Όταν παραπονιέμαι ότι δεν ταξιδεύω πια αρκετά, το ζευγάρι αυτό φέρνω κατά νου κι αναθαρρεύω. Είναι από τους πιο πολυταξιδεμένους ανθρώπους που ξέρω – στις τέσσερις και βάλε δεκαετίες που τυχαίνουν ανδρόγυνο, έχουν περιηγηθεί και φωτογραφίσει πάνω από 80 χώρες σε τέσσερις ηπείρους. Ταξίδια ζωής και ιστορίες απολαυστικές, «φευγάτες» που για δέκα περίπου χρόνια μοιράζονταν μαζί μας από το Γεωτρόπιο της Ελευθεροτυπίας με το οποίο συνεργαζόταν ο Κώστας.
Τους επισκέφθηκα στο «ορμητήριό» τους στο Μετς, σπάνια όμως θα τους πετύχεις εκεί καθότι το φευγιό και η περιπέτεια αποτελούν δεύτερη φύση τους – είχαν μόλις γυρίσει από την Υπερδνειστερία και ήδη σκέφτονταν τον επόμενο προορισμό. Όσο για τα εξαιρετικά τους φωτορεπορτάζ, μπορεί πλέον να μην τυπώνονται σε χαρτί, είναι όμως πάντα διαθέσιμα ψηφιακά – θησαυρός ολόκληρος! - στο zyrinis.gr.
Δεν ήταν βέβαια πάντα τόσο «ξέγνοιαστη» η καθημερινότητά τους. Έχοντας γνωριστεί σε εποχές ταραγμένες κι έντονα πολιτικοποιημένες – στον Κώστα άλλωστε οφείλουμε τα περισσότερα κινηματογραφικά ντοκουμέντα που διασώθηκαν από το Πολυτεχνείο του '73 -μέλη αμφότεροι της οργάνωσης Λαϊκή Εξουσία, συνελήφθησαν το '81 για υποτιθέμενη τρομοκρατική δράση.
Μιλάμε για ταξίδια περιπετειώδη σαν αυτά του «παλιού καλού καιρού», οργανωμένα μεν αλλά χωρίς πρόγραμμα, δεσμεύσεις και χρονοδιάγραμμα, δίχως «περιττές» ανέσεις κι ευκολίες, ανοικτά στο απρόοπτο, την έκπληξη, το καινούργιο, που σε φέρνουν κοντύτερα σε τόπους κι ανθρώπους διαφορετικούς, συμβάλλοντας αποφασιστικά στο να γνωρίσεις καλύτερα όχι μόνο τον κόσμο αλλά και τον ίδιο σου τον εαυτό.
Εντέλει αθωώθηκαν, κάνανε όμως φυλακή ενάμιση χρόνο, ο δε πρώτος τους γάμος στόχευε να μην απελαθεί η Ισαβέλλα, Γαλλίδα ούσα από τη μεριά του πατέρα της. Δεν εμπλέκονται πλέον ενεργά στα πολιτικά πράγματα, παραμένουν εντούτοις καθώς λένε «ζώα πολιτικά», κάναμε οπότε και τέτοια κουβέντα παρότι βέβαια το μεγαλύτερο μέρος της συνέντευξης αναλώθηκε – πού αλλού; - στα ταξίδια.
Μιλάμε πάντα για ταξίδια περιπετειώδη σαν αυτά του «παλιού καλού καιρού», οργανωμένα μεν αλλά χωρίς πρόγραμμα, δεσμεύσεις και χρονοδιάγραμμα, δίχως «περιττές» ανέσεις κι ευκολίες, ανοικτά στο απρόοπτο, την έκπληξη, το καινούργιο, που σε φέρνουν κοντύτερα σε τόπους κι ανθρώπους διαφορετικούς, συμβάλλοντας αποφασιστικά στο να γνωρίσεις καλύτερα όχι μόνο τον κόσμο αλλά και τον ίδιο σου τον εαυτό – όπως άλλωστε συμφωνούν, «το πραγματικό ταξίδι αρχίζει ακριβώς εκεί που τελειώνουν τα λεγόμενα αξιοθέατα», αποκτά δε πραγματικό νόημα «μόνο σαν βίωμα και ανακάλυψη, κάτι που απαιτεί όχι μόνο χρόνο αλλά και κόπο, δόσιμο κανονικό». Για τον Κώστα δε ειδικά, τέτοια μακροβούτια στις μνήμες μιας ζωής έχουν πλέον και χαρακτήρα θεραπευτικό.
