Μουσικά οράματα από το μέλλον
ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
Για ορισμένους η εμφάνιση των Kraftwerk στις 3 Μαρτίου στο Φάληρο είναι από τώρα η συναυλία της χρονιάς.
Η πρώτη φορά που επισκέφτηκαν την χώρα μας ήταν πάλι στην ίδια τοποθεσία. Ήταν καλοκαίρι και έπαιξαν δίπλα στην θάλασσα το 2005, σε ανοικτό χώρο, στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ που διοργάνωσε τότε το Gagarin205.
Για κάθε παλιό συγκρότημα που αποφασίζει να βγει στον δρόμο και να κάνει συναυλίες σε προχωρημένη ηλικία, πάντοτε υπάρχει μια σχετική δυσπιστία από μέρος του κοινού για το αν όλα αυτά είναι μια καλοστημένη αρπαχτή.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων κάτι τέτοιο ισχύει, μουσικοί και συγκροτήματα να εκμεταλλεύονται την πάλαι ποτέ φήμη τους για το χρήμα.
Για όσους γνωρίζουν την ιστορία τον Kraftwerk, μια συναυλία τους δεν είναι ποτέ μια τυπική υπόθεση. Στην Ελλάδα μπορεί να έκαναν 13 χρόνια να έρθουν αλλά στο εξωτερικό έχουν μια σταθερή πορεία από ζωντανές εμφανίσεις όλα αυτά τα χρόνια. Η μόνη δεκαετία που είχαν εξαφανιστεί ήταν γύρω στα '90s.
Φέτος έρχονται με το σόου που παρουσίασαν για πρώτη φορά στο ΜοΜa το 2012 και τον επόμενο χρόνο στην Tate Modern, και τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν σε διάστημα ωρών.
Οι Kraftwerk δεν είναι ολογράμματα – αν και υποθέτω δεν θα τους χάλαγε, και ακόμη και σήμερα έχουν το βλέμμα τους στραμμένο προς το μέλλον, παρά το παρελθόν ή το παρόν.
Μια τρισδιάστατη πλούσια φαντασμαγορική συναυλία στην οποία χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και λένε όλες σχεδόν τις επιτυχίες τους.
Όταν ακούς για τρισδιάστατες συναυλίες το μυαλό σου δεν γίνεται να μην πάει απευθείας στην Hatsune Miku, το virtual idol από την Ιαπωνία που χρειάζεσαι ειδικά 3D γυαλιά για να την απολαύσεις ζωντανά. Η Miku είναι ολόγραμμα.
Αρκετοί εικάζουν ότι έτσι θα είναι οι συναυλίες τα επόμενα χρόνια και ήδη, με αυτό τον τρόπο, αρχίζουν και ανασταίνονται οι συγχωρεμένοι θρύλοι της μουσικής.
Οι Kraftwerk δεν είναι ολογράμματα – αν και υποθέτω δεν θα τους χάλαγε, και ακόμη και σήμερα έχουν το βλέμμα τους στραμμένο προς το μέλλον, παρά το παρελθόν ή το παρόν.
Κατά κάποιο τρόπο τα τρισδιάστατα σόου τους δεν φαίνεται να διαφέρουν από τις κανονικές συναυλίες τους. Το ίδιο σκηνικό βλέπεις, τέσσερις μεσήλικες (τι μεσήλικες; O Ralf Hutter έχει περάσει τα 70 κι ας μην του φαίνεται) κοκαλωμένους μπροστά από τους υπολογιστές τους.
Πίσω τους, υπάρχει μια τεράστια οθόνη που δείχνει εντυπωσιακές φουτουριστικές εικόνες.
To αιώνιο πρόβλημα μιας αμιγώς ηλεκτρονικής συναυλίας είναι το αν οι μουσικοί παίζουν στ' αλήθεια μπροστά από τα λάπτοπ τους εκείνη τη στιγμή ή σε κοροϊδεύουν και απλά κοιτούν τα email τους.
Για μερικούς είναι ίσως πιο σοκαριστικό θέαμα από το να δουν τον Iggy Pop με κατεβασμένα παντελόνια.
