Στους Δελφούς έχω βρεθεί πολλές φορές: φθινόπωρο, χειμώνα, άνοιξη και καλοκαίρι, παιδί, ερωτευμένη πιτσιρίκα, με τον Άλκη μωρό, με τον Άλκη νήπιο αλλά και έφηβο, λίγο πριν από τον γάμο μου, σε δημοσιογραφική αποστολή, λίγο μετά από μια περιπέτεια με την υγεία μου.
Εν συντομία, οι Δελφοί είναι ένας τόπος που αγαπώ και κατά καιρούς επιστρέφω για να γεμίσω μπαταρίες, καθώς όταν είμαι εκεί νιώθω ότι αναπνέω διαφορετικά, η ομορφιά του αρχαιολογικού χώρου με καθηλώνει και πλημμυρίζω αισιοδοξία. Ακούγονται «κάπως» όλα αυτά, το ξέρω. Αλλά «έτσι είναι», όπως έλεγε και η Λωξάντρα.
Πρώτη ημέρα
Πηγαίνοντας στους Δελφούς μέσω της εθνικής οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης, θα περάσετε από την Αράχωβα. Την Αράχωβα την αγαπάμε, έχουμε εκεί οικογενειακούς φίλους «αιώνων», την αποφεύγουμε ωστόσο –για ευνόητους λόγους– όσο οι χιονοδρομικές πίστες του Παρνασσού είναι ανοιχτές. Την τελευταία φορά, πάντως, ανακαλύψαμε ότι αν φτάσεις νωρίς το πρωί του Σαββάτου, πίνεις τον καφέ σου σαν άνθρωπος – οι ορδές των Αθηναίων απουσιάζουν.
Μετά το καφεδάκι στην αγουροξυπνημένη Αράχωβα, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον «ομφαλό της Γης», τους Δελφούς. Οι Δελφοί, λοιπόν, σύμφωνα με τον μύθο, είναι το κέντρο του κόσμου και προσωπικά είμαι διατεθειμένη να το πιστέψω. Ο Δίας ήταν αυτός που προσκόμισε τις σχετικές αποδείξεις, απελευθερώνοντας δύο αετούς προς Ανατολή και Δύση: οι αετοί συναντήθηκαν στους Δελφούς, οπότε πρόκειται όντως για τον «ομφαλό», δεν χωρεί αμφιβολία περί τούτου.
Μην παραλείψετε να αναζητήσετε τη Θόλο (380 π.Χ.), το πολυφωτογραφημένο κυκλικό κτίριο μέσα στο ιερό της Αθηνάς Προναίας, που βρίσκεται χαμηλότερα από τον δρόμο. Δεν είμαστε σίγουροι ποια ακριβώς ήταν η χρήση της, κατά κοινή παραδοχή όμως πρόκειται για αριστούργημα.
Εδώ θα έρθει ο θεός Απόλλωνας και θα ιδρύσει το ιερό του, σκοτώνοντας πρώτα τον δράκο-φύλακα της ιερής Κασταλίας πηγής, τον Πύθωνα. Μετά την ίδρυση του ναού δεν θα αργήσει να κυκλοφορήσει η φήμη ότι ο Απόλλωνας κατοικούσε στη Δάφνη, το ιερό του φυτό –που υπήρξε όμορφη νεαρή και αντικείμενο του πόθου του, πριν καταλήξει θάμνος για να του γλιτώσει– και πως έδινε χρησμούς μέσω του θροΐσματος των φύλλων της.
Στη συνέχεια θα εμφανιστεί η Πυθία: μασούσε φύλλα δάφνης, ερχόταν σε «έκσταση» και γινόταν η «φωνή του θεού», δίνοντας χρησμούς που –μετά τη σχετική «αποκρυπτογράφηση»– έπεφταν πάντα μέσα, μιας και ήταν εξαιρετικά διφορούμενοι. Η φάμπρικα κράτησε αιώνες, το μαντείο έγινε πανίσχυρο και πάμπλουτο από τις δωρεές των πιστών και η δόξα του μας χάρισε έναν από τους πιο συναρπαστικούς αρχαιολογικούς χώρους στον πλανήτη – γνώμη μου.
