Προσπαθούσα να συναντήσω τον Γιώργο Φλούδα για μια κουβέντα –για τις σεξουαλικές εξαρτήσεις και το ChemSex– εδώ και καιρό, αλλά είχε τόσο φορτωμένο πρόγραμμα, που ήταν δύσκολο να συντονιστούν οι ώρες μας για ραντεβού. Την Παρασκευή το μεσημέρι βρεθήκαμε, επιτέλους, για φαγητό αμέσως μετά τη δουλειά του, για μια σύντομη συζήτηση, η οποία έγινε μαραθώνια και κατέληξε να κρατήσει για σχεδόν πέντε ώρες!
Το παρακάτω απόσπασμα είναι μόνο ένα μικρό μέρος από την συζήτηση μαζί του. Ο Γιώργος Φλούδας είναι κλινικός ψυχίατρος, με επιστημονικό αντικείμενο τη Σεξολογία. Έχει οργανώσει και είναι υπεύθυνος ενός Ειδικού Ιατρείου για τη διαχείριση ζητημάτων Ταυτότητας και Δυσφορίας Φύλου, το μοναδικό που υπάρχει στο Ε.Σ.Υ. Στα μελλοντικά του σχέδια είναι η δημιουργία ενός Ειδικού Τμήματος Απεξάρτησης για σεξουαλικές εξαρτήσεις και ChemSex.
Το μεγάλο πρόβλημα με τον εθισμό στο σεξ είναι ότι δεν υπάρχει σαν επίσημη διάγνωση, δεν υπάρχει στα επίσημα διαγνωστικά ταξινομικά συστήματα. Η δυσκολία έγκειται στο πώς ποσοτικοποιείς το σεξ. Μέχρι πόσο θεωρείται φυσιολογικό και πότε νομιμοποιούμαστε να μιλήσουμε για παθολογία εξάρτησης. Εγείρονται ζητήματα επιστημονικής ηθικής και δεοντολογίας πολύ σημαντικά.
— Πείτε μου για το ChemSex.
Άρχισα να ασχολούμαι με το ChemSex επειδή με ενδιαφέρει επιστημονικά ο εθισμός στο σεξ. Δεν υπάρχει κάποιο ειδικό ιατρείο ή κάποια ειδική δομή για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Ως φαινόμενο υπάρχει, σαφέστατα, εδώ και καιρό κι είναι πολύ σοβαρό. Διάβασα το κομμάτι που έχετε κάνει σχετικά στη LiFO. Έχουν γίνει κάποιες αρχικές συζητήσεις με τον Γιώργο Παπαδοπετράκη της Θετικής Φωνής, και με τον Αντώνη Πούλιο που εργάζεται διεξοδικά πάνω στο αντικείμενο. Το ζήτημα με το ChemSex είναι ότι έχει αρχίσει να ξεφεύγει από τα όρια μιας ελεγχόμενης σεξουαλικής συμπεριφοράς. Έχουμε ήδη στο ψυχιατρείο τα πρώτα περιστατικά.
Πριν λίγο καιρό ήρθε στα εξωτερικά ιατρεία ένας νεαρός που θεωρούσε ότι σε κάποιο από τα πάρτι, τις συναντήσεις, του είχαν δώσει κάτι άγνωστο το οποίο θα τον σκότωνε σε τέσσερις μέρες! Η περιγραφή μου θύμισε ένα παλιό αμερικάνικο θρίλερ, το D.O.A. Αυτά είναι ψυχωτικής τάξης συμπτώματα. Σκεφτείτε μέσα σε τι ψυχολογικό εφιάλτη ζούσε αυτός ο άνθρωπος. Ήδη στη Θετική Φωνή βλέπουν πάρα πολλά τέτοια περιστατικά.
Πέραν αυτού, στο ChemSex ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος είναι η HIV μετάδοση. Μάλιστα, διάβαζα στο Advocate τις προάλλες ότι πιθανότατα η επόμενη μεγάλη ελληνική κρίση, μετά την οικονομική, θα είναι μια HIV κρίση. Πάντως, όλα αυτά είναι το λιγότερο, αν σκεφτεί κανείς τα ποσοστά αιφνίδιων θανάτων που προκαλούνται από τη χρήση των ουσιών που χρησιμοποιούνται στο Chem.
