Flotsam σημαίνει «αντικείμενα που επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας μετά από ένα ναυάγιο». Το Flotsam είναι επίσης και η σειρά φωτογραφιών της Άννας Παντελιά. οι οποίες απεικονίζουν αντικείμενα προσφύγων που η ίδια μάζεψε από τις παραλίες της Λέσβου. Παιδικά ρούχα, ταξιδιωτικά έγγραφα, παιχνίδια και φαγητά είναι μόνο μερικά από αυτά. Η Άννα Παντελιά είναι φωτορεπόρτερ και έχει ασχοληθεί πολύ με το θέμα των προσφύγων. Οι φωτογραφίες της έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή μέσα όπως το CNN, ο Al Jazeera, το BBC, The Telegraph, The Guardian και έχουν ξεχωρίσει.
Οι ιστορίες των ανθρώπων είναι πίσω από τις φωτογραφίες και αυτές δίνουν αξία στις εικόνες
Το Flotsam δεν είναι μέρος της συνηθισμένης δουλειάς της φωτογράφου για το προσφυγικό, πρόκειται για ένα προσωπικό της πρότζεκτ και είναι η πρώτη φορά που δεν φωτογραφίζει πρόσωπα προσφύγων. «Οι ιστορίες των ανθρώπων είναι πίσω από τις φωτογραφίες και αυτές δίνουν αξία στις εικόνες», λέει. «Ήθελα να προσεγγίσω το θέμα λίγο διαφορετικά. Όταν είχα πάει να φωτογραφίσω στη Λέσβο στη παραλία, όπου περίμενα για τις πρώτες βάρκες, παρατήρησα ότι οι προηγούμενοι πρόσφυγες είχαν πετάξει πολλά προσωπικά τους αντικείμενα και έγγραφα. Όταν είδα μάλιστα ένα παιδικό μπλουζάκι πεταμένο και λερωμένο το πήρα από τον δρόμο και ένιωσα ένα σφίξιμο στη καρδιά. Όλα αυτά τα αντικείμενα με έκαναν να αναρωτηθώ σε ποιον μπορεί να ανήκαν και τι έχει περάσει αυτός ο άνθρωπος για να έρθει εδώ. Έτσι λοιπόν μάζεψα μερικά τα έφερα στην Αθήνα και τα φωτογράφισα».
—Πόσο πιστεύεις ότι έχει επηρεαστεί η αντίληψη του κόσμου για τους πρόσφυγες από τις φωτογραφίες που κυκλοφορούν στα ΜΜΕ;
Πάρα πολύ θα έλεγα. Η εικόνα του μικρού Αϋλάν που κείτεται νεκρός στα παράλια της Τουρκίας έφερε το προσφυγικό στο προσκήνιο. Απ' ό,τι διαβάζω η συγκεκριμένη φωτογραφία κινητοποίησε εθελοντές και οργανώσεις από όλον τον κόσμο η Λέσβος γέμισε εκατοντάδες ανθρώπους που ήρθαν για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες. Το πρόβλημα με την αντίληψη που έχουμε για τους πρόσφυγες είναι ότι η Ευρύτερη Μέση Ανατολή (εκτός της εύπορης Αραβικής Χερσονήσου) και η Αφρική πάντα αντιμετωπιζόταν με υποτίμηση από τη Δύση. Γιατί ένας Αλγερινός που καταφεύγει στην Ευρώπη είναι "Λαθρομετανάστης" ή "Μετανάστης" ενώ ένας Γερμανός στην Αμερική είναι "Expant / Ομογενής"; Αν δε μπούμε στη διαδικασία να γνωρίσουμε αυτούς τους ανθρώπους, να τους ενσωματώσουμε στις κοινωνίες μας και να τους δώσουμε ευκαιρίες δε θα μπορέσουμε να δούμε ότι πραγματικά είναι άνθρωποι όπως εμείς, όπως όλοι.
Αυτό θέλω να πετύχω με τις φωτογραφίες μου, να βγουν οι ιστορίες των προσφύγων προς τα έξω και να βάλουν τον θεατή στην θέση του πρόσφυγα. Το διαβατήριο, το λούτρινο κουκλάκι ή η ζακέτα θα μπορούσαν να ανήκουν σε οποιονδήποτε. Οι φωτογραφίες έχουν αντιστοιχιστεί με τις ιστορίες ανθρώπων που πέρασαν από τη Λέσβο. Πολλοί από αυτούς δεν ήθελαν να φωτογραφηθούν αλλά ήθελαν οι ιστορίες τους να ακουστούν. Ένας από αυτούς ήταν ο Ibrahim. Ένας 31χρονος Σύρος παντρεμένος και με μια κόρη δύο ετών. Οι κατηγορίες για συμμετοχή του πατέρα στην οργάνωση Muslim Brotherhood, η οποία θεωρείται από πολλούς ως τρομοκρατική οργάνωση, τον έκανε να φύγει από τη Συρία και να ζήσει στο Κατάρ. Εκεί ζούσε μια αξιοπρεπή ζωή και εργαζόταν σε γνωστή τράπεζα. Ένα απόγευμα όμως, δέχτηκε μια κλήση στην οποία άγνωστοι τον ενημέρωσαν ότι είχε μόλις 48 ώρες να εγκαταλείψει τη χώρα. Ο 27χρονος, Abu, είναι Παλαιστίνιος τρίτης γενιάς, γεννημένος στη Συρία. Σε καμιά από τις δύο χώρες δεν αναγνωρίζεται νομικά. Όπως μου είπε χρειάστηκε να πληρώσει σε οδηγό 2000 δολάρια για να διανύσει 200 χιλιόμετρα εντός της Συρίας ώστε να μην τον σταματήσουν στα Check Points. Μέχρι να φτάσει στη Λέσβο είχε ήδη ξοδέψει 5000 δολάρια.
—Ποιά νομίζεις ότι είναι η ευθύνη του φωτογράφου, όταν φωτογραφίζει πρόσφυγες;
Ο φωτογράφος σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να λειτουργεί πολύ προσεκτικά και "αθόρυβα". Πρέπει πάντα να παίρνει άδεια από τα θέματα που φωτογραφίζει έστω και αν αυτό σημαίνει ένα νεύμα συγκατάβασης και να μην εμποδίζει τη δουλειά των εθελοντών. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό για τον φωτογράφο είναι να γνωρίζει τα βασικά στοιχεία της κουλτούρας και της θρησκείας των ανθρώπων που φωτογραφίζει, ώστε να μη τους φέρει σε δύσκολη θέση. Ο ρόλος του φωτογράφου είναι να καταγράψει την κατάσταση όπως ακριβώς είναι, είτε καλή, είτε κακή. Η κατάσταση είναι τόσο τραγική που όλα πρέπει να δειχθούν, ακόμα και αν αυτό σημαίνει εικόνες πνιγμένων παιδιών. Όλες αυτές οι εικόνες είναι αποτέλεσμα ενός πολέμου που κρατά πέντε χρόνια και προσωπικά πιστεύω ότι η Δύση έχει μέχρι και σήμερα μεγάλο μέρος της ευθύνης.
σχόλια