ΕΚΛΟΓΕΣ ΗΠΑ

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Η Άννα Καρένινα του Aleksei Mikhailovich Kolesov, 1885, στο Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας/ Η Βίβιαν Λι ως Καρένινα στον κινηματογράφο/ Η Κίρα Νάιτλι
2

Τι πραγματικά 'βλέπουμε', όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο; Πώς φανταζόμαστε τους ήρωες του; Πώς πιστεύουμε ότι θα έμοιαζαν, αν είχαν σάρκα και οστά; Πώς να ήταν πραγματικά η Άννα Καρένινα, για παράδειγμα; Φτιάχνουμε εικόνες, βάσει των αφηγήσεων και των περιγραφών του εκάστοτε συγγραφέα. Όμως, το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμη και αν έχουμε μία λεπτομερέστατη περιγραφή του προσώπου και της φιγούρας ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα, ο καθένας από τα εκατομμύρια των αναγνωστών ανά τον κόσμο θα πλάσει με τη φαντασία του κάτι διαφορετικό. 

Αυτό ακριβώς ήταν και το σκεπτικό του βιβλίου "What We See When We Read" ("Vintage Books") του Peter Mendelsund, το οποίο κυκλοφόρησε στις 5 Αυγούστου και ήδη έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, τόσο επειδή όλοι κατά καιρούς έχουμε κάνει αυτή τη σκέψη, αλλά και λόγω της ιδιαίτερης εικονογράφησης του, που επιτρέπει στον αναγνώστη, μέσα από σκίτσα και οπτικά παιχνίδια να προβληματιστεί, αλλά και να διασκεδάσει με το πως δισεκατομμύρια ζευγάρια μάτια μπορούν να διαβάζουν το ίδιο πράγμα, αλλά να το οπτικοποιούν διαφορετικά..!

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Έμοιαζε κάπως έτσι η Άννα Καρένινα; Ένα νέο, πολύ ενδιαφέρον βιβλίο ισχυρίζεται ότι τα σκίτσα που φτιάχνoυμε με την φαντασία μας για τους λογοτεχνικούς ήρωες είναι χειρότερα κι από αυτά της αστυνομίας...

Και φυσικά αυτό είναι το σημείο εκκίνησης μεγάλων απογοητεύσεων: αναγνώστες ενός βιβλίου που στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση, σπανίως μένουν ικανοποιημένοι από την επιλογή των ηθοποιών που καλούνταν να ενσαρκώσουν τους λογοτεχνικούς πρωταγωνιστές του εκάστοτε πονήματος. "Δεν τον / -την είχα φανταστεί έτσι", είναι η ατάκα που ανεβαίνει αυθόρμητα στα χείλη μας και δεν έχει να κάνει με το αν είμαστε δύσκολοι ή απαιτητικοί θεατές, αλλά με το ότι είμαστε πιστοί, αφοσιωμένοι και γεμάτοι φαντασία αναγνώστες. Ας γυρίσουμε, όμως, στο παράδειγμα με την τραγική ηρωίδα του Τολστόι κι ας δούμε για λίγο πώς βλέπει τα πράγματα και ο Mendelsund (σ.σ.: τα βλέπει πολύ ωραία εικονογραφημένα, η αλήθεια είναι).

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Ο Peter Mendelsund


"Αν σας ζητούσα να μου περιγράψετε την Άννα Καρένινα, τι θα μου λέγατε; Πιθανώς θα αναφερόσασταν στην ομορφιά σας. Αν είχατε διαβάσει προσεκτικά την περιγραφή του συγγραφέα, θα εστιάζατε στις πυκνές βλεφαρίδες της, στο βάρος της ή στο ανεπαίσθητο χνούδι πάνω από τα χείλη της (ναι - υπάρχει!). O Matthew Arnold είχε σημειώσει κάποτε λεπτομέρειες για τους ώμους της Καρένινα, την πυκνότητα των μαλλιών της και τα μισόκλειστα μάτια της. Αλλά πώς πραγματικά θα έμοιαζε η Καρένινα αν υπήρχε; Μπορεί να νιώθετε πραγματικά εξοικειωμένοι με έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα, σαν πραγματικά να τον γνωρίζετε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορείτε να τον απεικονίσετε. Τόσο συγκεκριμένο και τόσο συγκεχυμένο συνάμα", γράφει ο Mendelsund μεταξύ άλλων και σε ένα απόσπασμα της προδημοσίευσης του βιβλίου του.  Και συνεχίζει με την ίδια χαριτωμένα εκνευριστική ενάργεια και ακρίβεια: 