— Πότε άρχισε να συμβαίνει και στην Ελλάδα;
Στη δική μου αντίληψη έπεσε τα τελευταία χρόνια. Πιθανότατα να ξεκίνησε σε ένα hip και σιγά-σιγά άρχισε να γιγαντώνεται. Νομίζω ότι βοήθησε πάρα πολύ –ίσως είναι ο σημαντικότερος παράγοντας εξάπλωσης- η ιντερνετική επικοινωνία και τα apps γνωριμιών. Μου έλεγαν τα παιδιά της Θετικής Φωνής τις προάλλες ότι σε ένα τυπικό προφίλ αυτού του τύπου θα δεις κάτι σαν: «είμαι φοιτητής, μόλις έχω έρθει στην Aθήνα, ενδιαφέρομαι για Chem».
— Γιατί, ξαφνικά, ασχολούνται με αυτό όλα τα μέσα; Η παρτούζα με χρήση ουσιών δεν είναι κάτι νέο, υπήρχε εδώ και πολλά χρόνια.
Υπήρχε. Η χρήση ουσιών παράλληλα με το σεξ είναι πολύ παλιά ιστορία. Ουσίες και σεξ πάνε χέρι-χέρι σε αρκετές νεανικές υποκουλτούρες: τα poppers και η κοκαΐνη της disco era ή και πιο πριν η μαριχουάνα και το LSD στις κοινότητες των χίπις και μέσα σ' ένα πλαίσιο σεξουαλικής ελευθεριότητας. Αλλά δεν ήταν ποτέ τόσο απόλυτα συνδεδεμένα όσο στο Chem. Θεωρώ ότι το Chem είναι ένας τύπος εθισμού στο σεξ που το λέμε fusion.
— Τι είναι αυτό;
Όπου υπάρχουν δύο εξαρτήσεις, ουσιοεξάρτηση και σεξουαλική εξάρτηση, οι οποίες πάνε πάντα μαζί, τότε μιλάμε για fusing. Στο fusing οι εξαρτημένοι παίρνουν ουσίες για να κάνουν σεξ, και δεν κάνουν σεξ χωρίς να πάρουν ουσίες. Να σημειωθεί εδώ ότι υπάρχει και ένας άλλος τύπος αλληλοεξάρτησης, το «addiction interaction», εκεί όμως το πράγμα είναι διαφορετικό, η σύνδεση είναι πιο χαλαρή. Του τύπου «θα πιω δυο ουϊσκάκια να χαλαρώσω, ώστε να μπορέσω να φλερτάρω».
Ή πιο παλιά, στο πλαίσιο της dance κουλτούρας, από τα clubs τύπου paradise garage για παράδειγμα, μέχρι τα υπαίθρια raves, το MDMA χρησιμοποιήθηκε για να διευκολύνει την εμπλοκή σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Σε καμιά όμως από αυτές τις περιπτώσεις η σύνδεση σεξ και ουσίας δεν ήταν τόσο απόλυτη όσο στο Chem.
Το μεγάλο πρόβλημα με τον εθισμό στο σεξ είναι ότι δεν υπάρχει ως επίσημη διάγνωση, δεν υπάρχει στα επίσημα διαγνωστικά ταξινομικά συστήματα. Η δυσκολία έγκειται στο πώς ποσοτικοποιείς το σεξ. Μέχρι πόσο θεωρείται φυσιολογικό και πότε νομιμοποιούμαστε να μιλήσουμε για παθολογία εξάρτησης. Εγείρονται ζητήματα επιστημονικής ηθικής και δεοντολογίας πολύ σημαντικά.
— Τι σημαίνει αυτό; Δεν μπορείτε να πείτε ότι είναι εθισμένος στο σεξ κάποιος που έχει 150 συντρόφους το χρόνο;
Τα κριτήρια για τη σεξουαλική εξάρτηση δεν είναι ποσοτικά. Για τη διάγνωση χρησιμοποιούνται κριτήρια παρόμοια με αυτά της ουσιοεξάρτησης. Στην εξάρτηση απ' το σεξ εμφανίζονται, για παράδειγμα, συμπτώματα όπως η ανοχή και η στέρηση. Στην πρώτη περίπτωση –αυτό που τώρα είναι ικανοποιητικό μετά από λίγο καιρό δεν είναι πια–, θέλεις ακόμα παραπάνω, όλο και περισσότερες ή και πιο ακραίες σεξουαλικές εμπειρίες.