Φροντίστε να φοράτε κατάλληλα παπούτσια, καθώς ο αρχαιολογικός χώρος είναι έντονα ανηφορικός –άμα και γλιστερός– και πάρτε την καταστόλιστη με πάσης φύσεως αφιερώματα Ιερά Οδό, η οποία οδηγεί στον μεγαλοπρεπή ναό του Απόλλωνα και στον βωμό που δώρισαν στο ιερό οι κάτοικοι της Χίου. Καθ’ οδόν θα συναντήσετε και τον «Θησαυρό των Αθηναίων», τον αναστηλωμένο μικρό ναό που αφιέρωσαν στον αρχαίο θεό οι Αθηναίοι μετά τη νίκη τους επί των Περσών.
Συνεχίζοντας το ανέβασμα, θα φτάσετε στο αρχαίο θέατρο των Δελφών, που φιλοξενεί λίγες, αυστηρά επιλεγμένες παραστάσεις – έναν Αύγουστο είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε και συναυλία υπό το φως της πανσελήνου. Ακόμα πιο ψηλά βρίσκεται το αρχαίο στάδιο· εάν και εφόσον βαστάνε τα πόδια σας, τερματίστε τη διαδρομή.
Σημαντικό κομμάτι της μαγείας του αρχαιολογικού χώρου είναι η θέα προς τον αρχαίο ελαιώνα της Άμφισσας, ο οποίος ευτυχώς τη γλίτωσε και δεν κάηκε ολοσχερώς πριν από τρία χρόνια, παρότι χάθηκαν 3.000 από τα 55.000 στρέμματα. Ο Ελαιώνας μετρά 3.000 χρόνια ζωής και η ύπαρξή του βοηθά τον επισκέπτη, τουλάχιστον τον ρομαντικό, να δει όσα έβλεπαν και οι κάτοικοι της περιοχής πριν από δεκάδες αιώνες.
Αφού ολοκληρώσετε την επίσκεψη στο πάνω κομμάτι, μην παραλείψετε να αναζητήσετε τη Θόλο (380 π.Χ.), το πολυφωτογραφημένο κυκλικό κτίριο μέσα στο ιερό της Αθηνάς Προναίας, που βρίσκεται χαμηλότερα από τον δρόμο. Δεν είμαστε σίγουροι ποια ακριβώς ήταν η χρήση της, κατά κοινή παραδοχή όμως πρόκειται για αριστούργημα.
Το εισιτήριο ισχύει για μία είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο και μία είσοδο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, επειδή όμως μπορεί να νιώθετε ελαφρώς εξουθενωμένοι, χρήσιμη είναι η πληροφορία ότι η διάρκεια του εισιτηρίου είναι 24 ώρες – αν και το σχετικό site είναι μάλλον ασαφές. Να ξέρετε, επίσης, ότι για την επίσκεψη στο μουσείο πρέπει να δηλώσετε ώρα προσέλευσης.
Από εκεί και πέρα, το μουσείο φιλοξενεί ευρήματα που συνδέονται με το ιερό και την ιστορία του, αγάλματα –ανάμεσά τους τη Σφίγγα των Ναξίων και τον Ηνίοχο με το ολοζώντανο βλέμμα–, έργα μικροτεχνίας και αφιερώματα πόλεων, βασιλιάδων αλλά και κοινών θνητών, που αναδεικνύουν τη λαμπρή ιστορία του φημισμένου μαντείου μέχρι τον τελευταίο χρησμό.
Αυτός θα δοθεί –ή και όχι– στον Ορειβάσιο, τον προσωπικό γιατρό του Ιουλιανού του Παραβάτη: «Είπατε τω βασιλήι, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ» («Πέστε του βασιλιά: γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη, μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη», σε μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη).
Δεύτερη ημέρα
Αν έχετε προλάβει να επισκεφθείτε το αρχαιολογικό μουσείο, τότε υπάρχει χρόνος για μια επίσκεψη στο Μουσείο Δελφικών Εορτών, που φιλοξενείται στη διώροφη κατοικία του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού. Το σπίτι με την προνομιακή θέση και το νεογοτθικό ύφος χτίστηκε το διάστημα 1924-1926 και κατοικήθηκε μέχρι το 1933, όταν πλέον η Πάλμερ επέστρεψε στην πατρίδα της, την Αμερική.