— Καταρχήν, πόσα χρόνια είστε μαζί;
Ισαβέλλα: Συνολικά, σχεδόν 43, μ' ένα διαζύγιο ενδιάμεσα. Έχουμε παντρευτεί δυο φορές, τη δεύτερη με μάρτυρα τον γιό μας. Ουσιαστικά, ωστόσο, ουδέποτε χωρίσαμε!
Κώστας: Ο πρώτος γάμος, θρησκευτικός αναγκαστικά καθώς δεν είχε ακόμα θεσπιστεί ο πολιτικός, έγινε το ΄81 κυρίως για πρακτικούς λόγους γιατί η Ισαβέλλα κινδύνευε με απέλαση. Ήμασταν βλέπεις κατηγορούμενοι σαν τρομοκράτες, η Ισαβέλλα ήταν στην Ελλάδα με άδεια παραμονής (ο πατέρας της είναι Γάλλος) και για να πάρει γρήγορα ελληνική ιθαγένεια, έπρεπε να με παντρευτεί. Ε, ανάμεσα στα δυο κακά, απέλαση ή γάμο, διάλεξε το δεύτερο!
— Πώς όμως συνέβη να γνωριστείτε;
Κώστας: Το καλοκαίρι του '75 με είχε καλέσει ο παπα-Πηρουνάκης – με τον οποίο είχαμε γνωριμία και αλληλοεκτίμηση από την εποχή της χούντας, παρότι εγώ με θρησκείες και παπάδες δεν τα πήγαινα ποτέ καλά – να γυρίσω ένα ντοκιμαντέρ για την κατασκήνωση που είχε δημιουργήσει για τα άπορα παιδιά της Ελευσίνας. Η Ισαβέλλα δούλευε εκεί εθελοντικά σαν ομαδάρχισσα. Με το που γνωριστήκαμε άρχισε το καμάκι...
Ισαβέλλα: Ναι, δεκαοχτώ εγώ, τριάντα δύο εσύ, ώρα είναι να πεις ότι σε αποπλάνησα κιόλας!
Κώστας: Ε όχι βέβαια! Πρόλαβα εγώ! Τέλος πάντων σημασία έχει ότι τότε γνωριστήκαμε. Που λέει ο λόγος δηλαδή, γιατί ακόμα προσπαθούμε να μάθουμε ο ένας τον άλλο! Αυτή η γυναίκα, Θεόδωρε, ήταν και παραμένει το πιο ωραίο μου «λάθος».
— Κάνατε μέχρι και φυλακή «μαζί» το '81, τότε που σας είχαν συλλάβει σαν τρομοκράτες.
Κώστας: Ναι, τότε που η οργάνωση «Λαϊκή Εξουσία» της οποίας υπήρξα ιδρυτικό μέλος κατηγορήθηκε ως τρομοκρατική! Το κατηγορητήριο ήτανε βέβαια σαθρό, όμως κάτσαμε κάπου ενάμιση χρόνο μέσα ώσπου να αναιρεθεί η καταδικαστική απόφαση από τον Άρειο Πάγο, κι αργότερα να καταργηθεί ο τότε αντιτρομοκρατικός νόμος 774.
Δικηγόροι υπεράσπισης ήταν ο Γ.Α. Μαγκάκης, ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, ο Βαγγέλης Γιαννόπουλος, ο Κώστας Διάκος, η Τασία Χριστοδουλοπούλου και άλλοι.
Ήταν, εννοείται, μια εμπειρία ζωής - γνώρισα μέσα κάθε λογής "παράνομους" και βαρυποινίτες, ανάμεσά τους μερικούς εξαιρετικά ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Τόσο εγώ όσο και η Ισαβέλλα, όντας φυλακισμένοι για τις ιδέες μας, νοιώθαμε δικαιωμένοι γι αυτές. Αυτή η αίσθηση μας έδινε δύναμη και μας κρατούσε όρθιους. Κανείς φυσικά δεν μας ζήτησε ποτέ συγνώμη για όλη εκείνη την ταλαιπωρία, στην τελική απαλλακτική απόφαση αναφερόταν μάλιστα φαρδιά-πλατιά ότι «δεν συντρέχει λόγος αποζημίωσης»!
Ισαβέλλα: Στις γυναικείες φυλακές οι περισσότερες βαρυποινίτισσες ήτανε μέσα τότε για εγκλήματα ενδοοικογενειακά. Κάποια είχε σκοτώσει τον σύζυγο, άλλη τον εραστή, μια Κρητικιά είχε λιθοβολήσει το ίδιο το 13χρονο παιδί της επειδή είχε βγει η φήμη πως ήτανε ομοφυλόφιλο... «Αγνή» ελληνική επαρχία!. Οργανωμένο έγκλημα πάντως με τη σημερινή έννοια δεν υπήρχε τότε.