Στη δεύτερη περίπτωση, αυτή της στέρησης, το να σταματήσεις τη συγκεκριμένη σεξουαλική συμπεριφορά οδηγεί στην εμφάνιση σοβαρών ψυχολογικών συμπτωμάτων. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι αναγνωρίζεται ένα σταθερό pattern συμπεριφοράς που είναι πολύ σημαντικό διαγνωστικά: υπάρχει σοβαρή δυσκολία στο να ελέγξεις την παρόρμηση σου για σεξ, παρορμητικά εμπλέκεσαι, και στη συνέχεια εγκαθίσταται μια συμπεριφορά καταναγκαστικής επανάληψης, εν είδη τελετουργίας, της ίδιας διαδικασίας ξανά και ξανά.
Ο εξαρτημένος χάνει τον έλεγχο της παρόρμησης του, εμπλέκεται στην δραστηριότητα, μετανιώνει, ενοχοποιείται, απομακρύνεται για ένα διάστημα, η αποχή γεννάει στέρηση οπότε επιστρέφει. Και πάλι από την αρχή.
— Και με το θέμα «σχέση» τι γίνεται; Μετατρέπονται σιγά-σιγά οι άνθρωποι σε μονάδες που νοιάζονται μόνο για σεξ;
Ένας άνθρωπος ο οποίος μπαίνει σε μια εξάρτηση έχει σίγουρα ζητήματα με το σχετίζεσθαι. Είναι μία επιλογή η οποία στην πραγματικότητα σε αποκλείει από το να σχετιστείς με έναν υγιή τρόπο. Δεν είναι θέμα ηθικολογικό. Αφορά στην ικανότητα να δίνεις και να δέχεσαι αγάπη, στην ικανότητα να νοιάζεσαι για τον άλλο και να αντέχεις να σε νοιάζεται, να μπορεί να υπάρχει ένα δούναι και λαβείν συναισθηματικό, πνευματικό, πολιτισμικό, αισθητικό. Ο άλλος να είναι σημαντικός, κι όχι απλώς ένα ακόμα κομμάτι κρέας προς κατανάλωση. Ο Marc Almond στο «Νumbers», των Soft Cell αναρωτιέται «who's the person that you woke up next to today?» και προς στο τέλος του κομματιού μετράει το score: «body 1, body 2, body 3, body 4...».
Αυτού του τύπου η κυνική καταγραφή βρίσκεται στον πυρήνα της σεξουαλικής εξάρτησης. Δεν υπάρχει κανένα περιεχόμενο, μόνο αριθμοί. Σημαντικά ψυχολογικά ελλείμματα, ζητήματα αυτοεκτίμησης, βαθιά αισθήματα ενοχής ενισχύουν πάρα πολύ τις εξαρτητικές συμπεριφορές.
Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια η ομοφυλόφιλη κοινότητα βιώνει έναν κομφορμισμό τον οποίον ποτέ πριν δεν είχε την ευκαιρία να απολαύσει. Νομοθετήματα τα οποία διευκολύνουν τη ζωή της gay κοινότητας είναι πλέον μια πραγματικότητα στην Ελλάδα, αλλά το ζήτημα των ατομικών δικαιωμάτων δεν έχει εμπεδωθεί πλήρως από την ελληνική κοινωνία, πιθανώς κι από ένα κομμάτι της gay κοινότητας.
Υπάρχουν ακόμη σημαντικές αγκυλώσεις, πολλές απαγορεύσεις συνεχίζουν να ισχύουν. Η εσωτερικευμένη ομοφοβία, για παράδειγμα, που αναπόφευκτα κάνει την εμφάνισή της σε περιοριστικά στερητικά κοινωνικά περιβάλλοντα, δείχνει να είναι σημαντικός παράγοντας ευόδωσης της ChemSex εξαρτητικής δραστηριότητας. Η LGTBQ διεκδίκηση στη χώρα μας έχει μακρύ και δύσκολο ακόμα δρόμο μπροστά της.
— Ο εθισμός στο σεξ μπήκε μέσα σε αυτό το κομμάτι...