Με τους Kraftwerk δεν χάνεται ποτέ η αίσθηση ότι πράγματι παίζουν μουσική εκείνη την στιγμή. Ακόμη κι αν δεν είναι εμφανές ότι κινούν τα χέρια τους, έχουν μια απόλυτα οργανική παρουσία πάνω στην σκηνή.
Ξεπήδησαν από την Krautrock σκηνή της δεκαετίας του '70. Ο Florian Schneider με τον Ralf Hutter γνωρίστηκαν το 1970 στο Ντίσελντορφ όπου σπούδαζαν κλασική μουσική.
Οι τρεις πρώτες τους δουλειές είναι και οι μόνες στο πνεύμα της εποχής. Πιο πειραματικές σε ύφος λειτούργησαν ως βάση για το τι θα ακολουθούσε στην συνέχεια.
Οι Kraftwerk (που σημαίνει στα γερμανικά εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας) στην ουσία αναγεννήθηκαν όταν έβαλαν μπροστά τα σχέδια τους για την δημιουργία μιας φρέσκιας γερμανικής ποπ μουσικής ταυτότητας, ελεύθερης από εξωτερικές επιρροές.
Το κατάφεραν το 1975 με το τέταρτο άλμπουμ τους. Το «Autobanh» υμνούσε την ομορφιά του γερμανικού αυτοκινητόδρομου παρά το ντροπιαστικό χιτλερικό παρελθόν του.
Μέχρι τότε οι περισσότερες μεταπολεμικές Γερμανικές ροκ μπάντες απέφευγαν κάθε αναφορά στην καταγωγή τους. Η γενιά που ακολούθησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε αναπτύξει μια αποστροφή σε οτιδήποτε γερμανικό.
Ήταν εύλογο οι νέοι μουσικοί να προτιμούν να κοπιάρουν αμερικανικά ή αγγλικά γκρουπ από το να αντλούν στοιχεία από την πλούσια κλασική παράδοση της χώρας τους.
Οι Kraftwerk πήγαν εντελώς ενάντια στα δεδομένα. Το έκαναν όμως με μια βαθιά ειρωνική και κριτική διάθεση.
Άρχισαν να τραγουδούν στα γερμανικά και να φορούν κουστούμια ενώ υιοθέτησαν αυστηρά κουρέματα σε πλήρη αντίθεση με τη χίπι κουλτούρα που επικρατούσε τριγύρω τους.
Έμοιαζαν περισσότερο με προπολεμικούς μουσικούς του '20 και του '30. Η βασική τους επιρροή ήταν οι Βρετανοί εικαστικοί Gilbert and George. Ήταν τόσο παράξενη η αισθητική τους για την εποχή που στην αρχή τους αντιμετώπιζαν ως ανέκδοτο στον ξένο τύπο.
Το άλμπουμ όμως είχε επιτυχία. Εκείνη την περίοδο έγιναν και επίσημα τετράδα με την προσθήκη των Karl Bartos και Wolfgang Flür στο γκρουπ.
Να σημειωθεί εδώ ότι δεν θα ήταν ποτέ το συγκρότημα που γνωρίζουμε χωρίς την τεράστια συμβολή του ταλαντούχου εικαστικού Emil Schult. Ο Schult με το εξαιρετικά ιδιαίτερο στυλ του έπλασε στην κυριολεξία την εικόνα τους ενώ παράλληλα συνυπέγραψε τους στίχους πολλών κομματιών τους.
Το γκρουπ τον θεωρούσε κάτι σαν τον Γερμανό Warhol κι εκείνος είχε διδαχτεί από κορυφαίους καθηγητές, εικαστικούς όπως οι Dieter Rot, Joseph Beuys και Gerhard Richter.
Το 1978, με το άλμπουμ «Man-Machine», το όνομα των Kraftwerk συνδέθηκε άρρητα με τα ρομπότ πολύ πριν αυτά γίνουν μόδα στην ποπ κουλτούρα. Οι μηχανικές τους ρέπλικες κυριάρχησαν σε κάθε πτυχή του έργο τους.
Ο Hutter δήλωνε τότε ότι ήταν «μουσικοί εργάτες».
