη ζωή μου από τις μεγάλες επιτυχίες, το Όσκαρ και μετά, δεν μπόρεσαν να μου κάνουν κάτι στη ζωή μου, παρά μόνο να μου επιτρέψουν να αισθάνομαι λίγο πιο ελεύθερος». Και αυτό χοντρικά με εκφράζει. Δεν ξέρω πώς γίνεται ή γιατί συμβαίνει σε κάποιον άνθρωπο. Αντιλαμβάνομαι, αν το αναλύσω, ότι η πηγή αυτού που λέει «το έχω, μεγάλε» είναι ο φόβος. Όση δόξα και να έχει πάρει, συνεχίζει να φοβάται, και επειδή φοβάται, πρέπει να στηθεί στους τίτλους του και να πατήσει πάνω τους. Άκουγα μια συνάδελφό μου να λέει: «Είμαι πολύ στενοχωρημένη γιατί ο δίσκος μου δεν πάει πολύ καλά, 45.000 πωλήσεις μόνο μέχρι τώρα στο τρίμηνο». Και είχε πουλήσει 2.000. Γιατί να πεις ένα τέτοιο ψέμα, παρά μόνο για να κάνεις τους άλλους να σε βλέπουν αλλιώς; Αυτά που δεν πρόλαβαν να με χαλάσουν σε έναν βαθμό ήταν ένας συνδυασμός παιδικής αθωότητας και αφοβίας. Η αφοβία είναι εκείνη που σε πάει παρακάτω, ο φόβος σε αναγκάζει να πάρεις μέτρα, να πεις, να επινοήσεις πράγματα.
Έχω ακούσει ένα σωρό, κι ακόμα ακούω. Αμφισβητήθηκε πολλές φορές αυτό που κάνω, το επίπεδό του, και είναι λογικό, αν σε κάποιον δεν λέει τίποτα.
- Τα «Απέραντα Χωράφια» μου απέδωσαν μια τιμή με τα χρόνια που δεν ξέρω πώς και γιατί έγινε. Φαντάζομαι ότι οι άνθρωποι που προσβλέπουν σε κάτι καλό, οτιδήποτε καταφέρουν στη ζωή τους που αξίζει να μοιραστούν δεν τους εκπλήσσει, δεν το μετράνε, ούτε το πιστώνουν στον εαυτό τους ούτε το κάνουν παράσημο. Αυτό το καλό που κατάφεραν μπορεί να φτάσει μέχρι το επίπεδο μιας μεγάλης χαράς. Η χαρά έχει το εξαιρετικό συστατικό τού να ρευστοποιεί το αίμα σου, για να πας παρακάτω. Το χαίρεσαι αυτό που έκανες και προχωράς και μπορείς να είσαι ακόμα πιο δημιουργικός. Αντίθετα, αν σταθείς σε αυτό, το αίμα σου πήζει, ακινητοποιείσαι, σκέφτεσαι, υπολογίζεις, μετράς.
- Έχω ακούσει ένα σωρό, κι ακόμα ακούω. Αμφισβητήθηκε πολλές φορές αυτό που κάνω, το επίπεδό του, και είναι λογικό, αν σε κάποιον δεν λέει τίποτα. Υπάρχουν συνάδελφοι που είναι πιο μεστοί, πιο εσωτερικοί, καλύτεροι στον λόγο, καλύτεροι στη σύνθεση. Άκουσα γύρω στα 42 μου να λένε από την εταιρεία μου ότι «ο Τουρνάς έχει πεθάνει καλλιτεχνικά», αλλά και πάλι δεν με απασχόλησε. Ποτέ δεν με ενδιέφερε τι έλεγαν οι άνθρωποι γύρω μου, πάντα με ενδιέφερε η συζήτηση που είχα με τον εαυτό μου, αν μπορούσα να βρω τον τρόπο να το καταγράψω αυτό που ένιωθα και αν ήταν σύμφωνα με τα δικά μου μέτρα αισθητικής και αντίληψης για τα πράγματα. Δεν θυμάμαι ποτέ πράξη μου να ξεκινάει γιατί κάτι πρέπει να αποδείξω ή για να αντιδράσω σε κάτι ή επειδή κάποιοι έπρεπε να διαψευστούν.
- Είναι βάσανο να λες «θέλω να γίνω πλούσιος». Είναι μεγάλο βάρος. Είναι βάσανο να λες «θέλω να δοξαστώ, να αναγνωριστώ, θέλω να με αγαπήσεις» και γι' αυτό ίσως το πονεμένο τραγούδι, με νταλκά, δεν μπόρεσε να μπει στους δίσκους μου, ούτε καν σε επίπεδο μπαλάντας. Γιατί θεωρούσα ότι δεν έχω δικαίωμα να το λέω. Δεν έχω γράψει τραγούδια πάθους, δεν ξέρω πώς είναι αυτό το πράγμα. Είμαι άνθρωπος που νομίζει ότι το «σ' αγαπώ» θα το πει μια φορά στη ζωή του. Και ελέχθη. Και το αισθάνομαι ακόμα. Δεν είμαι αιχμάλωτος του τι είπα, αλλά με αυτό που είπα πορεύομαι. Αν χρειαστεί να πω κάτι άλλο, θα το πω. Γι' αυτό και δεν με ενδιέφερε το ερωτικό τραγούδι.