Ο Άγγελος Σικελιανός, λάτρης του δελφικού τοπίου, ήταν εκείνος που είχε την ιδέα να αναβιώσει το αρχαίο ελληνικό δράμα αλλά και να πραγματοποιήσει γυμνικούς αγώνες στο αρχαίο στάδιο. Με τις δύο Δελφικές Εορτές που διοργάνωσε το ζευγάρι προσπάθησε να κάνει τους Δελφούς κέντρο των διεθνών εξελίξεων σε επίπεδο πολιτισμού αλλά και προμάχο της ειρήνης. Το όραμα αποδείχθηκε χίμαιρα, το ζευγάρι δεν βρήκε την υποστήριξη που περίμενε, καταστράφηκε οικονομικά και στο τέλος χώρισε οριστικά.
Το ιστορικό κτίριο όπου έζησαν αποκαταστάθηκε από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το συνεδριακό συγκρότημα του οποίου βρίσκεται στη δυτική άκρη των σημερινών Δελφών. Το συγκρότημα παρουσιάζει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, καθώς είναι τυπικό δείγμα του μοντερνισμού, διαθέτει Πάρκο Γλυπτικής με σημαντικά έργα σύγχρονων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και συχνά φιλοξενεί στους χώρους του ενδιαφέρουσες εκθέσεις, οπότε αξίζει τον κόπο να το τσεκάρετε.
Σε περίπτωση πάλι που θέλετε να δείτε και κάτι λίγο πιο μακριά –μόλις είκοσι χιλιόμετρα, για την ακρίβεια– τότε ξεκινήστε για την πρωτεύουσα της Φωκίδας, την Άμφισσα, που ο ελαιώνας της είναι ο αρχαιότερος της Ελλάδας, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και αναπόσπαστο κομμάτι του δελφικού τοπίου.
Η Άμφισσα, εκτός από τις ελιές και το λάδι της, τα οποία θα βρείτε παντού, φημιζόταν ήδη από το 1600 για την τέχνη της βυρσοδεψίας, καθώς τα δέρματα και οι περγαμηνές της εξάγονταν στη Ρώμη και άλλες πόλεις. Σήμερα η παραδοσιακή συνοικία της Χάρμαινας με τα παλιά ταμπάκικα, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και έχει ξεκινήσει η προσπάθειά διάσωσής τους, αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες, χάρη στη γοητεία της που παραπέμπει σε παλιές ατμοσφαιρικές ταινίες.
Η πόλη, που είναι ολόκληρη χαρακτηρισμένη αρχαιολογική ζώνη και έχει χαμηλό συντελεστή δόμησης, γεγονός που συμβάλλει στην «ανθρώπινη» εικόνα της, έχει ένα μικρό αρχαιολογικό μουσείο αλλά και ένα καινούργιο Μουσείο Ελληνικής Επανάστασης, που στεγάζεται στο σπίτι του οπλαρχηγού Πανουργιά – αν το όνομά του σας κάνει εντύπωση, σκεφτείτε ότι τον βάφτισαν «Πανωραία» κατά λάθος και προσπάθησε να το σώσει...
Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν επισκέφθηκα κανένα μουσείο της πόλης, γιατί ο μεγάλος μου καημός ήταν να πιω το συντομότερο έναν καφέ στο «Μεγάλο Καφενείο 1929», στην Πλατεία Κεχαγιά. Από τα ιστορικότερα καφενεία στην Ελλάδα, άνοιξε το 1929 και έχει θεατρική σκηνή, στο σανίδι της οποίας έχουν πατήσει τα «μπουλούκια» παλαιότερων εποχών, καθώς και σπουδαίοι ηθοποιοί όπως ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Βασίλης Αυλωνίτης και ο Ορέστης Μακρής.
Το κερασάκι στην τούρτα είναι ότι στο καφεθέατρο, την εποχή που λεγόταν «Γυαλί Καφενές» ή «Πανελλήνιο», ο Θόδωρος Αγγελόπουλος γύρισε μία από τις εμβληματικότερες σκηνές της φιλμογραφίας του, τη σκηνή της «μάχης» με τραγούδια-όπλα ανάμεσα σε δύο ιδεολογικά αντίπαλες παρέες, στον «Θίασο».
Το «Μεγάλο Καφενείο 1929» –που είναι χαρακτηρισμένο ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς– μπορεί σήμερα να διαφέρει κάπως από τις εικόνες του που διασώζονται στο σελιλόιντ, είναι όμως ανακαινισμένο με σεβασμό και καλό γούστο, παραπέμπει στην εποχή του Μεσοπολέμου, παίζει ωραίες μουσικές και –εδώ και σχεδόν εκατό χρόνια– φτιάχνει πολύ καλό καφέ.