— Υπήρξες Κώστα ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης «Λαϊκή Εξουσία». Πιστεύεις άραγε ακόμα στο πρόταγμα αυτό;
Πιστεύω στον διαρκή, καθημερινό, επίμονο αγώνα για ό,τι θεωρώ κατά την κρίση μου καλύτερο και δικαιότερο για την κοινωνία.
— Έχουμε πάντως σήμερα μια κυβέρνηση αριστερή που εκλέχθηκε υποσχόμενη ότι θα αγωνιστεί για τα δίκαια της κοινωνίας και του λαού. Πόσο το έπραξε πιστεύετε;
Κώστας: Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση περίπου κατά σύμπτωση, κάτω από εντελώς ιδιαίτερες, έκτακτες περιστάσεις. Και προφανώς, πέρα από διακηρύξεις και καλές προθέσεις, ήταν απολύτως ανέτοιμος για κάτι τέτοιο, πολιτικά και οργανωτικά. Το φορτίο που ανέλαβε υπερέβαινε κατά πολύ τις δυνατότητές του. Εξ ου τα ολέθρια αποτελέσματα του καλοκαιριού του '15 , ο αναγκαστικός συμβιβασμός...
Ωστόσο, παρά τις απίστευτες δυσκολίες, τις συνεχείς τρικλοποδιές του εγχώριου κατεστημένου και την φθορά απ' όσους αποχώρησαν, η κυβέρνηση αυτή κατάφερε να σταθεί. Με δεδομένες κιόλας τις ασφυκτικές εγχώριες και διεθνείς συνθήκες, κάνει, ρεαλιστικά μιλώντας, το πλέον εφικτό. Δεν διακρίνω μέχρι στιγμής, ούτε εν δυνάμει, ποιος άλλος πολιτικός φορέας θα ήταν προτιμότερος σαν πρόταση εξουσίας.
Ισαβέλλα: Χωρίς να διαφωνώ γενικά με τον Κώστα, είμαι λιγότερο επιεικής. Υπάρχουν πράγματα εκτός μνημονιακών δεσμεύσεων απολύτως εφικτά, που όμως δεν πραγματοποιούνται, όπως π.χ. ένα διαφορετικό ύφος άσκησης εξουσίας ή ο διαχωρισμός Εκκλησίας-κράτους.
Το ότι ο Σύριζα φαντάζει μονόδρομος επειδή απλώς και μόνο η σκέψη της επιστροφής των προηγούμενων είναι απλά ανατριχιαστική, δεν με καθιστά ευτυχή. Για την ακρίβεια, είναι το μέτρο της πολιτικής μου απελπισίας που πηγάζει κυρίως από το απόλυτο μπάχαλο της πέρα από τον ΣΥΡΙΖΑ Αριστεράς. Τόσο αφοριστικό λόγο και πλειοδοσία ύβρεων δεν θυμάμαι να έχω ξαναζήσει.
— Κώστα, η ταινία σου για το Πολυτεχνείο, τα κινηματογραφικά σου γυρίσματα στην κατάληψη της Νομικής νωρίτερα αλλά κι αυτά της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου, όπως στη μεγάλη απεργία στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά το ΄76, υπήρξαν ορόσημα. Πώς συνέβη και το «γύρισες» στο ταξιδιωτικό φωτορεπορτάζ;
Ήμουν και παραμένω εξόχως «πολιτικό ζώο». Μπορεί να μην εμπλέκομαι πια ενεργά, όμως το ενδιαφέρον μου για την πολιτική δεν άλλαξε. Μεταβλήθηκε απλώς, όπως μεταβλήθηκε στο μεταξύ κι ο κόσμος. Τη «λόξα» με τα ταξίδια την είχα παλαιόθεν, το ίδιο κι η Ισαβέλλα, έτσι ταιριάξαμε πολύ και σε αυτό.
Πριν την συνεργασία με το Γεωτρόπιο, είχαμε ήδη ξεκινήσει να ταξιδεύουμε, αρχικά στην Ελλάδα, ύστερα σε Τουρκία, Αίγυπτο, Τυνησία, Ινδία, Νεπάλ, Ινδονησία, Νέα Γουϊνέα ... Όταν προέκυψε στη ζωή μας το Γεωτρόπιο της Ελευθεροτυπίας, ήταν σαν δώρο εξ ουρανού. Ξέρεις τι είναι να αμείβεσαι για να κάνεις την τρέλα σου; Η καλύτερη μας! Μια δεκαετία κράτησε εκείνο το εγχείρημα (2000-10), αλησμόνητα χρόνια.
