Το νερό, το πολυτιμότερο αγαθό, κάποτε για την Αττική δεν ήταν δεδομένο. Η ιστορία του πώς φτάνει πλέον στα χέρια μας, στον βαθμό της αγνότητάς του, είναι μεγάλη και άκρως ενδιαφέρουσα. Η λειψυδρία, δηλαδή η ανεπάρκεια του νερού, ήταν ένα πρόβλημα που απασχολούσε τους κατοίκους της Αττικής από την αρχαιότητα. Καθώς δεν υπάρχουν μεγάλα ποτάμια ή λίμνες, η υδροδότηση της πόλης γινόταν κατά το πλείστον από πηγές και από πηγάδια, αλλά και υδραγωγεία όπως το Πεισιστράτειο, το οποίο κατασκεύασε ο τύραννος Πεισίστρατος το 530 π.Χ. και αντλούσε νερό από τις πηγές του Υμηττού.
Το 134-140 μ.Χ. ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αδριανός κατασκεύασε το Αδριάνειο Υδραγωγείο, ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο για την υδροδότηση της Αθήνας, το οποίο ξεκινούσε από τους πρόποδες της Πάρνηθας και κατέληγε στον Λυκαβηττό, όπου κατασκευάστηκε η Αδριάνειος Δεξαμενή, στην οποία αποθηκεύονταν τα νερά του υδραγωγείου. Τα νερά διοχετεύονταν με υδατογέφυρες στην πόλη των Αθηνών.
Η λειτουργία του υδραγωγείου διακόπηκε κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου στην Ελλάδα (ή Τουρκοκρατίας, όπως επικράτησε) και με το τέλος της, παρότι το Αδριάνειο Υδραγωγείο ξεκίνησε ξανά τη λειτουργία του, αδυνατούσε να καλύψει τις ανάγκες της πόλης που πλέον είχαν αυξηθεί.
Η λειψυδρία ήταν ένα πρόβλημα που απασχολούσε τους κατοίκους της Αττικής από την αρχαιότητα. Καθώς δεν υπάρχουν μεγάλα ποτάμια ή λίμνες, η υδροδότηση της πόλης γινόταν κατά το πλείστον από πηγές και από πηγάδια, αλλά και υδραγωγεία.
Με βάση την αυξημένη αυτή ανάγκη, το 1925 η αμερικάνικη εταιρία ULEN ανέλαβε την κατασκευή του Φράγματος του Μαραθώνα, ως μία λύση για το πρόβλημα της λειψυδρίας, μία κατασκευή που αργότερα ανέλαβε να επιβλέπει η Ελληνική Εταιρία Υδάτων (ΕΕΥ). Το Φράγμα του Μαραθώνα χρειάστηκε τρία χρόνια για να χτιστεί (1926-1929) και η 25η Οκτωβρίου 1929 σηματοδοτεί την ημερομηνία ανέγερσής του όπως και την κατασκευή της ομώνυμης τεχνητής λίμνης. Κατασκευάστηκε επίσης και μια σήραγγα μήκους 13,4 χιλιομέτρων, γνωστή ως σήραγγα του Μπογιατίου, για τη μεταφορά του νερού από τον Μαραθώνα στην Αθήνα.
Με αφορμή την ολοκλήρωση των 90 χρόνων (1929-2019) από τα εγκαίνια του σπουδαίου αυτού έργου, καθώς και της τεχνητής Λίμνης του Μαραθώνα, η ΕΥΔΑΠ για πρώτη φορά εκθέτει τεκμήρια από το ιστορικό της αρχείο, προσφέροντας στο κοινό δίοδο γνώσης σε αδημοσίευτο υλικό. Η έκθεση για την ιστορία του Φράγματος του Μαραθώνα πραγματοποιείται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος), από τις 12 Νοεμβρίου 2019 έως τις 29 Μαρτίου 2020.
Στο ιστορικό αρχείο της ΕΥΔΑΠ διασώζονται ποικίλης μορφής τεκμήρια, τα οποία αποτυπώνουν την πολυετή ιστορία και διαδοχική λειτουργία της εταιρείας (μέσω της Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων των Πόλεων Αθηνών-Πειραιώς και Περιχώρων και του Οργανισμού Αποχετεύσεως Πρωτευούσης), καθώς και τη σχέση της εξέλιξης του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος με την ανάπτυξη της αθηναϊκής κοινωνίας.