Υπάρχουν κάποιοι ψυχολογικοί παράγοντες που αφορούν το άτομο, το οποίο θα εξαρτηθεί από το σεξ, και υπάρχουν και κάποιοι παράγοντες οι οποίοι είναι κοινωνικοί. Αυτές οι δύο κατηγορίες θα πρέπει κάποια στιγμή να διασταυρωθούν. Συχνά υπάρχουν κάποια ψυχολογικά ελλείμματα, τα οποία σε συνδυασμό με συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν στην εξάρτηση.
Πάντως, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με το πώς εγκαθίσταται, σε ψυχολογικό επίπεδο, η εξαρτητική συμπεριφορά. Μία έχει να κάνει με περιπτώσεις κακοποίησης σε νεαρή ηλικία. Ο φόβος είναι δυνατόν να προκαλέσει διέγερση, οδηγώντας στο μέλλον στην εγκατάσταση μιας εξαρτητικής σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Μία άλλη ερμηνεία μπορεί να αποτελεί το γεγονός ότι το ίντερνετ έδωσε δυνατότητες σε ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με σεξουαλικές πρακτικές που δεν τις είχαν ούτε καν φανταστεί. Όταν μία κατηγορία σεξουαλικού θεάματος παύει να είναι πια ενδιαφέρουσα, προχωράς στην αμέσως επόμενη.
Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι ενεπλάκησαν σε παραβατικές σεξουαλικές συμπεριφορές (π.χ. παιδική πορνογραφία) ξεκινώντας από την απλή ετερόφυλη πορνογραφία και περνώντας σιγά-σιγά σε όλο και πιο ακραίες σεξουαλικές αναπαραστάσεις. Μέσω ίντερνετ μπορείς να έχεις κρυφή σεξουαλική ζωή.
Ένα από τα υποτιθέμενα πλεονεκτήματα της ιντερνετικής επικοινωνίας είναι η ανωνυμία. Η δυνατότητα να φτιάξεις έναν ιντερνετικό εαυτό, ένα άβαταρ, χωρίς αναστολές, περιορισμούς και όρια. Υπάρχει, τέλος, και μία τρίτη θεώρηση που αφορά στη λεγόμενη burn-in image. Πρόκειται για μια ανολοκλήρωτη πρώιμη σεξουαλική εμπειρία με την σεξουαλική εξάρτηση στην πραγματικότητα να αποτελεί μια αέναη προσπάθεια επαναβίωσης με στόχο, επιτέλους, την ολοκλήρωση της εμπειρίας αυτής. Φυσικά ποτέ δεν είναι δυνατόν κάτι τέτοιο να επαναληφθεί αυτούσιο και ολοκληρωμένο, πάντα θα λείπει κάτι, κι αυτό είναι το κίνητρο για να συνεχίζει κάποιος ξανά και ξανά την ίδια προσπάθεια. Κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαοτικές σεξουαλικές συμπεριφορές.
Η σεξουαλική εξάρτηση μπορεί να εκφραστεί με οποιονδήποτε τρόπο, έχει να κάνει με τις επιλογές του καθενός. Αυνανισμό, ηδονοβλεπτικές πρακτικές, σαδομαζοχιστικό σεξ, σεξ σε δημόσιους χώρους, σοβαρές παραβατικές συμπεριφορές σεξουαλικού τύπου (με παιδιά, ΑΜΕΑ). Δυστυχώς οι άνθρωποι αυτοί δεν αναζητούν έγκαιρα βοήθεια. Από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι θα φτάσει μέχρι τον γιατρό ο άνθρωπος ο οποίος ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Είτε οικογενειακά είτε νομικά.
— Με το ID politics τι γίνεται;
Η LGTBQ διεκδίκηση ακολούθησε το φεμινιστικό κίνημα. Ο τρόπος με τον οποίο εναντιώθηκε το φεμινιστικό κίνημα στην ουσιοκρατία, στο essentialism, το «ορίζω το σώμα μου» ενάντια στον βιολογικό ντετερμινισμό, αυτό που είχε πει η Simone de Beauvoir ότι «γυναίκα δεν γεννιέσαι, γυναίκα γίνεσαι», έχτισε την έννοια του gender. Του φύλου ως κοινωνική κατασκευή. Η μη υποχρέωση να ακολουθήσεις αυτό το οποίο καθορίζει η βιολογία σου και τις κοινωνικές ερμηνείες αυτής της βιολογίας βρίσκεται στον πυρήνα της trans διεκδίκησης: το πέος ή το αιδοίο δεν είναι μόνο ένα όργανο.