- Πάντα μου κέντριζε το ενδιαφέρον ό,τι εμπεριείχε το κοινωνικό στοιχείο. Πώς, διάολο, γίνεται, δηλαδή, και όταν κοιτάξεις προς τα πίσω οι άνθρωποι τρώγονται μονίμως; Δαγκώνει ο ένας τον άλλον. Βάζει τρικλοποδιά ο ένας στον άλλον, τον σκοτώνει, ανεξάρτητα από το αν αυτά έχουν μια επίφαση δίκιου. Οι άνθρωποι, δυστυχώς –και αυτή είναι μια θλιβερή διαπίστωση–, κουβαλάμε μέσα μας έναν εγκληματία. Όχι δυνάμει, διαρκή. Όλοι υπονομεύουμε κάποιον, έστω και με ήπιο τρόπο. Δεν γνώρισα άνθρωπο που να μην υπονομεύει κάπως τον διπλανό του. Η ανθρωπότητα για μένα είναι ακόμα σε νηπιακή ηλικία.
- Είναι από τις πιο σημαντικές στιγμές μου τα «Απέραντα Χωράφια». Έχει ένα σοβαρό impact επάνω μου, μου θυμίζει ότι με την αθωότητα και την αφοβία έζησα χαρά και δεν γίνεται να φτιάξω θλίψη. Και ενώ κάποιος θα το θεωρούσε ένα σημάδι καριέρας, για μένα είναι ένα σημάδι αναφοράς. Λέει «ξέχνα ό,τι σε καγκελώνει, ό,τι σε περιορίζει, ό,τι σε σκλαβώνει, σε φοβίζει, άσ' τα, δεν παίζουν κανέναν ρόλο». Είναι υποτιμημένο το ότι είμαι εδώ και έχω ανοιχτά τα μάτια μου, ενώ η ζωή που διάγω δεν είναι υποχρέωση, είναι ένα διαρκές δώρο. Τα «Απέραντα Χωράφια» μου θυμίζουν ότι μπορεί να μην είναι αυτός ο κόσμος που ήθελα να ζήσω, αλλά και μόνο που ζω, δεν πειράζει, ας είναι κι έτσι.
- Πολιτεύτηκα και την πάτησα. Είχα χρόνια μια συνδικαλιστική δραστηριότητα με τους τραγουδιστές. Σε αυτήν τη συνδικαλιστική δραστηριότητα πολλές φορές αναζητούσαμε συνδρομή πολιτικών αντιθέτων για να μπορέσουμε να εξισορροπήσουμε κάτι που ερχόταν εναντίον μας, όπως το τεκμήριο των τραγουδιστών λόγω πωλήσεων δίσκων π.χ., ένα τραγικό μέτρο το '94. Σε αυτή την πορεία της συνδικαλιστικής δράσης είχα πολλές γνωριμίες. Ένας παιδικός μου φίλος, ο Βαγγέλης ο Μεϊμαράκης, μου ζήτησε να μπω στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας για ευρωβουλευτής, σε μη εκλόγιμη θέση. Εκεί είχα την πολυτέλεια να πω «όχι», αλλά λόγω της αφοβίας μου είπα «ναι». Δεν ήταν θέση πολιτική που υποστήριζα με φανατισμό, απλώς είπα «ναι». Τώρα, αν με ρωτήσεις, δεν θέλω να ξέρω, δεν θέλω ούτε από δίπλα να περνάω.
- Αυτό το εξαιρετικό είδος που λέγεται άνθρωπος δεν έχει όμοιό του. Αυτό το ξέρουμε, αλλά το συνυπολογίζουμε, το χαιρόμαστε; Αυτό που έμαθα όλα αυτά τα χρόνια είναι να χαίρομαι τη ζωή μου, όποια διάρκεια κι αν έχει. Να τιμάω και να φιλιώνω με τον εαυτό μου. Εχθρευόμαστε και τους εαυτούς μας, να πάρει ο διάολος. Δεν χωνεύουμε το ελάττωμά μας, τη βλέψη μας, την αισιοδοξία μας, που δεν μπορεί να είναι πάντα ιδιοτελής. Έμαθα να χαίρομαι τη ζωή ανεξαρτήτως συνθηκών. Δεν χαίρομαι που κάνει ψόφο και κρυώνουμε, αλλά χαίρομαι που είμαι ακόμη όρθιος και τα μάτια μου είναι ανοιχτά και κινούμαι. Και που μπορώ να επικοινωνώ με τους ανθρώπους. Δεν έμαθα να κάνω μουσική και τρίχες κατσαρές.
Ο Κώστας Τουρνάς εμφανίζεται ζωντανά στο Gagarin 205 την Παρασκευή 29 Ιανουαρίου. Λιοσίων 205, τιμή εισιτηρίου: προπώληση 10 ευρώ, ταμείο 12 ευρώ.