— Είχατε νομίζω πάει και στο Ιράν λίγα χρόνια μετά την ισλαμική επανάσταση.
Κώστας: Ναι, με είχαν προσκαλέσει στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Τεχεράνης ως αντιπρόεδρο της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Τότε δίνανε βίζες με το σταγονόμετρο. Πήγαμε στην Περσέπολη και ήμασταν μόνοι μας - ο προηγούμενος ξένος είχε υπογράψει το βιβλίο επισκεπτών πριν δεκαπέντε μέρες!
Ήταν από τις ωραιότερες περιηγήσεις μας και μάλιστα σε εποχές όπου η έννοια της περιπέτειας ήταν κυριολεκτική αφού οι ανέσεις αλλά και οι πληροφορίες για τέτοια μέρη ειδικά ήταν πολύ δυσεύρετες.
Δεν υπήρχαν τότε βλέπεις κινητά, τάμπλετ, λάπτοπ, Διαδίκτυο, GPS, πήγαινες με έναν χάρτη και ρωτώντας. Αυτό βέβαια ήταν η νόρμα για τους ταξιδιώτες παλιότερων δεκαετιών – ζωνόσουνα ένα σακίδιο κι έναν υπνόσακο και τραβούσες για όπου σου έκανε κέφι, χωρίς να το πολυσκέφτεσαι.
— Ήταν βέβαια και η εποχή πιο αθώα.
Ναι, ήμασταν πιο αθώοι αλλά και πιο ανοικτοί στο άγνωστο, στο καινούργιο, στην έκπληξη. Τη νοσταλγώ ακόμα εκείνη την περίοδο... Η ίδια η Ελλάδα ήτανε τότε σωστός παράδεισος για τον ταξιδιώτη. Δεν είχανε ακόμα αρχίσει να ανακαλύπτουν τα πάντα, να χτίζουνε παντού και να κυνηγάνε το ελεύθερο κάμπινγκ και τον γυμνισμό!
Δεν είχαμε, ξέρεις, μόνο πολιτικά μπλεξίματα με τις αρχές. Αρχές δεκαετίας του '90 μας πήγανε δικαστήριο στη Νάξο επειδή λέει είχαμε κατασκηνώσει παράνομα σε κάποια παραλία. Τότε ήταν που είπαμε, «τέρμα» η Ελλάδα και η Ευρώπη γενικότερα, ειδικά η Δυτική – όσο πιο μακριά από τον οργανωμένο πολιτισμό, τόσο καλύτερα!
— Και κάπως έτσι αρχίσατε να κάνετε τον γύρο του κόσμου.
Ισαβέλλα: Κατά μία έννοια, ναι! Έχουμε τριγυρίσει σε καμιά ογδονταριά χώρες, γνωρίσαμε δε ανθρώπους που έχουν πάει σε ακόμα περισσότερες. Ο «μανιώδης» ταξιδιώτης περνά, ξέρεις, διάφορα στάδια. Αρχικά θέλει να γνωρίσει όσο το δυνατό πιο πολλές χώρες, ένα είδος «πρωταθλητισμού» - έτσι όμως χάνει την ουσία. Στην πορεία συνειδητοποιείς ότι είναι προτιμότερο να επισκέπτεσαι λιγότερα μέρη αλλά να στέκεσαι περισσότερο ώστε να εμβαθύνεις την εμπειρία σου.
— Ποια ταξίδια θα ξεχωρίζατε και σε ποια «ζοριστήκατε» περισσότερο;
Κώστας: Από τις πιο «δύσκολες» περιοχές του κόσμου από ψυχολογικής, κυρίως, πλευράς είναι η Δυτική Αφρική. Φτώχεια μεγάλη, οι δείκτες ανάπτυξης στον πάτο κι από κοντά, όλο το βαρύ ιστορικό φορτίο που κουβαλά ως «κοιτίδα» του δουλεμπορίου για αιώνες. Εξ αυτού υπάρχει έντονος ρατσισμός απέναντι στους λευκούς. Κατανοητός μεν, δύσκολα σπας τον πάγο δε.
Το 2004 σε κάποιο χωριό στο Μπενίν μας συνέλαβε ένας αστυνομικός που δε φορούσε καν στολή, μόνο μια κελεμπία, με την αιτιολογία ότι απαγορεύονταν, λέει, οι φωτογραφίες. Εννοείται ότι τέτοια απαγόρευση δεν υπήρχε, και ήταν φανερό από τις εκφράσεις και τη συμπεριφορά του ότι εκείνο που ήθελε ήταν να μας τη «σπάσει» αλλά και να εκμαιεύσει κάποιο μπαξίσι – το καλό με τους Αφρικανούς, ξέρεις, είναι πως είναι τόσο αυθόρμητοι ώστε δεν μπορούν να σε ξεγελάσουν!