Η βιολογική του διάσταση επενδύεται πολιτισμικά, πολιτικά, ηθικά, θρησκευτικά, κτλ, οπότε όταν καλείσαι να διαχειριστείς τη βιολογία σου, καλείσαι να διαχειριστείς και όλη την κοινωνική προβολή που αυτή ενεργοποιεί. Το σεξ έχει μια ισχυρή πολιτική διάσταση. Κι αυτό έχει υποχρεώσει σε μια σειρά από πολιτικές ενέργειες στην κατεύθυνση της υποστήριξης ή μη των δικαιωμάτων της trans κοινότητας. Για παράδειγμα, επί προεδρίας Obama, τα διαφυλικά παιδιά στο σχολείο είχαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες που επιθυμούν, δικαίωμα που επί προεδρίας Trump καταργήθηκε.
Ο τρόπος με τον οποίο εναντιώθηκε το φεμινιστικό κίνημα στην ουσιοκρατία, στο essentialism, το «ορίζω το σώμα μου» ενάντια στον βιολογικό ντετερμινισμό, αυτό που είχε πει η Simone de Beauvoir ότι «γυναίκα δεν γεννιέσαι, γυναίκα γίνεσαι», έχτισε την έννοια του gender. Του φύλου ως κοινωνική κατασκευή.
— Η ταυτότητα έχει γίνει πλέον κομμάτι της πολιτικής.
Μα ήταν πάντα. Η ορατότητα όμως και η μαχητικότητα της trans κοινότητας υποχρέωσε τη διεθνή πολιτική τάξη να πάρει σαφή θέση υπέρ ή κατά. Κάτι που κάνει πιο σαφείς πλέον τις πολιτικές διαχωριστικές γραμμές.
— Έχει αυξηθεί το ποσοστό των trans στην Ελλάδα;
Τα ποσοστά καθορίζονται από το πόσα άτομα θα φτάσουν μέχρι τις υπηρεσίες υγείας. Σήμερα υπάρχει μια μεγαλύτερη άνεση στο να έρθει ένα διαφυλικό άτομο μέχρι το ιατρείο, οπότε είναι πολύ πιο εύκολη η στατιστική καταγραφή.
— Τι ζητάει συνήθως;
Το βασικό αίτημα είναι να λειτουργήσουμε υποστηρικτικά ως προς το transition, τη φυλομετάβαση. Από κει και πέρα, η διαχείριση είναι απολύτως εξατομικευμένη, υπάρχουν άτομα που βάζουν πρακτικά ζητήματα όπως το πώς θα κάνουν coming out στους γονείς ή στη δουλειά τους.
Αυτό που περισσότερο επιβαρύνει και είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας είναι η αντιμετώπιση του τρανσοφοβικού στίγματος και το minority stress που δημιουργεί. Σε λίγες περιπτώσεις, λιγότερες από όσες θα περίμενα, ή θα φοβόμουνα, καλούμαστε να βοηθήσουμε στην άρση μιας εσωτερικευμένης τρανσοφοβίας
— Δηλαδή;
Είναι όταν όλη αυτή η επιθετικότητα απέναντι στους τρανς έχει εσωτερικευτεί σε έναν βαθμό. Δεν θα ξεχάσω το πώς ένοιωσα όταν είχε έρθει ένας νεαρός και μου είπε: «ώρες-ώρες πραγματικά αισθάνομαι τέρας της φύσης. Μήπως έχουν δίκιο, τελικά, όλοι αυτοί που με βρίζουν;». Ήταν γροθιά στο στομάχι. Φαντάζεσαι τι είχε βιώσει αυτό το παιδί για να φτάσει να νιώθει έτσι; Γιατί πάρα πολλά παιδιά έχουν μεγαλώσει σε ένα φοβερά επιθετικό περιβάλλον.
Ευτυχώς, τελευταία έρχονται και πάρα πολλοί, κυρίως νεότεροι, γονείς οι οποίοι στέκονται υποστηρικτικά δίπλα στα παιδιά τους. Θεωρώ ότι το γεγονός ότι συζητάμε πια ανοιχτά για αυτά τα θέματα, το ότι υπάρχει ένας δημόσιος διάλογος σχετικά, αλλά και η ορατότητα της trans κοινότητας έχει βοηθήσει πάρα πολύ.