Μέχρι και σήμερα αποφεύγουν τις συνεντεύξεις. Λίγα πράγματα είναι γνωστά γι' αυτούς, σχεδόν τίποτα για την προσωπική τους ζωή εκτός από το γεγονός ότι έχουν μια εμμονή με τα ποδήλατα.
Αν κάποιος από αυτούς περπατάει στον δρόμο δίπλα σου είναι αμφίβολο αν θα τον αναγνωρίσεις. Δούλευαν και δουλεύουν σε πλήρη μυστικότητα.
Το Kling Klang, το θρυλικό στούντιο τους, παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό. Πάντοτε κλειστό στο ευρύ κοινό, μετά την πρόσφατη μετακόμιση του κανείς δεν γνωρίζει πού ακριβώς βρίσκεται, κάπου δυτικά έξω από το Ντίσελντορφ.
Υπάρχουν πολλές ιστορίες γύρω από το γκρουπ και τη σχεδόν καλογερική απομόνωση των μελών του. Η πιο χαρακτηριστική είναι με τον Chris Martin των Coldplay να τους ψάχνει απεγνωσμένα για να μπορέσει να πάρει την άδεια να χρησιμοποιήσει το μουσικό μοτίβο του «Computer Love» για το κομμάτι τους, «Talk» που αργότερα έγινε μια από τους πιο γνωστές τους επιτυχίες.
Τελικά τους έστειλε ένα γράμμα για να λάβει μετά από πολλές εβδομάδες τη μονολεκτική απάντηση «Ναι», επίσης ταχυδρομικά.
Σήμερα το μόνο ορίτζιναλ μέλος που παραμένει στο συγκρότημα είναι ο Ralf Hutter. Ο Florian αποχώρησε χωρίς αιτιολογία και χωρίς να το πάρει κανείς χαμπάρι το 2009 ενώ έχουν να κυκλοφορήσουν νέο υλικό από το 2003.
Πλέον, τη δεκαετία που διανύουμε, υπάρχει μια κραυγαλέα καθολική αποδοχή για την προσφορά τους όλα αυτά τα χρόνια, καμιά φορά σε βαθμό παροξυσμού.
Σε όποιο άρθρο κι αν διαβάσεις ή σε όποιο ντοκιμαντέρ δεις για τη μουσική τους, όλοι οι σχολιαστές ανεξαιρέτως τους εξομοιώνουν με τους Beatles. Θεωρούν ότι είναι το μόνο γκρουπ με το οποίο μπορούν να σταθούν απέναντί του επί ίσοις όροις.
Υπάρχουν και οι ακραίες απόψεις όπως αυτή του Paul Morley, γνωστού Βρετανού μουσικοκριτικού, που τους θεωρεί ακόμη πιο επιδραστικούς από τους Beatles.
Σε άλλες εποχές θα είχαν χυμήξει να τον φάνε στη Βρετανία. Σήμερα δεν αντιδράει σχεδόν κανείς σαν να είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός.
Πέρα από την υπερβολή, η σύγκριση με τους Beatles δεν είναι καθόλου άκυρη και όχι μόνο λόγω των στουντιακών πειραματισμών και των δύο συγκροτημάτων, που έχουν μείνει στην ιστορία.
Οι Kraftwerk ήταν από τις πρώτες μεταπολεμικές γερμανικές μπάντες που κατάφεραν να ξεπεράσουν τα σύνορα της χώρας τους, να κατακτήσουν τη Βρετανία αλλά και να βρεθούν στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στην Αμερική – το μοναδικό συγκρότημα που το έκανε πετυχημένα, εκτός από αυτούς και ταυτόχρονα, ήταν οι Tangerine Dream.
Κι αν οι Tangerine Dream έγιναν παρωχημένοι από ένα σημείο και έπειτα, οι Kraftwerk δημιούργησαν μια ηχητική παλέτα που ακόμη δεν φαίνεται να έχει ξεπεραστεί ή αντικατασταθεί.
Η επιρροή τους ήταν καταλυτική σε όποιον άκουγε τη μουσική τους. Ο David Bowie δεν θα είχε πάει ποτέ στο Βερολίνο, ούτε θα έβρισκε μια αδελφή ψυχή στον Brian Eno αν δεν είχε παθιαστεί με τη μουσική τους. Το «Low» ίσως να μην είχε συμβεί ποτέ.