Μας πήγε λοιπόν στο τμήμα, αλλά κουβέντα στην κουβέντα, μιλήσαμε για ένα σωρό πράγματα, για την αποικιοκρατία, την μετανάστευση, τον ρατσισμό στην Ευρώπη, την δικιά μας αγάπη για την Αφρική, κερδίσαμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη του. Λίγες ώρες μετά, μας άφησε ελεύθερους χωρίς να ζητήσει χρήματα. Αυτή είναι η Αφρική - εύκολα μπλέκεις σε μπελάδες αλλά εξίσου απρόβλεπτα βρίσκεις τη σανίδα σωτηρίας από εκεί που δεν το περιμένεις.
Ισαβέλλα: Στις δικές μου πάλι προτιμήσεις, η Ασία διατηρεί το προβάδισμα. Είναι πιο σύνθετη, πιο πολυσχιδής και με περισσότερο πολιτισμικό «ψητό». Πολλοί διαφορετικοί κόσμοι δίπλα-δίπλα. Κορυφαίοι προορισμοί για μένα είναι τα λιγότερο ταξιδεμένα μέρη όπως η Σιβηρία όπου πήγαμε πρόπερσι και η Μογγολία που επισκεφτήκαμε το '11.
Η Μογγολία ειδικά παραμένει μέσα μου αξεπέραστη. Δεν διαθέτει διάσημα τοπία, δεν έχει "must" μνημεία, σού προσφέρει ωστόσο την εμπειρία του αχανούς, μαζί μ' ένα ανυπέρβλητο αίσθημα ελευθερίας. Μαθαίνεις επίσης πολλά εκεί για την ψυχοσύνθεση και τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους σε ακραία, αφιλόξενα περιβάλλοντα. Αντιλαμβάνεσαι ότι το αίσθημα φιλοξενίας των ντόπιων δεν είναι απλά θέμα καλοσύνης αλλά και μια αναγκαία για λόγους επιβίωσης εκδήλωση αλληλεγγύης.
Είχαμε πάει εκεί τέλος φθινοπώρου όταν τα περισσότερα από τα λίγα τουριστικά καταλύματα ήταν κλειστά, δεν ξέραμε κανέναν, ούτε φυσικά τη γλώσσα κι όμως, κάθε βράδυ βρίσκαμε «στέγη».
Σε μια τόσο αραιοκατοικημένη χώρα, δεν νοείται να συναντήσεις νομάδες, να τους ζητήσεις να μείνεις στη γιούρτα τους (σ.σ. παραδοσιακή σκηνή) κι εκείνοι να αρνηθούν! Τέτοια μέρη μπορεί να μοιάζουν φτωχά σε αξιοθέατα, είναι όμως απίστευτα πλούσια σε βιώματα. Γι' αυτό λέω ότι το πραγματικό ταξίδι αρχίζει ακριβώς εκεί που τελειώνουν τα λεγόμενα αξιοθέατα.
— Ποιος είναι λέτε ο καλύτερος τρόπος να ταξιδεύει κανείς;
Ισαβέλλα: Έχουμε δοκιμάσει πολλούς, προτιμότερο όμως είναι να νοικιάζεις ένα όχημα εξοπλισμένο με όλα τα αναγκαία για κατασκήνωση και να οδηγείς ο ίδιος - τελείως διαφορετική αίσθηση! Κάναμε τρία τέτοια μηνιαία ταξίδια στην Αφρική του Νότου, το '02 στην Ναμίμπια, το '03 σε Μποτσουάνα-Ζιμπάμπουε και το '08 σε Λεσόθο-Μοζαμβίκη. Κοιμόμασταν σε σκηνή στην οροφή του Land Rover, μαγειρεύαμε μόνοι μας και μας νανούριζαν οι ήχοι της σαβάνας. Όνειρο!
— Δεν είχατε τίποτα δυσάρεστες συναντήσεις;
Ισαβέλλα: Ναι, συνέβησαν και κάποια παρατράγουδα, ευτυχώς με αίσιο τέλος! Ένα βράδυ εκεί που τρώγαμε ο γιος μας ο Ορέστης μας λέει ξαφνικά «ξέρετε, έχουμε παρέα». Τι εννοείς; του λέω. Αντί απάντησης, ρίχνει τη δέσμη του φακού του γύρω-γύρω και συνειδητοποιούμε ότι μας έχουν πλευρίσει κάτι ύαινες που προφανώς λιμπίζονταν τα αποφάγια μας.