— Ποια είναι η διαδικασία της μετάβασης; Πόσοι φτάνουν μέχρι την επέμβαση –πέρα από την αλλαγή ταυτότητας;
Η ταυτότητα πια, δηλαδή τα επίσημα χαρτιά, αλλάζουν χωρίς να υπάρχει η ανάγκη παρουσίας ψυχιάτρου. Μπορούν να το κάνουν με μία δήλωση, υπάρχει μία νομική διαδικασία συγκεκριμένη. Όσοι έρχονται στο ιατρείο παίρνουν από μένα πάντα κάποια βεβαίωση η οποία, αν και δεν είναι απαραίτητη, θα τους βοηθήσει. Ως προς το ζήτημα της επέμβασης, δεν φτάνουν όλοι μέχρι εκεί. Σχηματικά κάπως, μπορούμε να πούμε πως το transition έχει τρεις φάσεις: την πρώτη φάση την λέμε real life experience, το άτομο βιώνει κι εκφράζει το φύλο του χωρίς καμία ιατρική παρέμβαση. Στη συνέχεια περνάει στη φάση της ορμονοθεραπείας, και τέλος προχωράει στη χειρουργική διόρθωση εφόσον το επιθυμεί.
Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι πολλοί trans άντρες με τους οποίους συνεργάζομαι στο ιατρείο αποφεύγουν τη χειρουργική διόρθωση, γιατί οι φαλοπλαστικές δεν έχουν πάντα αποτελέσματα που να τα θεωρούν ικανοποιητικά. Από την άλλη μεριά, κάποιες trans γυναίκες που θέλουν να συνεχίσουν να έχουν μία σεξουαλική δραστηριότητα η οποία να περιλαμβάνει και το πέος τους, δεν προχωράνε σε χειρουργική διόρθωση, επίσης. Η ορμονοθεραπεία, πάντως, είναι η επιλογή της συντριπτικής πλειοψηφίας.
— Μπορεί κάποιος να τα κάνει μόνος του όλα αυτά;
Με ιατρική παρακολούθηση θα ήταν το καλύτερο. Η ορμονοθεραπεία είναι μία πολύ σοβαρή ιατρική παρέμβαση, επηρεάζει ολόκληρο το σώμα, προκαλεί αλλαγές, κάποιες από τις οποίες είναι μεν αναστρέψιμες, αλλά κάποιες άλλες δεν είναι. Στη μακροχρόνια χρήση των ορμονών πολλές από τις δράσεις τους είναι μόνιμες και μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα υγείας, για την πρόληψη των οποίων μπορεί να χρειαστεί συνεχές screening.
— Έχει αλλάξει κάτι τα τελευταία χρόνια; Εννοώ στον αριθμό των ανθρώπων και την αναλογία των φύλων που έρχονται.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει πολλά. Στο δικό μου το ιατρείο το οποίο λειτουργεί περίπου 7-8 χρόνια, έχει αυξηθεί πολύ η προσέλευση trans αντρών. Αυτό νομίζω ότι επηρεάζεται από παραμέτρους που σχετίζονται με την κοινωνική θέση της γυναίκας, παραμέτρους όπως η δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας. Πιθανόν να υπάρχουν κι άλλες ερμηνείες.
Στατιστικά, πάντως, η αναλογία trans γυναικών και trans ανδρών υπολογίζεται σε 3:1. Οι trans δεν αλλάζουν απλώς την εξωτερική τους εικόνα, αποκτάνε μια εικόνα η οποία είναι σύμφωνη με την ταυτότητά τους, με την ψυχοσύνθεσή τους. Δεν είναι κοστούμι. Υπάρχει μια ταυτότητα η οποία είναι ο πυρήνας: ποιος είμαι. Και υπάρχει η έκφραση φύλου, το πώς εκφράζω προς τα έξω αυτό που είμαι. Όπως τα cis άτομα εμφανίζουν μεγάλη ποικιλομορφία εκφράσεων φύλου, έτσι και στα trans άτομα η εκφραση φυλου μπορεί να ποικίλει. αυτό επηρεάζεται από πάρα πολλούς παράγοντες.