Ο Andy McCluskey των OMD δεν θα είχε πετάξει την κιθάρα του για να αγοράσει συνθεσάιζερ αν δεν τους είχε δει live το 1975 στο Λίβερπουλ, μέσα στην έκρηξη του πανκ. Κάθε φορά που μιλάει γι' αυτούς σου δίνει την εντύπωση ότι περιγράφει τους ηλεκτρονικούς Sex Pistols.
Άγγιξαν κάθε πτυχή της ηλεκτρονικής μουσικής όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, από την electropop μέχρι το χιπ χοπ, την techno και το dubstep. Ο επαναληπτικοί ρυθμοί τους έγιναν μόδα.
Η έμφασή τους στη χρήση των συνθεσάιζερ, η εννοιολογική προσέγγιση τους στη μουσική και η ιδιαίτερη ειρωνική αισθητική τους τούς διαφοροποιούσε από οτιδήποτε κυκλοφορούσε τότε στην μουσική.
Για τον σύγχρονο ακροατή, οι ηλεκτρονικές συνθέσεις τους σήμερα μπορεί να ακούγονται απλές και αθώες αλλά επιδεικνύουν μια απαράμιλλη ικανότητα για άχρονες ποπ αρμονίες.
Οι μελωδίες τους, που στην πρώτη επαφή μαζί τους ακούγονται ψυχρές και απόμακρες, αποκτούν τεράστιο συγκινησιακό υπόβαθρο όσο περνάει ο χρόνος.
Τέλος, ένα άλλο στοιχείο που τους κάνει ακόμη τόσο επίκαιρους είναι ότι κανένα άλλο συγκρότημα στην ιστορία δεν φαίνεται να έχει οραματιστεί με τόση διαύγεια το μέλλον, είτε έχει να κάνει με την μουσική, είτε με τις ανθρώπινες σχέσεις.
Επανεξετάζοντας τις πιο σημαντικές δουλειές τους που εκτείνονται χρονικά από το 1974 έως το 1981 (τα «Autobahn», «Radio-Activity», «Trans-Europe Express», «The Man-Machine» και «Computer World») ενίοτε ακούγονται σαν να είχαν ήδη επισκεφτεί τη χρονική περίοδο που διανύουμε τώρα και γύρισαν πίσω για να διηγηθούν τις εμπειρίες τους από έναν κόσμο που ακόμη διαμορφώνεται από την τεχνολογία.
Άνθρωπος / Φύση / Τεχνολογία
ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Λίγο μετά τα αρχικά τους πειράματα με το Krautrock, ο Ralf και ο Florian ανακάλυψαν τις δυνατότητες που προσέφεραν στην ηχητική παλέτα της εποχής οι νέες ηλεκτρονικές γεννήτριες ήχου.
Μια πρώτη απόπειρα για (σχετικά) πιασάρικη ψυχεδελική ποπ απέτυχε, αλλά στη συνέχεια άρχισε μια περίοδος, κατά την οποία η μπάντα μπορεί να άργησε να κερδίσει κάποιο «χιτ», αλλά, ωστόσο, είχε στην κατοχή της αμέτρητα πρωτοποριακά επιτεύγματα.
H πορεία των Kraftwerk από τους περιορισμούς της ακαδημαϊκής ηλεκτρονικής μουσικής ή του πειραματικού αυτοσχεδιασμού προς το πιο πολιτιστικά καλλιεργημένο πεδίο της ποπ μουσικής προϋπέθετε μια αντιπαράθεση με τη μαζική κουλτούρα και μια αφοσίωση σε εκείνες τις νέες τεχνολογίες που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη φιλοσοφία τους.
Πάνω σε έναν ρυθμό που ακόμα δεν έβγαινε από ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά από αυτοσχέδια ηλεκτρονικά κρουστά, οι Kraftwerk ανακάλυψαν στη δεκαετία του '70 ένα ύφος μουσικής που εφευρέθηκε μόλις στη δεκαετία του '90: την techno.