Μιλάμε τέρας ψυχραιμίας ο γιος γιατί εγώ, όντας κλασική Ελληνίδα μάνα, τα χρειάστηκα! Κρατήσαμε αναμμένη τη φωτιά όλη νύχτα και οι ύαινες παρέμειναν σε απόσταση ασφαλείας αλλά να πω ότι κοιμήθηκα καλά εκείνο το βράδυ, ψέματα θα 'ναι!
Το άλλο ευτράπελο έγινε όταν συναντήσαμε μια οικογένεια λιονταριών κι ο Κώστας επέμενε να βγει από το τζιπ γιατί λέει τον εμπόδιζε το τζάμι στην φωτογράφιση. Καθώς λοιπόν φωτογράφιζε το λιονταρίσιο σόι που καθόταν αραχτό καμιά εικοσαριά μέτρα μπροστά, βλέπω ξαφνικά να πλησιάζει από πίσω ένα μεγάλο αρσενικό λιοντάρι, πιθανόν ο αρχηγός της αγέλης.
Αν και στα πρόθυρα εγκεφαλικού, ενημερώνω τον Κώστα όσο πιο ήρεμα μπορώ, κι εκείνος συνεχίζει να τραβά επιστρέφοντας σιγά-σιγά στο αυτοκίνητο – το πλέον σημαντικό σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι να μην κάνεις απότομες κινήσεις. Το ζώο πλησίασε σε απόσταση αναπνοής, όμως δεν επιτέθηκε, έτσι λοιπόν επιβιώσαμε και τότε!
— Άλλες αξιομνημόνευτες εμπειρίες;
Ισαβέλλα: Το... «ναυάγιό» μας το 2010 στο Σαλάρ ντε Ουγιούνι στη Βολιβία, το μεγαλύτερο αλατοπεδίο στον κόσμο. Πρόκειται ουσιαστικά για μια τεράστια λίμνη-βάλτο έκτασης 10.582 τ.μ. που καλύπτεται με μια ισόπεδη κρούστα από αλάτι. Υπάρχουν εκεί δώδεκα "νησάκια" ολόφυτα με κάκτους, θέαμα μοναδικό!
Βρίσκεται στις Άνδεις στα 3656 μ. και, για να πας στα "νησάκια" αυτά, διασχίζεις το Σαλάρ από κάποιες δοκιμασμένες διαδρομές όπου το αλάτι είναι πυκνότερο. Ο οδηγός μας όμως προτίμησε να «κόψουμε» από άλλη, αδόκιμη διαδρομή, με αποτέλεσμα να "κολλήσουμε" στο αλάτι και να εγκλωβιστούμε στη μέση του πουθενά, με τα κινητά μας φυσικά εκτός σήματος.
Στη συνέχεια έφυγε πεζός να φέρει βοήθεια κι ο Κώστας, εγώ και τρεις ακόμα φίλοι συνταξιδιώτες μείναμε εκεί μέχρι την επόμενη μέρα, έξω από το όχημα βέβαια μην τυχόν με το βάρος μας το βουλιάξουμε κι άλλο.
Το βράδυ κοιμηθήκαμε, ή μάλλον ξεπαγιάσαμε όλοι μαζί αγκαλιά πάνω στο αλάτι φορώντας ό,τι είχαμε γιατί, ενώ τη μέρα η θερμοκρασία έφτανε τους +35 C, τη νύχτα έπεφτε στους -15C. Όλες αυτές τις ώρες τη βγάλαμε με ενάμιση λίτρο νερό και έξι αγγούρια, αβέβαιοι αν τελικά θα ερχόταν έγκαιρα βοήθεια ή θα καταλήγαμε παστά πτώματα!
Κώστας: Αξέχαστη ήταν και η συνάντησή μας με τους βαράνους του Κομόντο στην Ινδονησία, τους εντυπωσιακούς αυτούς προϊστορικούς «δράκους», σαρκοβόρες σαύρες τερατωδών διαστάσεων. Πήγαμε εκεί το '97, πάλι μαζί με τον γιο μας, κι όταν με τη βοήθεια ντόπιων οδηγών εντοπίσαμε μια αποικία, έσπευσα να πάρω μερικά πολύ κοντινά πλάνα μιας εξ αυτών. Ξαφνικά, ακούω την αγωνιώδη κραυγή της Ισαβέλλας: «Πρόσεχε!».