Από τη σχέση που έχει ο άνθρωπος με την ταυτότητά του, αλλά και από το περιβάλλον του. Το κοινωνικό, το οικογενειακό, το πολιτισμικό, όλα αυτά διαμορφώνουν μία έκφραση φύλου που δεν είναι μεταμφίεση, είναι ο τρόπος με τον οποίο εσύ θες να επικοινωνήσεις την ταυτότητά σου στο περιβάλλον σου. Είναι κάτι το οποίο το κάνουμε όλοι μας, όλοι μας έχουμε έναν τρόπο που θα εκφράσουμε αυτό που είμαστε, την ταυτότητά μας.
— Υπάρχουν περιπτώσεις που η φαντασίωση που έχει κάποιος (για την εικόνα που θέλει να αποκτήσει) ξεπερνάει την πραγματικότητα;
Η ταυτότητα φύλου βρίσκει έναν τρόπο και εκφράζεται, και οι άνθρωποι στο ιατρείο επιλέγουν διαφορετικές εκφράσεις φύλου. Η μεγάλη πλειοψηφία διεκδικεί μια αρχετυπική αντίστοιχη εικόνα, θα δεις την διεκδίκηση μιας αρχετυπικής αντρικής εικόνας με γένια, με μπράτσα, λίγο αρχαϊκής πολλές φορές, και θα δεις ότι η αντίστοιχη γυναικεία εικόνα που επιθυμείται είναι μια θηλυκή εικόνα πάρα πολύ κοντά στα πρότυπα της πετυχημένης νέας ωραίας σέξι γυναίκας.
Δεν είναι φυσικά όλοι έτσι. Ειδικά μάλιστα στο δικό μου ιατρείο έχουμε πολλά gender fluid και non binary παιδιά που δεν υιοθετούν τέτοιες εκφράσεις. Μάλιστα, θα δεις ότι όσο το πολιτισμικό φορτίο των ανθρώπων τους φέρνει πιο κοντά στο mainstream, τόσο πιο εύκολα επιλέγουν και εκφράσεις φύλου που είναι κοντά στο mainstream περισσότερο αποδεκτές. Όσο πιο μακριά βρίσκονται απ' αυτό, σαν θέση πολιτική, πολιτισμική, αισθητική, κοινωνική, τόσο επιλέγουν εικόνες περισσότερο διαφοροποιημένες από το σύνηθες.
Εμείς οφείλουμε να σεβαστούμε απόλυτα την επιλογή του καθενός, στη βαση όμως των περιορισμών που επιβάλλει το γενετικό μας υλικό σε όλους μας. Δεν «μοιράζουμε» ούτε ηθική, ούτε ορθότητα. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μας. Αυτό που οφείλεις να κάνεις είναι, απολύτως μη-επικριτικά, να σταθείς δίπλα σε έναν άνθρωπο που διεκδικεί κάτι καλύτερο για τον εαυτό του και για τη ζωή του. Η δική σου υποχρέωση είναι όμως όλο αυτό να μπει μέσα σε ένα πραγματιστικό πλαίσιο.
— Να σας ρωτήσω τι γίνεται με το σεξ χωρίς προφύλαξη που έχει αυξανόμενη τάση; Με ποια λογική επιλέγει κάποιος να μην φορέσει προφυλακτικό;
Όλο αυτό που συμβαίνει στηρίζεται στο ότι το HIV πια δεν είναι η θανατηφόρα νόσος που ξέραμε, είναι περισσότερο ένα χρόνιο νόσημα, και νομίζω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι κάποια στιγμή παίρνουν τα ρίσκα τους. Μάλιστα, οι μελέτες δείχνουν ότι άνθρωποι πάνω από 50 είναι ένα κοινό το οποίο μπαίνει πάρα πολύ στο ChemSex, πιθανόν με μια αίσθηση ότι δεν έχει πια τίποτα να χάσει. Στο ChemSex συναντάμε οποιαδήποτε ηλικία, υπάρχει ο σεξουαλικά ενεργός πληθυσμός 20-35, 40 και δείχνει να κάνει κι ένα peak πάνω από τα 50.