Το παλαιότερο βίντεο του γκρουπ από το 1970, όπου ακούγεται η πρώτη techno
Ένα καταπληκτικό επίτευγμα, αν σκεφτεί κανείς ότι στη σκηνή του rock τότε κυριαρχούσαν μόνο μακρυμάλληδες που έχαναν τον εαυτό τους σε ατελείωτα κιθαριστικά σόλο, ενώ στον αντίποδά της, οι punks κατηγορηματικά απέρριπταν κάθε υπερβολικά εξελιγμένη χειροτεχνία.
Η προσέγγισή των Kraftwerk –να απαλλαγεί η μουσική από κάθε περιττό έρμα για να πλεύσει ισορροπημένα στον ωκεανό του ήχου και να μπορέσει με τη σειρά της να δείξει στους μουσικούς τον τρόπο να ελιχθούν μέσα από ένα παραπέτασμα νέων μηχανών– δεν ήταν μόνο επαναστατική, ήταν μοναδική.
Από το 1974 μέχρι το 1981 και μέσα στα πέντε πιο σημαντικά (και εξαιρετικά) άλμπουμ της καριέρας τους, η μουσική ακουγόταν σαν επιστημονική φαντασία, όπου οι μηχανές είχαν την εξουσία και ο αυτοματοποιημένος ρυθμός της βιομηχανικής παραγωγής είχε τελικά γεννήσει μια νέα γλώσσα που θα μπορούσε να μιλήσει η ποπ κουλτούρα.
Από τις στοιχειωμένες ορχηστρικές φωνές του σπάνιου οργάνου Orchestron (ακούγεται στο «Radio-Aktivität») μέχρι το αυτοσχέδιο Robovox, το πιο μυστηριώδες κομμάτι τεχνολογίας του Kling Klang στούντιο (χάρη σε αυτό ηχογραφήθηκαν σε πραγματικό χρόνο οι ρομποτικές φωνές του «Die Mensch·Maschine»), και από τα custom drum-pads μέχρι το modular Synthanorma Sequenzer, η αισθητική αυστηρότητα και η κρυστάλλινη μετρονομία της μουσικής των Kraftwerk σε αυτά τα πέντε άλμπουμ κατέρριψε κάθε επικρατούσα μουσική σύμβαση.
Τον Ιούνιο του 2005, λίγο μετά την εμφάνισή τους στο G Festival, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον Ralf. Ο Florian, o οποίος ήταν ακόμη στο line-up, ζήτησε ευγενικά να αποχωρήσει από το δωμάτιο και δεν συμμετείχε στη συζήτηση.
Στη συνέντευξη που ακολούθησε, δεν θα ξεχάσω ποτέ την απάντηση ενός αληθινού καλλιτέχνη, ο οποίος με τη φωνή και την μουσική του έχει σημαδέψει τα καλύτερά μου χρόνια, όταν τον ρώτησα ποια είναι η πηγή έμπνευσης για τη μουσική τους.
Μου είπε: «Η μουσική πηγάζει από τη σιωπή. Όπως ο βόμβος των εργοστασίων μέσα στην απέραντη ησυχία της φύσης.
»Προσπαθούμε να εστιάσουμε στον ήχο που μας περιτριγυρίζει. Είναι σαν να φτιάχνουμε ένα ντοκιμαντέρ. Σαν να συνθέτουμε, για την ακρίβεια, τη μουσική του ντοκιμαντέρ που αφηγείται τις σκέψεις και τις ιδέες μας.
»Είμαστε από τη Γερμανία. Μια χώρα, που μετά τον πόλεμο δεν έχει καταφέρει να χτίσει δική της μουσική ταυτότητα και που, εκτός από την κλασική μουσική και τα εμβατήρια, το μόνο που δέχεται ως ποπ είναι τα ξένα ακούσματα.
»Εμείς θέλαμε να δημιουργήσουμε τη δική μας μουσική ταυτότητα, να βρούμε τη γλώσσα μας στη μουσική. Ξεκινήσαμε από το μηδέν, από τη σιωπή, και βρήκαμε τον ήχο και τη φωνή μας μέσα από τα synthesizers. Λίγο μετά, ήρθαν και τα ρομπότ...».
Info:
Kraftwerk 3-D
Σάββατο 3 Μαρτίου 2018
Κλειστό Παλαιού Φαλήρου (Tae Kwon Do)