Ένας μεγάλος βαράνος τέσσερα μέτρα μήκος ερχόταν γοργά προς το μέρος μου. Τινάχτηκα, ευτυχώς όμως το υποψήφιο «θήραμα» ήταν το «μοντέλο» που πριν λίγο φωτογράφιζα και που ήταν θηλυκό. Την στριμώχνει, που λες, κι αρχίζει μπροστά μας ένα αχαλίνωτο βαρανίσιο σεξ, προκαλώντας τη γενική θυμηδία – ήταν κιόλας μάλλον η πρώτη «τσόντα» που είδε ο γιος μας!
Δεν φαίνεται πάντως να σας αποθαρρύνουν οι προκλήσεις και τα απρόοπτα, προφανώς τα αποζητάτε κιόλας.
Ισαβέλλα: Έτσι είναι, αλλιώς θα ταξιδεύαμε με οργανωμένα τουριστικά γκρουπ. Όμως για μας το ταξίδι έχει νόημα μόνο σαν βίωμα και ανακάλυψη, κάτι που απαιτεί όχι μόνο χρόνο αλλά και κόπο, δόσιμο κανονικό. Αλλά δεν έχει πολύς κόσμος την πολυτέλεια να ταξιδεύει συνεχώς και για μεγάλα διαστήματα.
Κώστας: Ούτε εμείς. Ωστόσο όταν και για όσο ταξιδεύουμε, θέλουμε να το κάνουμε με τους δικούς μας όρους. Υπόψη ότι τα ταξίδια μας κοστίζουν υποδιαίρεση της τιμής των πρακτορείων - Δεν μας καίγεται καρφί πού θα μείνουμε, τι θα φάμε, βολευόμαστε οπουδήποτε και συνήθως, πάμφθηνα.
Για μας το ταξίδι αποσκοπεί στην γνώση αφενός, την καταγραφή αφετέρου. Προσωπικά δεν γράφω πια συνοδευτικά κείμενα στα φωτορεπορτάζ, προσπαθώ οι φωτογραφίες να είναι τόσο δυνατές ώστε να μιλούν από μόνες τους, να μη χρειάζονται καν λεζάντες... Έχω μεγάλο κόλλημα με τον φακό, το παραδέχομαι, το να ταξιδέψω χωρίς φωτογραφική μηχανή μού είναι αδιανόητο, έτσι ζω το ταξίδι, έτσι απογειώνομαι!
Ήταν ενδιαφέρον το τελευταίο σας ταξίδι στην Υπερδνειστερία;
Ισαβέλλα: Γνωρίσαμε μια χώρα επισήμως ανύπαρκτη – αποσχίστηκε από τη Μολδαβία το '90 –, πιο ανεπτυγμένη εντούτοις από τις γειτονικές της, χάρη βεβαίως στην γενναιόδωρη και καθόλου ανιδιοτελή, εννοείται, ρωσική βοήθεια.
Ναι, πάντα έχουν ενδιαφέρον τα ταξίδια σε χώρες και περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ. Συναντάς εκεί μερικά από τα πιο άγνωστα, συναρπαστικά και ταυτόχρονα παρεξηγημένα μέρη.
Η κυρίαρχη εικόνα που έχει περάσει στη Δύση για την σοβιετική περίοδο είναι γεμάτη διαστρεβλώσεις. Προβάλλονταν μόνιμα τα - πολλά, δεν διαφωνώ – αρνητικά, αποσιωπούνταν ωστόσο ή απαξιώνονταν τα επιτεύγματα. Το έλλειμα ελευθερίας ήταν αδιαμφισβήτητο, όσοι ωστόσο «κοιτούσαν τη δουλειά τους» - η «σιωπηρή πλειοψηφία» δηλαδή – είχαν εξασφαλισμένες παροχές που ειδικά σήμερα, στα χρόνια του άγριου νεοφιλελευθερισμού, ακούγονται σαν εξωτικό παραμύθι: δωρεάν και ουσιαστική παιδεία και υγεία, δωρεάν πολιτιστικές δραστηριότητες, στέγη, ρεύμα, νερό, θέρμανση, φτηνές συγκοινωνίες, διακοπές για όλους, ισότητα φύλων κ.λπ. Καθόλου τυχαίο που εννιά στους δέκα ηλικιωμένους νοσταλγούν τα χρόνια της Σοβιετίας.
Κώστας: Η τεράστια διαφορά που έκανε η ΕΣΣΔ είναι ιδιαίτερα ορατή στην κεντρική Ασία: κράτη όπως το Ουζμπεκιστάν, η Κιργιζία, το Τουρκμενιστάν θα μοιάζανε με τις πιο φτωχές και καθυστερημένες επαρχίες του σημερινού Αφγανιστάν, ίσως να κυβερνούνταν κι από μουλάδες με τις γυναίκες εσώκλειστες ή κρυμμένες πίσω από την μπούρκα... Κάτι πάντως που διατηρείται έκτοτε απαράλλακτο, είναι η γραφειοκρατία!