— Τι σας έχει μάθει η σεξολογία;
Αν σε μαθαινει κάτι η σεξολογία είναι ότι πρέπει να ξεχάσεις τα αυστηρά κοινωνικά «πρέπει» που διέπουν τη σεξουαλικότητα. Έχεις απέναντί σου έναν άνθρωπο που έχει μια προσωπική ιστορία, μια ιδιαίτερη δομή και οργάνωση προσωπικότητας, μια ταυτότητα φύλου και μια σεξουαλικότητα που είναι επίσης πολύ προσωπική και μοναδική και δεν είναι καθόλου υποχρεωμένος να ταιριάξει σε νόρμες και σε κοινωνικά πρότυπα που δεν τον εκφράζουν.
Υπό αυτή την έννοια, ό,τι μας φαίνεται εμάς παράδοξο, δεν σημαίνει ότι είναι κιόλας. Κατά συνέπεια δε μπορείς να απαντήσεις με γενικεύσεις για το πώς μια κατηγορία ανθρώπων συμπεριφέρεται. Μπορείς να κάνεις μια μελέτη και να δεις κάποιες τάσεις προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάς όμως ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του ανάγκες, τις δικές του προτεραιότητες και τις δικές του επιθυμίες.
— Μετά το «ο θεός πέθανε», μπορούμε να πούμε ότι πέθανε κι ο άνθρωπος, τουλάχιστον όπως τον ξέραμε;
Γίνεται πάρα πολύ μεγάλη κουβέντα για το τέλος των φύλων. Αυτό σαν όρος αναφέρεται ως post genderism κι έχει να κάνει με τη ραγδαία εξέλιξη της γενετικής τα τελευταία χρόνια. Οι εξελίξεις στην σεξολογία πάντα ακολουθούν άλλες επιστημονικές εξελίξεις. Το μεγάλο σημείο καμπής για την σεξολογία στην δεκαετία του '50 που οδήγησε στο big bang της ήταν η ανακάλυψη του αντισυλληπτικού χάπιου.
Τότε ήταν που η κλασική σύνδεση σεξ-αναπαραγωγή έσπασε. Το σεξ άρχισε να αντιμετωπίζεται ως κάτι που είναι ανεξάρτητο από την αναπαραγωγή, κι αυτό γέννησε όλα αυτά τα κινήματα της αμφισβήτησης, όλες αυτές τις μελέτες γύρω από το σεξ, όλο αυτό οδήγησε σε μια απολύτως νέα προσέγγιση γύρω από την σεξουαλικότητα. Οι καινούργιες κατακτήσεις της επιστήμης (ήδη ακούγεται για πειράματα για την δημιουργία γυναικείου σπερματοζωαρίου, αντρικού ωαρίου, δημιουργία γεννητικών κυττάρων από το ίδιο άτομο, η επέκταση της εφαρμογής 3D εκτυπώσεων στη ιατρική, κτλ), οδηγούν, στη στιγμή όπου η αναπαραγωγική διαδικασία πιθανώς να γίνει απολύτως εργαστηριακή, -ήδη γίνεται σε ένα βαθμό για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.
Όταν, λοιπόν, το ζήτημα της αναπαραγωγής αποσυνδεθεί όχι μόνο από την σεξουαλική δραστηριότητα αλλά και από το ανθρώπινο σώμα (γιατί ακόμα το ανθρώπινο σώμα είναι απαραίτητο για την αναπαραγωγική δραστηριότητα), τότε τι νόημα θα έχουν τα φύλα; Βέβαια, εγείρονται σοβαρά επιστημονικά ζητήματα, αλλα στο εξωτερικό η σχετική συζήτηση έχει ήδη αρχίσει.
Υπάρχει ένα καταπληκτικό άρθρο από το Institute for Ethics and Emerging Technologies του Hartford που αναφέρεται στην εξέλιξη του ζητήματος φύλο: πώς ξεκινήσαμε από τον απόλυτο καθορισμό με βιολογικά κριτήρια -τον βιολογικό ντετερμινισμό- πώς περάσαμε στην αποσύνδεση του φύλου από τα σωματικά χαρακτηριστικά -στην γέννηση του gender δηλαδή, του κοινωνικού φύλου- και πώς πολύ πιθανόν με βάση τις κατακτήσεις της επιστήμης κάποια στιγμή να περάσουμε στην μη αναγκαιότητα ύπαρξής του.
— Είναι θέμα εξέλιξης.
Ναι, είναι θέμα εξέλιξης. Μια εξέλιξη όμως που μας φέρνει πολύ κοντά στην επιστημονική φαντασία.