Το έργο του ιστορικού αρχείου εντάσσεται στο πλαίσιο των δράσεων του Δικτύου Πολιτισμού της ΕΥΔΑΠ, το οποίο εκφράζει την ευρύτερη προσπάθεια της ΕΥΔΑΠ για την ανάπτυξη μίας ενιαίας πολιτιστικής ταυτότητας και πολιτικής, με στόχο την παραγωγή δράσεων που προάγουν την ιστορία της και τροφοδοτούν με εκπαιδευτικές και πολιτιστικές παροχές το δίκτυο της κοινωνίας. Η ορθή διαχείριση του αρχειακού υλικού ιστορικής σημασίας αποτελεί εργαλείο για τη μελέτη της ιστορίας της Ελλάδας, την εύκολη πρόσβαση στη γνώση και την αξιοποίηση του. Η ΕΥΔΑΠ διαθέτει «Πολιτική Διαχείρισης Ιστορικού Αρχείου», στην οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται και οι διαδικασίες διαχείρισης, απόκτησης και πρόσβασης του κοινού σε αυτό.
Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση, αρχιτεκτονικά σχέδια και χάρτες, έγγραφα τεκμήρια (συμβάσεις, επιστολές βιβλία και άλλα επίσημα έγγραφα) και αντικείμενα, όπως εργαλεία χρήσης της κατασκευής και της καθημερινής ζωής του Φράγματος του Μαραθώνα στα τέλη της δεκαετίας 1920. Επιπλέον, περιλαμβάνει τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα και μία κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους της εποχής με πλάνα από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα, τα οποία είχαν γυριστεί με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου και έχουν μονταριστεί και επενδυθεί ηχητικά για το σκοπό της έκθεσης.
Η έκθεση βασίζεται σε τρεις κεντρικές θεματικές ενότητες οι οποίες αναπτύσσουν τις παρακάτω υποενότητες:
Εισαγωγή
- Πώς έπιναν νερό οι Αθηναίοι πριν από το Φράγμα του Μαραθώνα
- Επιστήμη και τεχνολογία στην υπηρεσία της υγιεινής
- Ο κόσμος τον Μεσοπόλεμο
- Η υδροδοτική κατάσταση της Αθήνας από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους
Α. Μία σύνθετη κατασκευή
- Η εταιρεία ULEN και η σύμβαση με το ελληνικό κράτος: μια περιπέτεια
- Ποιος ήταν ο κύριος ULEN
- Συνοδευτικά έργα (η κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου, Μονάδες Επεξεργασίας Νερού, και το δίκτυο διανομής νερού στην πόλη)
- Το λιμάνι της Χαλκίδας, ο σταθμός άντλησης θαλάσσιου ύδατος στο Φάληρο και ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός στο Καστρί
- Ο οικισμός του εργοταξίου
- Ο υδατόπυργος
- Το φράγμα και ο ναός του
Β. Ένα πρότυπο και πολυπληθές εργοτάξιο
- Πειραματισμός, έρευνα και καινοτομία
- Αμερικάνοι και Έλληνες μηχανικοί
- Γνώρισε κάποιους από τους σημαντικότερους ανθρώπους του έργου
- Το εργατικό δυναμικό
Γ. Η διατήρηση στη μνήμη
- Φωτογραφίζοντας και κινηματογραφώντας το εργοτάξιο
- Το ιστορικό αρχείο ΕΥΔΑΠ
- Επίλογος
- Από την ΕΕΥ ΣΤΗΝ ΕΥΔΑΠ
- Μετά τον Μαραθώνα (η εξελικτική πορεία της υδροδότησης της Αθήνας)
Την επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβε η Ερατώ Κουτσουδάκη και η είσοδος είναι ελεύθερη στο ευρύ κοινό.
Info
Η ΕΥΔΑΠ, ανταποκρινόμενη στη μεγάλη προσέλευση και στο έντονο ενδιαφέρον του κοινού για την Επετειακή Έκθεση «Η Μεγάλη Πρόκληση: 90 Χρόνια Φράγμα Μαραθώνα», ανακοινώνει την παράτασή της έως την Κυριακή 29 Μαρτίου 2020.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στα social media της εταιρείας και στην ιστοσελίδα της ΕΥΔΑΠ, όπως και στο https://www.eydap.gr/SocialResponsibility/Society/HistoryRecord/.
Instagram: @eydapgr
Facebook: https://www.facebook.com/eydapgr
Ώρες και ημέρες λειτουργίας έκθεσης:
Δευτέρα Κλειστά
Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη 9:00-13:30
Παρασκευή 9:00-20:00
Σάββατο 11:00-16:00
Κυριακή 10:00-18:00