Έχοντας παραστάσεις από ένα σωρό μέρη της Υφηλίου, πόσο ισχύει τελικά ότι η Ελλάδα είναι «πρώτο τραπέζι πίστα»;
Κώστας: Ζούμε σε έναν τόπο πανέμορφο κι ευνοημένο από τη φύση, αυτό είναι σίγουρο, όχι όμως και μοναδικό, μην τρελαθούμε! Το «σαν την Ελλάδα, πουθενά» σαφώς δεν ισχύει, υπάρχουν κι αλλού μέρη μαγικά. Αληθεύει, εντούτοις, ότι εδώ συνδυάζουμε εξαιρετικά πυκνή ποικιλία τοπίων, γεωγραφικών σχηματισμών και μικροκλιμάτων σε μια αναλογικά αρκετά περιορισμένη έκταση.
Μπορείς για παράδειγμα από κάποια χιονισμένη βουνοκορφή να βρεθείς στη μισή ώρα με το αυτοκίνητο σε μια υπέροχη θάλασσα στην οποία ευχαρίστως βουτάς κιόλας, κάτι καθόλου δεδομένο για πολλές άλλες θάλασσες στον πλανήτη. Το Αιγαίο είναι ανυπέρβλητο! Φυσικά πλεονεκτήματα έχουμε έναν σωρό, στον πολιτισμό με την ευρεία έννοια είναι που πάσχουμε.
Δεν νοιώθετε κάποιες φορές ότι φωτογραφίζοντας διαρκώς χάνετε κάτι από την εμπειρία του ταξιδιού;
Ισαβέλλα: Εγώ αρχικά τράβαγα ελάχιστες φωτογραφίες, είχα επαναπαυτεί στον Κώστα κι έτσι απολάμβανα τις διαδρομές πιο χαλαρά! Είναι αλήθεια ότι έχοντας το νου σου διαρκώς στο επόμενο κάδρο μπορεί να χάσεις τη μαγεία της στιγμής.
Συμβαίνει όμως και το αντίθετο: η ενασχόληση με τη φωτογραφία με έμαθε να παρατηρώ, να ξεχωρίζω το ιδιαίτερο, το διαφορετικό κι αυτό ειδικά το χρωστάω στον Κώστα, τον πρώτο και παντοτινό δάσκαλό μου! Ακόμα κι εδώ στην Αθήνα όταν παίρνω μαζί τη φωτογραφική μηχανή βγαίνοντας έξω, η πόλη ξάφνου γίνεται πιο ελκυστική.
Ασχοληθήκατε επίσης με τη συγγραφή. Εκδώσατε παλιότερα μαζί τους «Τρομοκράτες», γράψατε από κοινού πλήθος ταξιδιωτικά κείμενα, εσύ πάλι Κώστα κυκλοφόρησες βιβλία όπως το «Πέρα από το Μπαλί», σενάρια όπως του σίριαλ της ΕΡΤ «Χαμένα Γράμματα», «πολιτικά» διηγήματα όπως οι Αγκύλες - πρόσφατα διάβασα ότι ετοιμάζεις «Τα Παιδιά της οδού Αρκάδων».
Α, αυτό ξεκίνησε σαν βιβλίο αυτοβιογραφικό και ο τίτλος είναι δανεισμένος από το όνομα του δρόμου όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Κουκάκι. Με απειλεί, ξέρεις, το Αλτσχάιμερ εδώ και κάτι χρόνια, προσπαθώ οπότε να εξασκώ διαρκώς τη μνήμη μου βουλιάζοντας όσο βαθύτερα γίνεται στο παρελθόν ώστε να ανασύρω μνήμες, εμπειρίες και βιώματα από όλη την μέχρι τώρα ζωή μου.
Δεν ξέρω αν και πότε θα το ολοκληρώσω, ούτε μ' ενδιαφέρει - το κάνω για μένα! Όλες μας ωστόσο οι μέχρι τώρα φωτογραφικές , συγγραφικές και άλλες περιπέτειες – κάπου 35.000 φωτογραφίες και 250 άρθρα από 70 χώρες, όρεξη να'χεις να περιηγείσαι - είναι ήδη αναρτημένες στο www.zyrinis.gr. Και συνεχίζουμε!
SLIDESHOW: TA TAΞΙΔΙΑ ΜΑΣ- 26 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