 

"Οι περισσότεροι συγγραφείς - συνειδητά ή χωρίς να το επιδιώκουν - δημιουργούν τους φανταστικούς ήρωες των βιβλίων τους κυρίως μέσα από περιγραφές της συμπεριφοράς και των συνηθειών τους, παρά περιγράφοντας τη φυσική τους κατάσταση, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και της σιλουέτας τους. Ακόμη κι αν ένας συγγραφέας υπερέχει σ' αυτού του είδους τις περιγραφές, στο τέλος οι αναγνώστες μένουμε με την διψασμένη προσμονή για λεπτομέρειες: περιγράφονται κάποια σημεία του σώματος, κάποιες τυχαίες λεπτομέρειες, αλλά οι συγγραφείς δεν μπορούν να μας πουν τα πάντα. Μένουμε εμείς να συμπληρώνουμε τα κενά. Να παραμερίζουμε τις σκιές, να λουστράρουμε και αναγκαστικώς να παραλείπουμε. Τι γνωρίζουμε για το πώς ήταν η Καρένινα; Τα μαλλιά της, το βάρος της - αλλά ας μη γελιόμαστε, αυτές είναι μόνο γενικές όψεις και δεν μπορούν να αναπαραστήσουν την πραγματική εικόνα του προσώπου αυτής της γυναίκας. Η αλήθεια είναι ότι ως αναγνώστες αδυνατούμε να γνωρίζουμε πώς ακριβώς ήταν η Καρένινα - τα σκίτσα που φτιάχνει η φαντασία μας για κάθε λογοτεχνικό ήρωα είναι χειρότερα κι από εκείνα των σκιτσογράφων της αστυνομίας".

 

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter

 

Στο ίδιο βιβλίο περιέχονται συζητήσεις του Mendelsund με αναγνώστες - φανατικούς διάφορων πασίγνωστων έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που καλούνται να περιγράψουν τον αγαπημένο τους ήρωα, τον οποίο ισχυρίζονται ότι ξέρουν και 'βλέπουν' τόσο καλά σα να καθόταν στο ίδιο δωμάτιο μ' εκείνους, αλλά όταν η κουβέντα γίνεται... δύσκολη (όταν τους ρωτά ο συγγραφέας αν ο ήρωας τους έχει αφέλειες ή μεγάλη μύτη), κομπιάζουν. Επίσης, υπάρχουν μερικές εξαιρετικές εικονογραφήσεις σημείων του σώματος για τα οποία επέμειναν στις περιγραφές τους μεγάλοι συγγραφείς, τα... αυτιά του Καρένιν για παράδειγμα και άλλα ενδιαφέροντα. 

 

Για την ιστορία, o Mendelsund, εκτός από παθιασμένος αναγνώστης, όπως δηλώνει, είναι και ο εμπνευσμένος art director του εκδοτικού ομίλου "Alfred A. Knopf", που φημίζεται όχι μόνο για τους σοβαρούς τίτλους του, αλλά και για τα καλαίσθητα εξώφυλλα των βιβλίων του. Η δουλειά του θεωρείται αναγνωρίσιμη με την πρώτη ματιά, ένα είδος καλλιτεχνικής υπογραφής, που ακόμη κι αν λείπει, είναι εκεί. Ίσως γι' αυτό και σ' αυτή τη συγγραφική του απόπειρα η εικόνα έχει τον πρώτο λόγο και κυρίως το παιχνίδι εικόνας - πραγματικότητας - φαντασίας: τι βλέπουμε, τι στ' αλήθεια υπάρχει, τι φανταζόμαστε ότι 'είδαμε' ή για την ακρίβεια διαβάσαμε...   

 

 

2

ΕΚΛΟΓΕΣ ΗΠΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM